Β. ΓΙΑ ΤΙΣ θΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

ΠΕΡΙ «ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ-ΚΑΖΙΝΟ»

Για την κριτική μας στις εκτιμήσεις και τις θέσεις του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ) ελήφθησαν υπόψη τα βασικά κείμενά του, δηλαδή η σχετική ανακοίνωσή του για την κρίση, το Νοέμβρη του 2008, και η εκλογική του πλατφόρμα για τις ευρωεκλογές του Ιούνη 2009.

Για το ΚΕΑ, «η παρούσα κρίση είναι αποτέλεσμα του καπιταλισμού-καζίνο»¹⁸ και την αιτία της την εντοπίζει στο γεγονός ότι «εδώ και 30 χρό­νια η παγκόσμια αγορά είναι απαλλαγμένη από οποιονδήποτε πολιτικό έλεγχο, γεγονός που έχει οδηγήσει στην κορύφωση των κρίσεων»¹⁹. Επί­σης, στην εκλογική του πλατφόρμα τονίζεται ότι: «Η κρίση προκαλείται από το νεοφιλελεύθερο παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό και ειδικότερα από τις ανεύθυνες πολιτικές και οικονομικές ελίτ, που προωθούν αυτόν τον επικίνδυνο καπιταλισμό του οποίου το τίμημα θα πληρώσουν οι λαοί. Θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη, τη διεθνή ασφάλεια και τη συνύπαρξη. Ο κό­σμος έχει οδηγηθεί σ' αυτή την παγκόσμια κρίση από την ηγεμονική πο­λιτική των ΗΠΑ και ειδικότερα της κυβέρνησης Μπους»²⁰.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, η άποψη του ΚΕΑ ταυτίζεται με τις βασικές εκτιμήσεις της σοσιαλδημοκρατίας. Δηλαδή, ότι η κρίση είναι αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, της απουσίας πολιτικού ελέγχου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, την οποία επέβαλαν κάποιες ανεύθυνες πολιτι­κές και οικονομικές ελίτ, που μετέτρεψαν τον καπιταλισμό σε καπιταλισμό-καζίνο, σε επικίνδυνο καπιταλισμό. Για το ΚΕΑ, δηλαδή, υπάρχει και ο ακίνδυνος, ο καλός καπιταλισμός. Επιχειρεί να συσκοτίσει το γεγονός ότι ο καπιταλισμός είναι ένα εκμεταλλευτικό σύστημα που σπαράσσεται από τις κρίσεις, οι οποίες οφείλονται στην αναρχία της παραγωγής, στην όξυνση των αντιθέσεων, ιδιαίτερα της βασικής, ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την ατομική ιδιοποίηση του κοινωνικού πλούτου, θεωρεί τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις αποτέλεσμα κάποι­ων άφρονων μυαλών και όχι ένα συνεκτικό σύνολο μέτρων που ικανοποιεί τις στρατηγικές ανάγκες του κεφαλαίου, που εξυπηρετεί την αναπαραγω­γή και υπερσυσσώρευσή του στη δοσμένη φάση. Γι' αυτό άλλωστε οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις είτε στηρίχτηκαν είτε εφαρμόστηκαν από κόμματα που συμμετέχουν στο ΚΕΑ. Φτάνει δε στο σημείο, από τη στιγ­μή που εκτιμά ότι η κρίση θέτει σε κίνδυνο την ειρήνη, να αθωώνει τον ιμπεριαλισμό και το κυνήγι για τον έλεγχο των αγορών και των πλουτο­παραγωγικών πηγών, να παραβλέπει την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, οι οποίες βεβαίως εντείνονται σε συνθήκες κρίσης και ενδεχόμενης αλλαγής των συσχετισμών, θεωρώντας ως υπεύθυνη για την παγκόσμια κρίση την «ηγεμονική πολιτική των ΗΠΑ και ειδικότερα της κυβέρνησης Μπους»²¹, αθωώνει την ευρωενωσιακή πολιτική για τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις και τις στρατηγικές της επιλογές, όπως αυ­τές καθορίζονται από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και τις υπόλοιπες που την ακολούθησαν. Στηρίζει την ΕΕ στον ανταγωνισμό της με τις ΗΠΑ, καλλιεργεί την απατηλή και επικίνδυνη άποψη ότι η ΕΕ αποτελεί το αντίπαλο δέος προς τις ΗΠΑ, ενισχύει τον ευρωενωσιακό ιμπεριαλιστικό πόλο.

