Παιχνίδια, που προωθούν την ιδέα της συνεργασίας, της συλλογικότητας και όχι του ανταγωνισμού... Φρέσκες παραστάσεις, στις οποίες το παιδί «συμμετέχει» στην εξέλιξη του παραμυθιού... Κατασκευή μουσικών οργάνων και επαφή με τη μουσική, τους ήχους, το ρυθμό... Παραστάσεις Καραγκιόζη και παιδικές ταινίες με αγωνιστικό μήνυμα... Ολα τα παραπάνω βρίσκουν τη θέση τους στο παιδικό πρόγραμμα της ΚΝΕ στο «Συρμό», το οποίο εντάσσεται στη δραστηριότητα που αναπτύσσει και ξεδιπλώνει η ΚΝΕ για τα νέα ζευγάρια, δίνοντας συνέχεια στη δουλειά που κάθε χρόνο έχει μόνιμη θέση στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ.

Το παιδικό πρόγραμμα στο «Συρμό» αποτελεί μιαν «ανάπαυλα» από τη βιομηχανία παιχνιδιών βίας και αποβλάκωσης, από τα «παιχνίδια» που γαλουχούν τα παιδιά στον ανταγωνισμό και στο «ο θάνατός σου η ζωή μου». Αποτελεί μιαν «ανάσα» για τους νέους γονείς που ασφυκτιούν από την έλλειψη δημιουργικού χρόνου με τα παιδιά τους, πνίγονται από τις υποχρεώσεις και αγωνιούν για το πώς διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους.

Για την παρέμβαση της ΚΝΕ στα νέα ζευγάρια, και ειδικότερα για το πώς ξεδιπλώνεται μέσα από το παιδικό πρόγραμμα στο «Συρμό», καθώς για την εμπειρία από προηγούμενα παιδικά προγράμματα, ο «Ρ» συζήτησε με την Αλεξάνδρα Προυσανίδου, από την ομάδα του «Συρμού», την Ευτυχία Χαϊτούτη, μέλος της Επιτροπής για τις νέες γυναίκες του ΚΣ της ΚΝΕ, και την Μαρίτα Καλομοίρη, φοιτήτρια στο ΤΕΦΑΑ. Και εκείνο που τελικά μένει είναι ότι η ΚΝΕ με τη δράση και την πάλη της δίνει απάντηση και διέξοδο στις αγωνίες των νέων γονιών, καθώς, όπως υπογραμμίζεται, «η αγωνιστική στάση των γονιών διαπαιδαγωγεί τα παιδιά».

Οπως σημειώνει η Ευτυχία, «ο παιδότοπος, όπως και το παιδικό πρόγραμμα στο "Συρμό", θέλουμε να είναι ένας χώρος και για τα νέα ζευγάρια, όπου τα προβλήματα και η κατεύθυνση της λύσης τους θα είναι το επίκεντρο της συζήτησης. Παράλληλα, θέλουμε να είναι ένα χώρος, όπου θα υπάρχουν δημιουργικές δραστηριότητες για τα παιδιά».

«Το παιδικό πρόγραμμα στο "Συρμό" είναι και συνέχεια της προσπάθειας που έχουμε κάνει τα τρία χρόνια που λειτουργεί ο "Συρμός" σαν πολιτιστικό στέκι της ΚΝΕ. Ειδικά φέτος, προσπαθούμε το παιδικό πρόγραμμα να λειτουργεί δυο φορές το μήνα, καθώς και να δημοσιοποιείται νωρίτερα, ώστε να φτάνει πιο πλατιά.

Το πρόγραμμα προσπαθούμε να αποτελείται από εκδηλώσεις πραγματικής ψυχαγωγίας, προβληματισμού, με στόχο να φέρουν το παιδί σε επαφή με έννοιες, όπως συλλογικότητα, αλληλεγγύη... Ουσιαστικά, αφορούν και τους γονείς και τα παιδιά», συμπληρώνει η Αλεξάνδρα.

Οπως εξηγεί η Ευτυχία, «η ΚΝΕ ιεραρχεί την παρέμβασή της και τη δράση της για τα νέα ζευγάρια και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Και όταν το νέο ζευγάρι αποκτά παιδί, αυτό αντικειμενικά βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής του. Τα προβλήματα των νέων ζευγαριών οξύνονται ειδικά από τη στιγμή που κάνουν ένα παιδί: Πολλαπλασιάζονται οι ευθύνες, ενώ σήμερα η ανατροφή του παιδιού θεωρείται υπόθεση του γονιού, της οικογένειας και πολύ λίγο της κοινωνίας. Επίσης, όλοι οι τομείς της Πρόνοιας, της Εκπαίδευσης κλπ. είναι εμπορευματοποιημένοι, οπότε προστίθεται ένα πολύ μεγάλο βάρος στους ώμους των γονιών. Αυτό δημιουργεί αλυσιδωτά ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί αυξάνονται οι ώρες δουλειάς για τον έναν ή και για τους δυο γονείς, ενώ μειώνεται ο ελεύθερος χρόνος που θέλουν να περνούν με το παιδί τους και να είναι δημιουργικός, όχι απλά να συνυπάρχουν, για παράδειγμα να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού και το παιδί να είναι κολλημένο στην τηλεόραση...

