Ηρθε, επιτέλους, ο καιρός να κοιτάξουμε προς τους ορεινούς όγκους της πατρίδας μας. Λέμε να ξεκινήσουμε με τον Παρνασσό. Είναι κοντά στο κλεινόν άστυ και αξίζει πολλά. Σήμερα, αλλά και την επόμενη Κυριακή, θα θαυμάσουμε τη Δαύλεια, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του βουνού και από εκεί θα γνωρίσουμε και τις γύρω περιοχές. Τις πολύ χρήσιμες πληροφορίες, προκειμένου να «οπλιστούμε», πριν επισκεφτούμε το μαγεμένο τούτο τόπο, μας έστειλε η αναγνώστρια της εφημερίδας μας, Κατερίνα Δασκαλάκη. Πάμε λοιπόν, να θαυμάσουμε την απίστευτη ομορφιά αλλά και τη σημαντική ιστορία της που χάνεται στους αιώνες:

Ο δήμος της Δαύλειας βρίσκεται ανάμεσα στους δύο βασικούς οδικούς άξονες του νομού Βοιωτίας. Αυτόν της Παλαιάς Εθνικής οδού Λιβαδειάς - Λαμίας και αυτόν της Εθνικής οδού Λιβαδειάς - Δελφών - Ναυπάκτου. Επίσης, εξυπηρετείται από το σιδηροδρομικό σταθμό Δαύλειας, ο οποίος απέχει 7,5 χλμ. από τον οικισμό και το κλίμα της είναι εξαιρετικό. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Παρνασσού και αποτελεί αξιόλογο παραθεριστικό κέντρο ορεινού τουρισμού, χειμώνα - καλοκαίρι. Εχει το πλεονέκτημα ότι με έδρα τη Δαύλεια και σε 25 λεπτά, μπορεί κανείς να συνδυάσει βουνό και χειμερινά σπορ στο χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού, ή θάλασσα πηγαίνοντας στις κοντινές παραθαλάσσιες περιοχές. Ομως, ας γνωρίσουμε πρώτα τους σημαντικότερους σταθμούς της ιστορίας της.

Η ιστορία της Δαύλειας χάνεται στα βάθη της προϊστορίας και της μυθολογίας. Πρωτοεμφανίστηκε ως Ανακριά, αλλά πολύ νωρίς μετονομάστηκε σε Δαυλίδα, όνομα το οποίο μνημονεύεται χιλιετίες ολόκληρες και από το οποίο προέρχεται και το σημερινό της όνομα. Οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν οι Θράκες και αργότερα οι Βοιωτοί κατά την κάθοδό τους από τη Θεσσαλία. Αργότερα η Δαύλεια κατοικήθηκε από Δωριείς και Φωκείς και εξελίχθηκε σε μια από τις σπουδαιότερες πόλεις. Πήρε μέρος και στον Τρωικό πόλεμο. Ο Παυσανίας υποθέτει για το όνoμα Δαυλίς ότι προέρχεται από το Δαυλός, γιατί στη θέση της προϋπήρχε δάσος. Το μόνο κτίσμα που περιγράφει, είναι ο ναός της Αθηνάς που φιλοξενούσε ένα μαρμάρινο άγαλμα και ένα πιο αρχαίο, ξύλινο.

Κατά τη μυθολογία, ο βασιλιάς της Θράκης, Τηρέας, όταν διέμενε στη Δαυλίδα, παντρεύτηκε την Πρόκνη, κόρη του βασιλιά της Αθήνας, Πανδίονα. Κακοποίησε όμως τη γυναικαδελφή του, Φιλομήλα και της έκοψε τη γλώσσα για να μην το μαρτυρήσει. Τότε εκείνη ύφανε ένα πέπλο πάνω στο οποίο παρέστησε στην αδελφή της, Πρόκνη, το πάθημά της. Οι δύο αδελφές, για να τον εκδικηθούν έσφαξαν το γιο του Ιωνα, τον μαγείρεψαν και του τον σερβίρισαν για φαγητό. Μόλις ο Τηρέας το αντιλήφθηκε, τις καταδίωξε στο δάσος για να τις σκοτώσει. Εκείνες όμως ζήτησαν απ' τους θεούς να τις μεταμορφώσουν σε πουλιά για να γλιτώσουν. Πράγματι, η Φιλομήλα έγινε χελιδόνι, η Πρόκνη αηδόνι, αλλά και ο Τηρέας ...τσαλαπετεινός! Σύμβολο ομορφιάς, λεβεντιάς και γονιμότητας.

