Τη βδομάδα που πέρασε, υπογράφτηκε στην Αγκυρα η συμφωνία κατασκευής του αγωγού «Ναμπούκο», για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία και τη Μέση Ανατολή στην ΕΕ.

Ο αγωγός, μήκους 3,3 χιλιάδων χιλιομέτρων, προβλέπεται να διασχίζει τον Καύκασο και τα εδάφη της Τουρκίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, καταλήγοντας στη Γερμανία κι αναμένεται να λειτουργήσει το 2014.

Στη συμφωνία, που θα κλείσει οριστικά το επόμενο διάστημα και θα υπογραφεί σε έξι μήνες, συμμετέχουν οι εταιρείες BOTAS (Τουρκία), Bulgargaz (Βουλγαρία), Transgaz (Ρουμανία), MOL (Ουγγαρία), OMV (Αυστρία) και RWE (Γερμανία), με μερίδιο συμμετοχής 16,67% στο συνολικό πακέτο.

Η συμφωνία, στην οποία η ΕΕ, αλλά κυρίως οι ΗΠΑ επένδυσαν ιδιαίτερα έχει σαν στόχο τη μείωση της εξάρτησης σε ενεργειακό επίπεδο των χωρών της ΕΕ από τη Ρωσία.

Από τη μεριά της, η Ρωσία, όπως είναι γνωστό, έχει διαφορετικά σχέδια, σε σχέση με την τροφοδότηση των χωρών της ΕΕ με φυσικό αέριο. Ετσι προωθεί από τη Βαλτική προς τη Γερμανία τον υποθαλάσσιο αγωγό «Βόρειο ρεύμα» και από τη Μαύρη Θάλασσα και τα Βαλκάνια τον αγωγό «Νότιο ρεύμα», προς τις άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και την Ιταλία.

Η εξέλιξη της υπογραφής του «Ναμπούκο», δεν ήταν παρά μια ακόμη «πινελιά» στον «πίνακα» του σκληρού ανταγωνισμού για τον έλεγχο των πρώτων υλών και των δρόμων απ' όπου αυτοί θα περάσουν. Ωστόσο, αμφίβολο παραμένει το αν αυτή η «πινελιά» θα παραμείνει στο συνολικό «πίνακα» ή θα σβηστεί και ξεθωριάσει το επόμενο διάστημα. Παρακάτω, θα δούμε συνοπτικά το γιατί.

Για την κατασκευή αυτού του δαπανηρού σχεδίου απαιτούνται, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, 7,9 δισεκατομμύρια ευρώ (ή 12,3 δισεκατομμύρια δολάρια). Αυτή τη στιγμή, έχουν βρεθεί 350 εκατομμύρια δολάρια, που θα δοθούν από την ΕΕ, ενώ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα επενδύσεων διαμήνυσε πως προτίθεται να καλύψει περίπου το 1/4 των εξόδων, δηλαδή άλλα 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Ολοι οι υπόλοιποι συμμετέχοντες, κράτη και ιδιώτες, ακόμη δε βιάζονται να αποκαλύψουν το μέγεθος της συνεισφοράς τους για την κατασκευή αυτού του αγωγού.

Εκείνο που είναι σαφές είναι πως η Γερμανία, εδώ και καιρό, έχει κάνει σαφές πως δε σκέφτεται να χρηματοδοτήσει τον αγωγό αυτό. Είναι χαρακτηριστικό πως η Γερμανία δεν υπέγραψε τη συμφωνία του «Ναμπούκο», την περασμένη βδομάδα, επικαλούμενη πως δεν είναι χώρα διαμετακόμισης αερίου. Ανάλογες δηλώσεις απροθυμίας στη χρηματοδότηση του «Ναμπούκο» έκανε τη βδομάδα που μας πέρασε και ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ.

Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα αυτού του αγωγού είναι η αδυναμία που έχει μέχρι στιγμής να εξασφαλίσει πηγές τροφοδότησης. Κι αυτό γιατί γίνεται φανερό πως το Αζερμπαϊτζάν από μόνο του δε θα είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες αυτού του αγωγού. Αλλες χώρες που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην κάλυψή του είναι το Ιράν, το Ιράκ και το Τουρκμενιστάν. Ωστόσο, στο Ιράκ η ιμπεριαλιστική κατοχή δε φαίνεται να μπορεί να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη εξόρυξη και τροφοδότηση, ενώ η εμπλοκή του Ιράν στο όλο σχέδιο εξακολουθεί να βρίσκει κάθετα αντίθετες τις ΗΠΑ, καθώς και δυνάμεις της ΕΕ. Απομένει το Τουρκμενιστάν.

Την άνοιξη προκλήθηκε μια κρίση στις σχέσεις Ρωσίας - Τουρκμενιστάν, όταν το ρωσικό μονοπώλιο της «Γκαζπρόμ» ζήτησε να μειωθούν οι τιμές με τις οποίες αγόραζε το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν, εξαιτίας της πτώσης των τιμών και της ζήτησης του φυσικού αερίου, ως επακόλουθου της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Ο Πρόεδρος του Τουρκμενιστάν, Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ, φανερά εξοργισμένος από την αθέτηση των συμφωνιών της «Γκαζπρόμ» αρνήθηκε να καθοριστούν νέες τιμές και μετά την έκρηξη και τη ζημιά που προκλήθηκε στον αγωγό προς Ρωσία, έθεσε επί τάπητος το ζήτημα των «εναλλακτικών δρόμων» και για το Τουρκμενιστάν.

Τα συγκεκριμένα «εναλλακτικά σχέδια» του Τουρκμενιστάν, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν ακούνε στο όνομα «Ναμπούκο». Ο πραγματικός κερδισμένος είναι προς το παρόν η Κίνα, που από τα τέλη του 2009 θα μπορεί να εισάγει αέριο (30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το χρόνο) από τη χώρα αυτή. Το Τουρκμενιστάν προχώρησε ακόμα σε συμφωνία με το Ιράν, ανεβάζοντας την ποσότητα που εξάγει σ' αυτή τη χώρα από 8 στα 14 και με προοπτική τα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο.

Εννοείται πως η Ρωσία δε θα παραιτηθεί εύκολα από την πρόσβαση στους πόρους του Τουρκμενιστάν, ενώ και η ηγεσία του Τουρκμενιστάν γνωρίζει, πως τουλάχιστον σήμερα ο αγωγός προς τη Ρωσία είναι κάτι το υπαρκτό σε αντίθεση με τον «Ναμπούκο». Ετσι δε θα πρέπει να αποκλειστεί η αναθέρμανση των σχέσεων των δύο πλευρών.

Θεωρητικά, το Τουρκμενιστάν θα μπορούσε να τροφοδοτήσει και τον «Ναμπούκο» ή ένα μέρος του, με δικό του φυσικό αέριο. Αυτό βέβαια θα μπορούσε να γίνει, αν δεν αναθερμανθούν οι σχέσεις με τη Ρωσία. Να αναφέρουμε εδώ πως το Τουρκμενιστάν παράγει ετησίως 60-80 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο, εκ των οποίων τα 50 τα αγόραζε έως τώρα η Ρωσία, 12 τα χρησιμοποιούσε για την εσωτερική αγορά του και 8 εξήγαγε στο Ιράν. Σήμερα φαίνεται πως η Ρωσία, μετά την είσοδο Κίνας και Ιράν στην αγορά του Τουρκμενιστάν, χάνει το μονοπώλιο αυτής της αγοράς, που όμως δεν είναι ανεξάντλητη.

Ετσι, ακόμη κι αν μείνει τουρκμένικο φυσικό αέριο για τον «Ναμπούκο», πράγμα δύσκολο με τα σημερινά δεδομένα, παραμένει η ασάφεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Κασπίας. Είναι σίγουρο πως η Ρωσία θα κάνει το παν για να εμποδίσει την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέει Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν, επικαλούμενη τα οικολογικά και ιδιοκτησιακά προβλήματα στην Κασπία. Απομένει για το τουρκμενικό αέριο προς τον «Ναμπούκο» μόνον ο δρόμος μέσω του Ιράν, κάτι που δε θεωρείται πιθανό, όσο συνεχίζεται η σημερινή αμερικανική πολιτική έναντι του Ιράν.

