Τις εκτιμήσεις και την ανάλυση του κόμματός του, που βρίσκεται σε παρανομία από το 1983, για τις εξελίξεις που ακολούθησαν τις προεδρικές εκλογές στο Ιράν παρουσιάζει, μιλώντας στον «Ρ», ο Ναβίντ Σομάλι, επικεφαλής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του Τουντέχ του Ιράν («Κόμμα των Μαζών του Ιράν»).

-- Ποια είναι η παρέμβαση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στο Ιράν αυτήν την περίοδο; Τι επιδιώκουν στη χώρα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή; Πώς εκφράζονται και επηρεάζουν την κατάσταση οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις κι ανταγωνισμοί που εκδηλώνονται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής;

-- Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δεν έκρυψε ποτέ την πρόθεσή του να ανακτήσει το στρατηγικό έλεγχο στις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στο Ιράν. Η λαϊκή επανάσταση του 1979 ανέτρεψε το καθεστώς του Σάχη, ενός από τους σημαντικότερους συμμάχους του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να επανακτήσουν τον έλεγχο του Περσικού Κόλπου και της Μέσης Ανατολής, λόγω της γεωπολιτικής σημασίας της περιοχής και λόγω του ενεργειακού πλούτου της (πετρέλαιο - αέριο), που είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο.

Ο έλεγχος του Ιράν και ορισμένων γειτονικών του χωρών από τις ΗΠΑ, από τη μια, τις διευκολύνει να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά τα ενεργειακά αποθέματα και, από την άλλη, τους δίνει γεωγραφικό έλεγχο μιας περιοχής που είναι γέφυρα ανάμεσα σε τρεις ηπείρους. Από αυτές τις χώρες περνούν οι «δρόμοι» μεταφοράς της ενέργειας προς τη Δύση. Οι ΗΠΑ πιέζουν για να κερδίσουν τον πλήρη έλεγχο της εξόρυξης και της τιμής του πετρελαίου, περιορίζοντας τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Την τελευταία τριακονταετία, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους προσπάθησαν, με διάφορους τρόπους, ν' ανακτήσουν τη χαμένη τους επιρροή στην περιοχή: Καλλιέργησαν το έδαφος για ανάδειξη των πλέον αντιδραστικών και δικτατορικών στοιχείων στο πλαίσιο της θεοκρατικής ιρανικής ηγεσίας, προκάλεσαν έναν αδελφοκτόνο 8ετή πόλεμο μεταξύ Ιράν - Ιράκ, πυροδότησαν ένταση συνολικά στην περιοχή. Οι απόπειρες της ηγεσίας Μπους να χαράξει εκ νέου τον πολιτικό χάρτη της Μέσης Ανατολής, στο πλαίσιο του λεγόμενου «σχεδίου για την ευρεία Μέση Ανατολή», διαμορφώνουν, ακόμη και σήμερα, εξελίξεις στην περιοχή.

Πιστεύουμε ότι ο βασικός στόχος του σχεδίου αυτού είναι να διασφαλίσει τον πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής από τις ΗΠΑ. Οτι τα σχέδια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή δεν έχουν καμία σχέση με «τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα» που ευαγγελίζονται, αλλά με τη διασφάλιση του πολιτικού ελέγχου της ευαίσθητης περιοχής για λογαριασμό των ΗΠΑ, προκειμένου αυτές να επωφεληθούν από τα τεράστια ενεργειακά αποθέματά της ενώ, ταυτόχρονα, θα υποσκελίζουν τους οικονομικούς τους αντιπάλους.

Και σε αυτό ακριβώς το σημείο γεννιούνται οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Η ΕΕ και η Ιαπωνία επιδιώκουν, επίσης, να έχουν «πάτημα» στη Μέση Ανατολή και στον Περσικό Κόλπο για να διασφαλίσουν μερίδιο από τον ενεργειακού πλούτο της περιοχής. Τα σημαντικότερα κέντρα εξουσίας στην ΕΕ προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τους ιστορικούς τους δεσμούς, ως αποικιακές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, για να διασφαλίσουν μερίδιο άσκησης επιρροής στην περιοχή.

Είναι πολύ σημαντικό οι προοδευτικές δυνάμεις ν' αγωνιστούν ενάντια σε οποιαδήποτε αυταπάτη σχετικά με την πραγματική φύση και τις διαστάσεις αυτών των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων. Παράλληλα, όμως, είναι εξίσου σημαντικό να τις αναγνωρίσουν και να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν τις συνέπειές τους.