Από το μύθο αυτό, με την ύφανση του πέπλου και την παράσταση πάνω σ' αυτό του Τηρέα - τσαλαπετεινού, φαίνεται ότι πέρασε το πουλί αυτό σαν διακοσμητικό στη λαϊκή τέχνη και στα κεντήματα.

Το κάστρο της Δαύλειας, η αλλοτινή ισχυρή Ακρόπολή της, βρίσκεται στον απότομο βράχο, που υψώνεται στα νότια του οικισμού της Δαύλειας και σε απόσταση 15' από αυτόν. Ακόμα και σήμερα πνιγμένο στην πρασινάδα, βλέπουμε το τείχος της. Είναι Πελασγικό στις βάσεις του, κτισμένο τον 4ο αιώνα, αλλού με πολυγωνικούς και αλλού με κυβικούς τεράστιους καλοπελεκημένους λίθους. Εχει σχήμα κυκλικό και μια μόνο είσοδο από τη βορειοδυτική πλευρά που προστατεύεται από δύο πύργους. Η είσοδος ονομάζεται από τους ντόπιους Σιδερόπορτα. Στο εσωτερικό του κάστρου δένεται η ειδωλολατρική με τη θρησκευτική χριστιανική παράδοση. Το Εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων, από τα χρόνια του Μεσαίωνα, βρίσκεται κτισμένο πάνω στα θεμέλια του ναού της Πολλιάδος Αθηνάς. Από το εκκλησάκι σώζονται μόνο το σύθρονο και κάποιες τσακισμένες κολόνες και κεφαλοκόλονα. Στην αρχαιότητα, η Δαύλεια έπαιξε σημαντικό ρόλο στους ιερούς πολέμους και μετά, αφού άλλαξε πολλές φορές κυρίαρχους και αφέντες. Στα 1444 είχε καταληφθεί από το Δεσπότη του Μυστρά Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, αργότερα, το 1446, κυριεύτηκε από τον Μουράτ Β' και τέλος, έπεσε ολοκληρωτικά στα χέρια των Τούρκων το 1460.

Το 1821, οι κάτοικοι της Δαύλειας πολέμησαν κάτω από τη σημαία του Διάκου στη μάχη για την απελευθέρωση της Λιβαδειάς και με αρχηγούς τους Ανδρούτσο, Γκούρα και Καραϊσκάκη πήραν μέρος σε όλες τις μάχες που έγιναν στη Ρούμελη ως την τελευταία της Πέτρας. To 1825 ο Ιωάν. Γκούρας αποκρούει τους Τούρκους κοντά στη Δαύλεια και τους προξενεί βαριές απώλειες. To 1826 το πρωί της 24ης Νοέμβρη, o Καραϊσκάκης με τους άνδρες του ακολουθώντας τους Τούρκους συγκρούστηκε σφοδρά με τουρκικά τμήματα της οπισθοφυλακής. Οι Τούρκοι έπαθαν πανωλεθρία. Από τους 2.200 Τουρκαλβανούς μόλις 200 - 300 κατάφεραν να φτάσουν στη Μονή της Αγίας Ιερουσαλήμ και από αυτούς οι πιο πολλοί πέθαναν από κρυοπαγήματα.