Γι' αυτό και οι εκδηλώσεις στο "Συρμό" θέλουμε να είναι πολύ διαφορετικές από το συνηθισμένο στιλ. Τόσο όσον αφορά το κόστος - να μπορεί, δηλαδή, κάποιος να έρθει με το παιδί του χωρίς να αποτελεί αυτό βάρος στον προϋπολογισμό της οικογένειας - αλλά και όσον αφορά το περιεχόμενο αυτών των εκδηλώσεων».

Αλλωστε, σήμερα, η διαπαιδαγώγηση του παιδιού μπορεί να θεωρείται αποκλειστική ευθύνη των γονιών, καθώς δεν υπάρχει καμία κρατική μέριμνα προς το νέο ζευγάρι, ωστόσο δεν είναι οι γονείς οι μόνοι που παρεμβαίνουν στη συνείδηση του παιδιού. Η κυρίαρχη ιδεολογία παρεμβαίνει ποικιλότροπα, διαρκώς και καθοριστικά στην ψυχή του παιδιού τόσο μέσα από τις δομές της Εκπαίδευσης και της Πρόνοιας, όσο και μέσα από τα παιχνίδια, τις ίδιες τις δυνατότητες για παιχνίδι που έχει ένα παιδί (σε κλειστούς χώρους, σε ιδιωτικούς παιδότοπους, μπροστά σε οθόνες τηλεόρασης και ηλεκτρονικά παιχνίδια...).

«Μέσα και από το παιδικό πρόγραμμα, προσφέροντας αυτήν την εναλλακτική, ακούγοντας και περισσότερες ιδέες, τον προβληματισμό που έχουν οι γονείς για το παιδί και την οικογένειά τους, πρέπει με έναν τρόπο να γίνεται και πιο κατανοητό σε όλους μας ότι τελικά και η αγωνιστική στάση του κάθε γονιού διαπαιδαγωγεί το παιδί του και ότι πρέπει να αλλάξει και συνολικά ο τρόπος που λειτουργεί η κοινωνία, προκειμένου να διαπαιδαγωγούνται άνθρωποι διαφορετικού τύπου, με άλλες αξίες. Δε φτάνει προφανώς ούτε ο παιδότοπος στο Φεστιβάλ, ούτε ο "Συρμός" για όλο αυτό, αλλά δεν παύει να είναι μια αφετηρία για κάτι που θέλουμε ασφαλώς να αγγίζει ευρύτερο κόσμο, να δίνει στα παιδιά ένα έρεισμα για κάτι διαφορετικό και στους γονείς να δημιουργεί αυτήν τη διάθεση», σημειώνει η Ευτυχία.

«Το παιχνίδι διαπαιδαγωγεί έναν άνθρωπο», επισημαίνει η Αλεξάνδρα και τονίζει ότι το παιδικό πρόγραμμα της ΚΝΕ στο «Συρμό» «είναι και μια προσπάθεια για να αναδειχτεί τι στάση ζωής πρέπει να κρατήσει το παιδί και σε όλα τα μετέπειτα χρόνια της ζωής του».

Σε σχέση με την ανταπόκριση γονιών και παιδιών σε ανάλογες πρωτοβουλίες της ΚΝΕ, η Ευτυχία τονίζει πως «υπάρχει ανταπόκριση που ακριβώς πατάει στην ανάγκη για δημιουργικό χρόνο, καθώς και στην έλλειψη τέτοιων επιλογών. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι πέρσι σε ένα κομμάτι του προγράμματος είχαμε διαβάσει κάποια παραμύθια και υπήρχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από τους γονείς, να μάθουν ποιο παραμύθι είναι, να το αναζητήσουν, να το έχει το παιδί και στο σπίτι... Χαρακτηριστικό είναι ακόμα ότι είχαμε και κάποιους πιο σταθερούς "θαμώνες" - παιδιά που έρχονταν σε κάθε παιδικό πρόγραμμα.

Ο προσανατολισμός που έχουμε είναι γενικά να παίζουμε παιχνίδια που θα προωθούν την ιδέα της συνεργασίας, της ομαδικότητας, της συλλογικότητας και όχι του ανταγωνισμού. Να είναι, δηλαδή, μια ομάδα που συνεργάζεται με την άλλη, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος και όχι μια ομάδα ή κάποιος παίχτης που ανταγωνίζεται τους άλλους προκειμένου να κερδίσει ο ίδιος».

Το παιδικό πρόγραμμα στο «Συρμό» είναι μια προσπάθεια ουσιαστικής παρέμβασης μέσα από το παιχνίδι, τόσο το παιχνίδι ως αντικείμενο, όσο και με την ενίσχυση του ομαδικού/συλλογικού, κόντρα στο ατομικό ή ανταγωνιστικό παιχνίδι.