Θα ήθελα επίσης να επισημάνω ότι ενώ είναι σημαντικό να αναδεικνύουμε και να καταδικάζουμε κάθε ιμπεριαλιστική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν, ταυτόχρονα δε θα πρέπει να δεχόμαστε και απόψεις σύμφωνα με τις οποίες το τρέχον λαϊκό κίνημα ενάντια στο θεοκρατικό καθεστώς είναι υποκινούμενο από εξωτερικούς παράγοντες. Οι τωρινές εξελίξεις στο Ιράν και το λαϊκό κίνημα ενάντια στο καθεστώς είναι, πάνω από όλα, αντίδραση στις καταστροφικές πολιτικές του καθεστώτος σε οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο. Είναι, στην ουσία, προοδευτική αντίδραση.

-- Ποια ακριβώς είναι η διαπάλη που αναπτύσσεται στους κόλπους της αστικής τάξης της χώρας και είδαμε να εκτυλίσσεται αμέσως μετά τις εκλογές για τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας;

-- Είμαι επιφυλακτικός ως προς το να περιορίσω τα όσα ακολούθησαν τις εκλογές στο Ιράν μόνο στο επίπεδο της διαμάχης στους κόλπους της αστικής τάξης. Αυτό που είδαμε ήταν μια πραγματικά λαϊκή εξέγερση για δημοκρατική και προοδευτική αλλαγή. Είναι σωστό ότι «μεταρρυθμιστές» και «συντηρητικοί» εντάσσονται στο πλαίσιο των συμφερόντων του κεφαλαίου. Πρόκειται για μια αναδυόμενη εθνική αστική τάξη που συμμάχησε με μερίδες μιας ευρείας εμπορικής αστικής τάξης που ελέγχει το διεθνές εμπόριο και για μια ολοένα ισχυρότερη γραφειοκρατική αστική τάξη, που διοικεί τους φρουρούς της επανάστασης, τις παραστρατιωτικές δυνάμεις και ασκεί ολοένα μεγαλύτερο έλεγχο στην παραγωγική οικονομία και ιδιαίτερα στην πετρελαϊκή βιομηχανία, ελέγχοντας, σήμερα, περισσότερο από το 80% της παραγωγής.

Οι κυριότερες διαφοροποιήσεις στο πλαίσιο της κυρίαρχης τάξης αφορούν στο πώς θα διατηρηθεί υπό έλεγχο ο ολοένα περισσότερο δυσαρεστημένος πληθυσμός. Υπήρχαν δύο εναλλακτικές. Η μία είναι η εντονότερη καταστολή και η κατάπνιξη κάθε κινήματος που δεν βρίσκεται υπό τον άμεσο έλεγχο του ισλαμικού καθεστώτος. Η άλλη, που παλαιότερα είχε εκφραστεί από την προεδρία Χαταμί, επιδιώκει να διασφαλίσει πίστη στο ισλαμικό καθεστώς διά του διαλόγου, φοβούμενη ότι περισσότερη καταπίεση θα προκαλέσει τελικά κοινωνική έκρηξη.

Αυτές οι διαφοροποιήσεις εκφράζονται διαφορετικά στην πολιτική. Υπό την προεδρία Χαταμί, έγινε δυνατό να ανακτήσει ο λαός πίστη στη δυνατότητα αλλαγής, στη δυνατότητα ανάπτυξης συνδικαλιστικού κινήματος και ως ένα βαθμό γυναικείου κινήματος. Το «συντηρητικό» ρεύμα εκείνη την περίοδο επικεντρώθηκε στο ν' αντιτίθεται σε κάθε μεταρρύθμιση.

Στις προεδρικές εκλογές του 2005 ο Αχμαντινετζάντ αναδείχτηκε ως ο κύριος εκπρόσωπος του «συντηρητικού» ρεύματος. Αυτό οφείλεται κυρίως στη θέση του στο Ειδικό Τμήμα των Φρουρών της Επανάστασης, που ασχολείται με τη μείωση των αντιπολιτευομένων το καθεστώς. Εκτοτε, ο στρατός διαδραματίζει κομβικό ρόλο στις εκλογές.

Η οικονομική πολιτική του Προέδρου Αχμαντινετζάντ ήταν σχεδόν ακριβώς αυτή που υπαγόρευσε η Παγκόσμια Τράπεζα. Εγιναν ιδιωτικοποιήσεις σε σημαντικούς τομείς του Δημοσίου, επιβλήθηκαν περιορισμοί στα συνδικάτα και στα δικαιώματα των εργαζομένων και τροποποιήθηκε το άρθρο 44 του συντάγματος, όπου υπογραμμιζόταν η αναγκαιότητα διατήρησης του δημόσιου τομέα και έθετε όρια στις δραστηριότητες του ξένου κεφαλαίου. Ολα αυτά οδηγούν στην ιδιωτικοποίηση, ακόμη και στην απόκτηση από ξένες επιχειρήσεις, της πετρελαϊκής βιομηχανίας της χώρας.

