«Ο Αγιος Φραγκίσκος σε έκσταση» |
Η σημαντική αυτή παρουσίαση επιχειρεί μια νέα και δημιουργικότερη προσέγγιση του έργου του Γκρέκο, καλλιτέχνη για τον οποίο στον τόπο μας υπάρχει έντονο ενδιαφέρον, κυρίως, λόγω της ελληνικής καταγωγής του. Παράλληλα, αποκαλύπτει πτυχές του εργαστηρίου του. Θέτοντας το βασικό ερώτημα: Ποια έργα από όσα κυκλοφορούν στην αγορά με το όνομα του «Μάστορα» έχουν ολοκληρωθεί και σε ποιο βαθμό, με τη συμμετοχή και άλλων μελών του εργαστηρίου του;
Η έκθεση επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ισπανική περίοδο, με στόχο να προβληθεί η καθοριστική επιρροή του Γκρέκο την εποχή εκείνη, καθώς και η επιστημονική τεκμηρίωση του εργαστηρίου του. Φτάνοντας στην Ισπανία, το 1577, ο Δ. Θεοτοκόπουλος είχε ήδη δεχτεί τις επιδράσεις των Ιταλών καλλιτεχνών, από τη δεκάχρονη παραμονή του στην Ιταλία: Το μανιερισμό από την Πάρμα, τη Φλωρεντία και τη Ρώμη, το χρώμα από τους Βενετσιάνους. Στην Ισπανία, τα ενώνει με τρόπο τελείως προσωπικό, λαμβάνοντας υπόψη και τα αιτήματα και τις προσδοκίες της πελατείας του στο Τολέδο, που ήταν η θρησκευτική πρωτεύουσα. Ο ζωγράφος θέτει τα στοιχεία της ιδιόρρυθμης τέχνης του στην υπηρεσία των θρησκευτικών ταγμάτων και εκείνων που προσπαθούν, υπό την πίεση του Προτεσταντισμού, να δώσουν μια νέα πνοή στην καθολική εκκλησία. Εκείνο που τον χαρακτηρίζει ως ζωγράφο είναι η τάση για εξιδανίκευση. Επιμηκύνει και εξαϋλώνει τις μορφές, αποδίδοντας έτσι την πνευματική τους διάσταση και ελαττώνει τα ρεαλιστικά στοιχεία.
«Η μετανοούσα Μαγδαληνή» |
Η επιμέλεια είναι της Κάρμεν Γαρίδο και των: Χοσέ Αλβάρεθ Λοπέρα (Μουσείο Πράδο) και Νίκου Χατζηνικολάου (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ειδικός στον Γκρέκο), οι οποίοι επιμελήθηκαν και τη μεγάλη έκθεση «Ελ Γκρέκο, Ταυτότητα και Μεταμόρφωση», το 1999 στην Εθνική Πινακοθήκη.
Και οι τρεις επιμελητές επιδίωξαν αρχικά να εκτεθούν δύο τουλάχιστον εκδοχές κάθε θέματος: Ενας πίνακας που θεωρείται από την έρευνα ιδιόχειρο έργο του Θεοτοκόπουλου και ένα αντίγραφο του εργαστηρίου, που ζωγραφίστηκε υπό την επίβλεψη και ενδεχομένως τη συμμετοχή του Δασκάλου. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις επίτευξης του παραπάνω στόχου: οι τρεις πίνακες με θέμα τον «Αγιο Ιλδεφόνσο», τα έργα με το θέμα του «Αγίου Ιακώβου προσκυνητή» και σε μικρότερη κλίμακα «Ο Αγιος Φραγκίσκος που δέχεται τα στίγματα», οι τρεις διαφορετικές εκδοχές με θέμα τον «Διαμερισμό των ιματίων του Ιησού», κ.ά.
Ιδιαίτερη σημασία για τους στόχους της έκθεσης έχει η παρουσία ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος της παραγωγής του Λουίς Τριστάν («Ο Αγιος Ιερώνυμος Καρδινάλιος», «Προσωπογραφία ηλικιωμένου ανδρός» κ.ά.), ο οποίος εξελίχθηκε σε μια σημαντική φυσιογνωμία της Σχολής του Τολέδο και υπήρξε μαθητής του Γκρέκο στα χρόνια 1603 - 1606. Αντιπροσωπευτική είναι και η παρουσία του Χόρχε Μανουέλ, ο οποίος εμφανίζεται σε δημόσια έγγραφα από το 1597 και μετά, και θα διαδραματίσει έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στα χρόνια 1606 - 1614, διάστημα κατά το οποίο εκπροσωπεί τον πατέρα του σε διάφορες υποθέσεις.
Οπως αναφέρει ο Ν. Χατζηνικολάου στο εξαιρετικό βιβλίο - κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση «Στόχος ήταν να παρουσιαστούν στην έκθεση περισσότερα πλαστά έργα, ώστε ο επισκέπτης να έρθει σε επαφή και με αυτό το πρόβλημα της έρευνας και του εμπορίου Τέχνης... Ο αριθμός των πλαστών έργων που κυκλοφορούν είναι μεγάλος. Ο Wethey έγραφε το 1962 ότι "στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη κατασκευάζονται καθημερινά πλαστοί Γκρέκο". Το φαινόμενο έχει από τότε σίγουρα υποχωρήσει αλλά παραμένει υπαρκτό... Το θέμα παρ' όλα αυτά τέθηκε, έστω και με ένα μόνο έργο. Η Ιστορία της Τέχνης δεν μπορεί να συνεχίσει να αγνοεί την ύπαρξη των πλαστών, η μελέτη των οποίων είναι πολλές φορές διδακτική».
Μέρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή: 10 π.μ. - 4 μ.μ. Πέμπτη: 10 π.μ. - 8 μ.μ. Σάββατο: 10 π.μ. - 5 μ.μ. Στο πλαίσιο της έκθεσης, πραγματοποιείται εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γυμνασίου, Λυκείου και μεγάλων τάξεων του Δημοτικού. Τηλ. επικοινωνίας: 210 7239.438.