Το Μοναστήρι της Δαύλειας ονομάζεται Ιερά Μονή Ιερουσαλήμ. Ενα από τα πιο αξιόλογα θρησκευτικά κέντρα, από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Η καίρια θέση του το έκανε σταθμό στην ιστορία της Κεντρικής Ελλάδας. Νοσήλευε αρρώστους και τραυματίες, συντηρούσε οικογένειες αγωνιστών, ανεφοδίαζε τους κλέφτες, κράταγε ζωντανή την ελληνική γλώσσα και παράδοση και αποτελούσε το ορμητήριο πολλών μεγάλων Ελλήνων οπλαρχηγών του '21. Για το λόγο αυτό, πολλές φορές πολιορκήθηκε, κατακτήθηκε και καταστράφηκε από τους Τούρκους. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου.

Ανάλογη σθεναρή στάση κράτησαν οι κάτοικοι και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Οι Δαυλιώτες, σαν άλλες κορυφές του απροσκύνητου φύλακα του Παρνασσού, δεν έσκυψαν ούτε για μια στιγμή το κεφάλι στους Iταλούς και τους Γερμανούς, με ιδιαίτερα σημαντικές απώλειες. Από το 1942 άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τις δυνάμεις του Αξονα. Για το λόγο αυτό και οι καταχτητές έκαψαν το χωριό στις 5 Μάη 1943, μην μπορώντας να κάμψουν με άλλον τρόπο το αντιστασιακό σθένος των κατοίκων της Δαύλειας.

Η τοπική αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται από το απλό, λιτό, αυστηρό και γεωμετρικό της ύφος. Τα σπίτια είναι ως επί το πλείστον μικρά, χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, διώροφα και πέτρινα. Ο βασικός τύπος σπιτιού της κατηγορίας αυτής είναι και πάλι διώροφος με αντίστοιχη λειτουργία του κατωγιού για βοηθητικές χρήσεις και του ορόφου για τη ζωή της οικογένειας. Τα παράθυρα ήταν συνήθως χαμηλά και φαρδιά, επιτρέποντας να παρακολουθούν την κίνηση στο δρόμο και εξυπηρετούσαν ανάγκες φωτισμού, επειδή δεν υπήρχαν φεγγίτες. Μικρές πλατείες σχηματίζονται σε διάφορα εσωτερικά σημεία του χωριού, είτε τυχαία, είτε για να τονιστεί κάτι (π.χ. εκκλησίες, βρύσες κ.λπ.).

Οσο για τις ενδυμασίες, στη Στερεά Ελλάδα, στην Πελοπόννησο και την Ηπειρο οι άνδρες φορούν τη φουστανέλα και την πουκαμίσα με το χρυσοκέντητο γιλέκο και τα τσαρούχια. Οι γυναίκες φορούν μακριά πλατιά άσπρη φούστα, μάλλινο στολισμένο γιλέκο και χρυσοκέντητη ποδιά. Ενώ στο κεφάλι φέρουν άσπρη μαντίλα. Τα υφάσματα είναι φτιαγμένα από τις ίδιες τις γυναίκες στον αργαλειό. Ολες οι στολές έχουν πλούσια διακόσμηση.

Χαρακτηριστικό της λαϊκής τέχνης της Δαύλειας αποτελούν οι φημισμένες στην περιοχή κουβέρτες που υφαίνονται στον αργαλειό όπως και χαλιά, καρπίτια αλλά και κουρελούδες. Τα παλιά ρούχα δηλαδή τα έκοβαν σε στενές λωρίδες, τα έκαναν κουβάρια και τα ύφαιναν. Ανάλογα με τα χρώματα των ρούχων έφτιαχναν διάφορα σχέδια στις κουρελούδες. Ολα τα φορέματα υφαίνονταν με τοπικά υλικά όπως βαμβάκι και μαλλί.

Την επόμενη Κυριακή, θα γνωρίσουμε τα αξιοθέατα της Δαύλειας και θα προτείνουμε υπέροχες κοντινές διαδρομές.