Η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για το Ιράν το 2008 εξαίρει την πολιτική της κυβέρνησης Αχμαντινετζάντ. Για τον ιρανικό λαό, η πολιτική αυτή ήταν καταστροφική. Η ανεργία εκτινάχθηκε στο 19%, ο πληθωρισμός στο 25%, 15 εκατομμύρια (περίπου το 20% του πληθυσμού) ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και γιγαντώθηκε η κοινωνική ανισότητα. Το Ιράν, σήμερα, έχει 28 δισεκατομμύρια δολάρια χρέος σε ξένες τράπεζες και τα αποθέματά του σε συνάλλαγμα έπεσαν από 30 δισεκατομμύρια δολάρια το πολύ σ' ένα δισεκατομμύριο.

-- Ποια είναι τα δικά σας στοιχεία ως προς το μέγεθος των αντιδράσεων αλλά και τα χαρακτηριστικά όσων διαδηλώνουν;

-- Το μαζικό κίνημα διαμαρτυρίας που κατέκλυσε τους δρόμους της Τεχεράνης και όλων των μεγάλων πόλεων ενάντια στην ξεδιάντροπη προσπάθεια του καθεστώτος να κλέψει τις εκλογές είναι, από όλες τις απόψεις, ένα λαϊκό κίνημα. Τη Δευτέρα 15 Ιουνίου, δύο εκατομμύρια διαδήλωσαν στην Τεχεράνη ενάντια στον Αχμαντινετζάντ, τον υποψήφιο του καθεστώτος. Ο κόσμος ζητούσε αλλαγή. Ζητούσε να εφαρμοστούν πραγματικά τα ιδανικά της ιρανικής λαϊκής επανάστασης του 1979, που προδόθηκε από το θεοκρατικό καθεστώς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τρέχουσα λαϊκή εξέγερση αποτελεί φυσική φάση του ιρανικού λαϊκού κινήματος για ειρήνη, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.

Οι εκτιμήσεις μας, που βασίζονται σε στοιχεία που έχουμε, είναι ότι οι διαδηλωτές σε Τεχεράνη, Μασχάντ, Ταμπρίζ, Σιράζ και σε άλλες ιρανικές πόλεις, είναι εργαζόμενοι, γυναίκες και νεολαία από την εργατική και την μεσαία τάξη αλλά και από μερίδες της αστικής τάξης που αντιδρούν στην εξουσία της αντιδραστικής και δικτατορικής ελίτ που κυβερνά το Ιράν με ωμή βία. Το καθεστώς έχει οδηγήσει τη χώρα σε κοινωνική και οικονομική συντριβή.

Το κίνημα αυτό ήταν πολύ ισχυρότερο στις πόλεις, στις κωμοπόλεις και στα αστικά κέντρα. Εκεί, δηλαδή, που ζει το 75% του ιρανικού πληθυσμού. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η πλειοψηφία αυτών που ψήφισαν για τους «μεταρρυθμιστές» υποψηφίους ήταν άνθρωποι που έχουν χάσει κάθε εμπιστοσύνη προς την ικανότητα του καθεστώτος να βγάλει τη χώρα από τη βαθιά οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση. Ο κόσμος προσπαθεί για αλλαγή διά μέσου δημοκρατικών και ειρηνικών μέσων.

Κατά την προεκλογική προεδρική εκστρατεία, ο λαός ζητούσε ενθουσιωδώς αλλαγή καταλογίζοντας στην κυβέρνηση Αχμαντινετζάντ την ευθύνη για τα πρωτοφανή επίπεδα ανεργίας, πληθωρισμού, σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων, διαφθοράς και εκτεταμένης καταπίεσης. Στις εκλογές της 12ης Ιουνίου, ο λαός ψήφισε ενάντια στην κυβέρνηση που απέδειξε ότι προωθεί νεοφιλελεύθερες οικονομικές επιλογές και τις αρχές της ελεύθερης αγοράς.

Ο λαός, που ψήφισε υπέρ της αλλαγής, διαμαρτυρήθηκε έτσι ενάντια στη λογοκρισία, στις επιθέσεις κατά των συνδικάτων και του εργατικού κινήματος, στην καταπίεση εθνικών, εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων και στο ολικό αιματοκύλισμα του αριστερού, του προοδευτικού και του κομμουνιστικού κινήματος. Ψήφισαν κατά εκατομμύρια υπέρ του «μεταρρυθμιστή» Μιρ Χουσεΐν Μουσαβί.