Οι παραπάνω λόγοι, δηλαδή η μη εξασφάλιση των πηγών, η λειψή χρηματοδότηση, έκαναν μια σειρά παράγοντες της Ρωσίας να μιλούν για καθαρά πολιτικούς λόγους, που επιβάλλουν την κατασκευή του αγωγού «Ναμπούκο», και οι οποίοι δεν τεκμηριώνονται οικονομικά. Οι εκτιμήσεις αυτές για τα παραπάνω προβλήματα του «Ναμπούκο» σαφώς και έχουν βάση, μπορούν ωστόσο να ξεπεραστούν, αν κρίνουμε κι από τις επίμονες προσπάθειες που καταβάλλουν ιδιαίτερα οι ΗΠΑ και ο ειδικός αντιπρόσωπός τους για τη Ρωσία και την περιοχή της Ευρασίας, Ουίλιαμ Μπερνς, ο οποίος τις τελευταίες μέρες πραγματοποίησε ένα μεγάλο «τουρνέ» στις χώρες της περιοχής. Στόχος είναι το αδυνάτισμα των θέσεων της Ρωσίας, τόσο στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας, όσο και στα Βαλκάνια, στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Πόσο εφικτός όμως μπορεί να είναι αυτός ειδικά με την κατασκευή του «Ναμπούκο»;

Σήμερα η Ρωσία εξάγει στις χώρες της ΕΕ 140 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο, καλύπτοντας περίπου το 1/3 των αναγκών τους. Ο αγωγός «Ναμπούκο» έχει χωρητικότητα 31 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Μπορεί, δηλαδή, ακόμη κι αν κατασκευαστεί, ακόμη κι αν βρουν τρόπο να τον γεμίσουν, να καλύψει μόλις το 10% των αναγκών των χωρών της ΕΕ. Συμπερασματικά, μπορεί να εξεταστεί μόνον σαν μέτρο χαλάρωσης της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ, που από μόνο του, (ακόμη και στην περίπτωση που υλοποιηθεί), δεν μπορεί να επηρεάσει το γενικότερο τοπίο των εξελίξεων. Θα δώσει απλώς ένα ακόμη «εργαλείο» στην ΕΕ, που μαζί με άλλα, θα ασκούν πίεση στη Ρωσία σχετικά με τη λεγόμενη «ενεργειακή χάρτα», δηλαδή στο ζήτημα της απευθείας πρόσβασης των ευρωπαϊκών μονοπωλίων στις πηγές ενέργειας και στη διαμόρφωση των τιμών τους.

Είναι υπερβολικοί οι πανηγυρισμοί για την «απεξάρτηση» με την κατασκευή κι άλλων αγωγών, που μεταφέρουν τις πρώτες ύλες, τους οποίους φτιάχνει και από τους οποίους κερδίζει μονάχα η πλουτοκρατία και όχι οι εργαζόμενοι!

Οπως τονίζει το ΚΚΕ, για να υπηρετούνται οι λαϊκές ανάγκες, για να προστατεύεται το περιβάλλον, δεν είναι αρκετό να κατασκευάζονται απλώς νέοι αγωγοί. Απαιτείται ένας διαφορετικός δρόμος ανάπτυξης, όπου η ενέργεια θα είναι κοινωνικό αγαθό, θα τη διαχειρίζεται ένας ενιαίος αποκλειστικά δημόσιος φορέας. Για κάτι τέτοιο βέβαια χρειάζεται Λαϊκή Εξουσία. Απαιτούνται επίσης διεθνείς συνεργασίες στη βάση του αμοιβαίου οφέλους, μακριά από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και διενέξεις. Μόνο τότε θα υπάρχουν πραγματικοί λόγοι για να πανηγυρίσει ο λαός.