Ενα τέτοιο παράδειγμα παιχνιδιού είναι τα «μουσικά στεφάνια» που είναι «απάντηση» στις «μουσικές καρέκλες». Στις «μουσικές καρέκλες», τα παιδιά τρέχουν γύρω από καρέκλες και μόλις σταματήσει η μουσική κάθονται, όμως ένα παιδί πάντα «περισσεύει» και φεύγει από το παιχνίδι, μέχρι που στο τέλος μένει ένας «νικητής». Οπως εξηγεί η Μαρίτα, στα «μουσικά στεφάνια», «στην αρχή ξεκινάμε με στεφάνια ισάριθμα με τα παιδιά και μόλις σταματήσει η μουσική τα παιδιά μπαίνουν μέσα στα στεφάνια. Στη συνέχεια, αφαιρούμε ένα ένα τα στεφάνια, χωρίς όμως να αφαιρούμε παιδιά. Στόχος είναι να χωρέσουν όλα μαζί σε ένα στεφάνι. Ετσι, παίζει το άγγιγμα, η αφή, η επικοινωνία με τον άλλο, η συνεργασία...».

«Το κάθε παιχνίδι διαπαιδαγωγεί, τόσο αυτό που φτιάχνει το παιδί μόνο του - τα μουσικά όργανα ας πούμε που φτιάχνουμε με ποτηράκια και φασόλια - αλλά και αυτό που αγοράζει κάποιος. Ας πούμε, τα μουσικά όργανα που κατασκευάσαμε στο Φεστιβάλ ήταν κάτι πάρα πολύ απλό, ωστόσο ήταν κάτι με το οποίο τα παιδιά παίξανε πάρα πολλή ώρα, γνωριστήκανε μεταξύ τους και νιώσανε και λίγο σαν ομάδα... Παίζαμε το "κρύο ζεστό". Δηλαδή - έχοντας μάθει πρώτα λίγο το ρυθμό - η μια ομάδα έκρυβε κάτι και η άλλη το έψαχνε και έπρεπε η πρώτη ομάδα να τη βοηθάει, χτυπώντας αργά όταν ήταν μακριά από το αντικείμενο και πιο γρήγορα όσο πλησίαζε. Κι αυτό, στην ουσία, μόνο με αυτά που κατασκευάσανε τα ίδια τα παιδιά και τους άρεσε».

Στον αντίποδα τέτοιων δραστηριοτήτων δημιουργικής ψυχαγωγίας και συλλογικότητας, στέκεται η βιομηχανία παιχνιδιών, που προβάλλει μέσα από βομβαρδισμό διαφημίσεων παιχνίδια που προάγουν τις αξίες του κεφαλαίου και διαμορφώνουν την αντίληψη ότι η κυριαρχία του είναι δεδομένη. Στα ράφια των καταστημάτων παιδικών παιχνιδιών κυριαρχούν παιχνίδια που έχουν στην καρδιά τους τη βία, πολεμικά, που προάγουν τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό, επιτραπέζια παιχνίδια με στόχο πώς θα γίνεις καλός επιχειρηματίας κλπ., παραμύθια με βασιλιάδες και φτωχούς χωρικούς και εργάτες, κούκλες - λουσάτα πρότυπα, που όμως καμία σχέση δεν έχουν με την εργαζόμενη γυναίκα, με το μέλλον, δηλαδή, των περισσοτέρων κοριτσιών... Ο ίδιος ο καπιταλισμός αξιοποιεί το παιχνίδι για να γαλουχήσει τις ψυχούλες των παιδιών με τις πιο σκληρές αξίες του, να εμπεδώσουν τα παιδιά ότι η εξουσία των μονοπωλίων είναι αέναη, ότι «πάντα έτσι θα είναι».

Για το πώς το παιχνίδι χρησιμοποιείται ως μορφή παρέμβασης από το σύστημα και μέσα από το σχολείο, η Αλεξάνδρα θυμίζει ότι, το 2005, «στα δημοτικά σχολεία φέρανε σαν παιχνίδι γνωριμίας των παιδιών με την ΕΕ, και συγκεκριμένα με τη "Χάρτα των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων", το παιχνίδι με το αερόστατο. Ουσιαστικά, το παιδί έπρεπε να ανεβάσει το αερόστατο ψηλά και για να το κάνει έπρεπε να πετάξει τα βαρίδια, τα οποία ήταν όλα τα δικαιώματα που έχουν κατακτήσει με αγώνες οι λαοί: Ελευθερία, ειρήνη, ισότητα, δημοκρατία κλπ. Και τα πετούσαν ένα ένα. Στο τέλος, υπήρχε ερώτηση, ποιο θα κρατήσεις εσύ τελευταίο από όλα;

Δηλαδή, και μέσα από τις διαφημίσεις, τους παιδότοπους και το σχολείο, προσπαθούν, αξιοποιώντας το "παιχνίδι", να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με μια τέτοια πραγματικότητα, όπως θέλουν να την περάσουν. Και είναι και δικό μας χρέος όσο μπορούμε πιο πολύ και με τέτοιες πρωτοβουλίες να προβάλλουμε τη διαφορετική αντίληψη που έχουμε για το πώς πρέπει να ζούμε, να αγωνιζόμαστε, να παλεύουμε για τα δικαιώματά μας κλπ.».