-- Τι αναδεικνύει με την παρέμβασή του το Τουντέχ σε αυτές τις εξελίξεις; Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει αυτήν την περίοδο για την ενίσχυση της αντιιμπεριαλιστικής πάλης και το δυνάμωμα των δεσμών του με την εργατική τάξη ;

-- Το κόμμα Τουντέχ του Ιράν έχει τις ρίζες του στην ιστορία και τις παραδόσεις των μαζικών αγώνων της χώρας μας. Παρά το ότι υποχρεώθηκε από το καθεστώς εδώ και 26 χρόνια να λειτουργεί στην παρανομία, η επιρροή του κόμματος στην εργατική τάξη, στη νεολαία και στην προοδευτική διανόηση είναι αξιοσημείωτη. Η ανάλυση του κόμματός μας για τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις στο Ιράν ασκεί επιρροή σε σημαντικούς τομείς των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.

Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, το κόμμα εργάστηκε ακούραστα για να αναδείξει τη σύνδεση ανάμεσα στη δικτατορία, τη φτώχεια, τον καλπάζοντα καπιταλισμό και τη θεοκρατική εξουσία. Αποδείξαμε πως, στην πραγματικότητα, τα επιτεύγματα της αντιιμπεριαλιστικής λαϊκής επανάστασης του 1979, απαξιώθηκαν και υποσκάφτηκαν από το θεοκρατικό καθεστώς. Η ανάλυση του κόμματός μας που πρεσβεύει ότι για να υπάρξουν σοβαρές και θεμελιώδεις αλλαγές υπέρ των μαζών και της εργατικής τάξης είναι προαπαιτούμενο να ανατραπεί η θεοκρατία και να υπάρξουν πολιτικές μεταρρυθμίσεις, είναι ευρέως αποδεκτή.

Αναδείξαμε ότι η πραγματική φύση της αντιπαράθεσης του καθεστώτος με τις ΗΠΑ και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες αφορά τη διανομή σφαιρών επιρροής στη Μέση Ανατολή. Δείξαμε ότι το να λαμβάνει κανείς υπ' όψιν του μόνο τις επίσημες ανακοινώσεις είτε του ιρανικού καθεστώτος είτε των ΗΠΑ, δεν είναι ασφαλής τρόπος εξαγωγής συμπερασμάτων για τα χαρακτηριστικά της κατάστασης, κάτι που ισχύει και για τις πρόσφατες εξελίξεις. Ούτε εκ μέρους των ΗΠΑ, ούτε εκ μέρους της δικτατορίας της Τεχεράνης, υπάρχει μόνο μία φωνή ή μία πρόθεση.

Αυτή η διπλοπροσωπία εκφράζεται μ' ένα απτό παράδειγμα. Μόλις πριν λίγους μήνες, η αμερικανική κυβέρνηση και τα ΜΜΕ ανέφεραν υποκριτικά το ενδεχόμενο ν' ανοίξουν τρίτο στρατιωτικό μέτωπο, στο Ιράν αυτή τη φορά, και το ιρανικό καθεστώς, από την πλευρά του, ύψωνε τους τόνους με αντι-αμερικανική και αντι-σιωνιστική ρητορική ενώ ταυτόχρονα επεδίωκε οικονομική και στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ. Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ, διακριτικά, προσφέρθηκαν να μην παρέμβουν καθόλου στο Ιράν με αντάλλαγμα την ιρανική συνεργασία και τη δέσμευση μη παρέμβασης στην αμερικανική εκστρατεία στο Αφγανιστάν.

Η δική μας θέση στις προεδρικές εκλογές ήταν να τεθούν οι βάσεις για ένα ενωμένο μέτωπο ειρήνης και δημοκρατίας. Ενα τέτοιο μέτωπο θα δημιουργήσει τις φυσικές συνθήκες για το λαό να συμμετάσχει δυναμικά στην υπεράσπιση της χώρας του απέναντι σε οποιαδήποτε ιμπεριαλιστική απειλή και να διασφαλίσει την εθνική κυριαρχία της. Το κόμμα μας εργάστηκε στην κατεύθυνση της κινητοποίησης της εργατικής τάξης, προκειμένου να συμμετάσχει ουσιαστικά στο λαϊκό κίνημα.

