Μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση θα παρουσιάσει το Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη (Βασ. Ολγας 108), από τις 10/10-16/11. Τίτλος της «Οι πολεμικοί ανταποκριτές του ισπανικού εμφυλίου πολέμου». Πόλεμος «γέννημα» του φρανκικού πεμπτοφαλαγγίτικου φασισμού. Η επίθεση του - οπλισμένου από τη ναζιστική Γερμανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία, αλλά και την Αγγλία - Φράνκο κατά της δημοκρατικής κυβέρνησης του αγωνιστή ισπανικού λαού (17/7/1936-1/4/1939) συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη και απασχόλησε πλήθος προοδευτικών δημοσιογράφων, συγγραφέων, διανοουμένων, καλλιτεχνών.

Στην έκθεση, μεταξύ των αντικειμένων και φωτογραφιών, περιλαμβάνονται και 31 σημαντικές ανταποκρίσεις που έγραψαν στα μέτωπα και στα μετόπισθεν προσωπικότητες. Μεταξύ άλλων και οι: Νίκος Καζαντζάκης, Ερνεστ Χέμινγουεϊ, Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί, Ιλία Ερενμπουργκ, Τζορτζ Οργουελ, Χάρολντ «Κιμ» Φίλμπι, Μάρθα Γκέρλχορν, Ιντρο Μοντανέλι κ.ά.

Οταν άρχισε ο ισπανικός εμφύλιος ο Νίκος Καζαντζάκης βρισκόταν στην Αίγινα και έγραφε τη δική του «Οδύσσεια». Αίφνης, ο διευθυντής της «Καθημερινής», Αγγελος Βλάχος, του ανακοίνωσε: «Ξέρω πως θα προτιμούσες να πας στους κόκκινους, αλλά εγώ σε στέλνω στους μαύρους, όπως τους λέτε». Ετσι ο Καζαντζάκης τον Οκτώβρη του 1936 βρέθηκε στη Λισαβόνα. Δυο μέρες μετά γράφει ανταπόκριση από την πόλη Κάθερες. Πάει στη Σαλαμάνκα, όπου ήταν το γενικό επιτελείο του Φράνκο. Εκεί παίρνει συνέντευξη από τον φημισμένο διανοητή Μιγκέλ ντε Ουναμούνο. Ο Ουναμούνο μιλά για την απομόνωσή του από τους φασίστες. Ο Ισπανός στοχαστής στην αρχή υποστήριξε τους φρανκιστές. Βλέποντας, όμως, το δολοφονικό όργιό τους κατά του λαού, σε συνέλευση στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου (12/10/1936), στα συνθήματα των φασιστών «Ζήτω ο θάνατος!» και «Να πεθάνει η διανόηση!», ανταπάντησε σθεναρά: «Θα νικήσετε αλλά δε θα πείσετε». Για την απάντησή του τιμωρήθηκε με απομόνωσή του. Λίγες βδομάδες μετά τη συνέντευξη που έδωσε στον Καζαντζάκη, ο Ουναμούνο πεθαίνει ολομόναχος.

Ο Καζαντζάκης ακολούθησε τα φασιστικά στρατεύματα στο Τολέδο, μια πόλη που είχε γνωρίσει και αγαπήσει με παλαιότερο ταξίδι του (1932-1933). Βλέποντας τα ερείπια της πόλης, γράφει πως του φαίνεται σαν να επιπλέει μέσα σε πίνακα του Ελ Γκρέκο. Στη συνέχεια φτάνει στη Μαδρίτη. Οι φασίστες θαρρούσαν πως εύκολα θα νικούσαν τον αντιστεκόμενο λαό της Μαδρίτης. Χρειάστηκε, όμως, να πολεμήσουν δύο χρόνια για να την καταλάβουν. Στη Μαδρίτη ο Καζαντζάκης βρίσκει ένα γράμμα που εξείχε από το ματωμένο αμπέχονο ενός νεκρού πολιτοφύλακα. Η γυναίκα του νεκρού οδυρόταν μπροστά στη σορό του, ενώ ένα νήπιο, το κοριτσάκι του νεκρού, νιώθοντας τι συνέβη, έκλαιγε θέλοντας να δει κάποια νεογέννητα γατάκια.

Ο Καζαντζάκης έμεινε 40 μέρες στην Ισπανία. Με τις ανταποκρίσεις του («Σαράντα ημέρες εις την Ισπανίαν» τιτλοφορούνταν στην «Καθημερινή») περιέγραψε τη φασιστική θύελλα στην Ισπανία, θύελλα που εξαπλωνόταν σε όλη την Ευρώπη. Αυτά τα κείμενα του Καζαντζάκη, κατά την άποψη μερικών κριτικών, είναι «τα καλύτερα πεζά του».

Συνδιοργανωτές της έκθεσης, που επιμελήθηκε ο Κάρλος Γκαρθία Σάντσο Θεθίλια και που εντάσσεται στα «Δημήτρια», είναι οι εξής φορείς: Ινστιτούτο «Θερβάντες», Ιδρυμα «Πάμπλο Ιγκλέσιας», Μουσείο Καζαντζάκη, Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Ελληνοϊσπανικό Κέντρο Πολιτισμού Θεσσαλονίκης «Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα». Ωρες λειτουργίας: Τρίτη έως Πέμπτη, Σάββατο, Κυριακή 10πμ- 6μμ. Παρασκευή 10πμ-2μμ και 6-9μμ (είσοδος ελεύθερη. Για ομαδικές επισκέψεις προσυνεννόηση με το ΜΙΕΤ, στο 2310 295170-1).