-- Κατά την εκτίμησή σας, ποια θα είναι η επόμενη μέρα των διαδηλώσεων; Ποια είναι τα δεδομένα;

-- Η διαχείριση των εκλογών και των διαδηλώσεων εναντίον του αποτελέσματος, ενέτεινε σημαντικά το διχασμό στους κόλπους του καθεστώτος. Σημαντικά στοιχεία του καθεστώτος αρνήθηκαν να στηρίξουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι προεδρικές εκλογές. Η μόνη καθαρή υποστήριξη προέρχεται από τον στρατιωτικό μηχανισμό ασφαλείας.

Το σχίσμα εντός του καθεστώτος έφθασε σε σημείο που δεν έχει γυρισμό. Οι περισσότεροι συλληφθέντες υπόκεινται σε βασανιστήρια για να συναινέσουν σε δημόσιες ομολογίες που θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν το λαϊκό κίνημα ως υποκινούμενο από τις ΗΠΑ και τη Δύση.

Αν και είναι πιθανό όσοι βρίσκονται στην εξουσία να καταφέρουν να αποτρέψουν προσωρινά τη λαϊκή έκρηξη, εκτιμάμε ότι η πολιτική κρίση του καθεστώτος θα ενταθεί και θα διευρυνθεί. Οποιο και αν είναι τελικό αποτέλεσμα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να γίνει συνείδηση ότι η πάλη στους δρόμους του Ιράν δεν ήταν απλώς μια αντιπαράθεση μεταξύ φιλο-δυτικών φιλελεύθερων και αντι-δυτικών φανατικών. Ηταν ένα σπουδαίο κίνημα χειραφέτησης που έθεσε τις βάσεις της μελλοντικής διεύθυνσης των πολιτικών εξελίξεων στο Ιράν. Το κόμμα μας θα εργαστεί σκληρά για να διασφαλίσει ότι η ιρανική εργατική τάξη θα έχει την ευκαιρία να βάλει το δικό της στίγμα σε αυτές τις εξελίξεις.

-- Τι είδους απαγορεύσεις και περιορισμούς αντιμετωπίζει το Τουντέχ και η πολιτική δράση των κομμουνιστών στη χώρα σας;

-- Το κόμμα Τουντέχ του Ιράν κηρύχθηκε παράνομο το 1983 μετά τη σύλληψη της πλειοψηφίας της ηγεσίας του και χιλιάδων μελών του. Το καθεστώς υποστηρίχτηκε, άμεσα, από τις μυστικές υπηρεσίες ιμπεριαλιστικών χωρών, και κυρίως της Βρετανίας, για να πλήξει το κόμμα μας. Εκατοντάδες κομματικά μέλη, συμπεριλαμβανομένων 38 μελών της κεντρικής επιτροπής, είτε δολοφονήθηκαν με βασανιστήρια ή εκτελέστηκαν. Πριν από αυτά, το κόμμα μας ήταν μία από τις ισχυρότερες πολιτικές δυνάμεις της χώρας.

Ακόμη και σήμερα, οι δυνάμεις ασφαλείας χρησιμοποιούν ποικίλες μεθόδους για να πολεμήσουν το κόμμα και την πολιτική και ιδεολογική του επιρροή στο λαϊκό κίνημα. Η συμμετοχή στο κόμμα απαγορεύεται και οι δυνάμεις ασφαλείας καταστέλλουν βίαια την οποιαδήποτε δραστηριότητα που συνδέεται με αυτό. Οι ιστοσελίδες που υποστηρίζουν τις θέσεις μας μπλοκάρονται και η διανομή ή δημοσιοποίηση κομματικού υλικού, συμπεριλαμβανομένου του οργάνου της ΚΕ, «Nameh Mardom» (Το Γράμμα του Λαού), απαγορεύεται. Το ίδιο ισχύει για οποιαδήποτε πραγματικά αριστερή ή προοδευτική οργάνωση. Ολες οι κομμουνιστικές ή αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις καταστέλλονται από το καθεστώς.

Υπήρξαν περιπτώσεις τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, που οι δυνάμεις ασφαλείας προσπάθησαν να δημιουργήσουν σύγχυση αλλά και διασπάσεις εντός του κόμματος. Το καθεστώς προσπάθησε ακόμη και να χρησιμοποιήσει πρώην μέλη, που πρόδωσαν την ιδεολογία και την πολιτική του, να στήσουν αντίπαλες οργανώσεις προκειμένου να υποσκάψουν τη δουλειά και την επιρροή του κόμματος στις μάζες και να καλλιεργήσουν διαφωνίες εντός του κινήματος. Μέχρι στιγμής, αντιμετωπίσαμε τις απόπειρες αυτές επιτυχώς.