Για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία με τα παραπάνω, το ΚΕΑ εκτιμά ως αποτέλεσμα της κρίσης: «Την αποτυχία της νεοφιλελεύθερης παγκο­σμιοποίησης, που μεγιστοποίησε τα κέρδη των μεγάλων "παικτών" των χρηματιστικών αγορών σε παγκόσμια κλίμακα, πέρα από κάθε κρατικό έλεγχο και παρέμβαση. Η πολιτική, τα κράτη και ολόκληρες οι κοινωνίες είναι υποταγμένες στις ανεξέλεγκτες χρηματιστηριακές αγορές. Το αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρο: Ελλειψη δημοκρατίας και το τέλος του κοινωνι­κού κράτους»²²! Δηλαδή, το ΚΕΑ ενδιαφέρεται για την προάσπιση της αστι­κής δημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους, αλλά όχι μόνο γι' αυτά, αφού ενδιαφέρεται για τη διαιώνιση και σωτηρία του χρηματιστικού και πιστωτικού συστήματος, το οποίο - όπως εκτιμά - έβαλαν σε κίνδυνο οι πο­λιτικές χαμηλών μισθών και επισφαλούς εργασίας.

Ως συνέπεια της παραπάνω ανάλυσης, το ΚΕΑ θεωρεί ότι «η διέξοδος από αυτή την κρίση μπορεί να δοθεί μόνο μέσω του αγώνα για μια δημοκρατική και κοινωνική Ευρώπη: Μια Ευρώπη των λαών και όχι των τρα­πεζών»²³ και ότι «για να ξεπεραστεί η κρίση, πρέπει να γίνει μια δίκαιη αναδιανομή τον πλούτου. Βεβαίως, αυτό πρέπει να επιτευχθεί μέσα από μια αναδιάρθρωση της οικονομίας στην κατεύθυνση της βιώσιμης, περι­βαλλοντικής και κοινωνικής ανάπτυξης»²⁴.

Επί της ουσίας λειτουργεί ως ιδεολογικοπολιτικό ανάχωμα στην ανά­πτυξη της ταξικής πάλης, στην ωρίμανση της πολιτικής συνείδησης, καλ­λιεργώντας αυταπάτες για έναν πιο ανθρώπινο και δίκαιο καπιταλισμό, μέ­σα από μια δίκαιη αναδιανομή του πλούτου, ώστε «οι άνθρωποι να είναι πάνω απ' τα κέρδη». Συνειδητά αποσιωπά ότι πηγή του κέρδους αποτελεί η εκμετάλλευση του εργαζόμενου ανθρώπου από το κεφάλαιο και ότι οι σχέσεις στη σφαίρα της διανομής δεν μπορούν να διαφέρουν από αυτές της παραγωγής, της κυκλοφορίας και της κατανάλωσης, οι οποίες στο σύνο­λό τους καθορίζονται από τη μορφή ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Αυ­τή η σχέση καθορίζει το σκοπό της παραγωγικής διαδικασίας, δηλαδή το κέρδος και όχι την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Αυτή η πολιτική δεν μπορεί να εξυπηρετήσει την αγωνιστική διεκδίκηση και απόσπαση καλύτερων όρων πληρωμής της εργατικής δύναμης, γιατί εγκλωβίζει στη γραμμή της ταξικής συνεργασίας με το κεφάλαιο, της υποταγής και του συμβιβασμού. Η «δίκαιη αναδιανομή» μετατρέπεται σε παγίδα για το ερ­γατικό και λαϊκό κίνημα, τα υποτάσσει στα γενικότερα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Υποστηρίζει, επίσης, ότι η σημερινή «νομοθεσία επιτρέπει τις δαπάνες για ένα σχέδιο επενδύσεων, ικανό να εγγυηθεί την απασχόληση, να στηρίξει την οικολογική αναδιάρθρωση της οικονομίας» και ότι οι πιστώσεις πρέπει να «επαναπροσανατολιστούν στον παραγωγικό τομέα της οικονομίας και τις συλλογικότητες, στην απασχόληση, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες»²⁵.

Στα πλαίσια αυτά, το ΚΕΑ διεκδικεί το «δικαίωμα» των εργαζομένων να ελέγχουν τη χρήση των πιστώσεων και των επιχορηγήσεων, θεωρώ­ντας ότι το χρηματιστικό και πιστωτικό σύστημα πρέπει να υπόκειται σε δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο. Πρόκειται για ανάλυση που αποσπά το χα­ρακτήρα του δημοσίου, δηλαδή των μηχανισμών του κράτους, από το χα­ρακτήρα της οικονομίας, των σχέσεων ιδιοκτησίας που κυριαρχούν σε μια κοινωνία.

Το ΚΕΑ ζητά να αλλάξει ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ώστε να ανταποκρίνεται σε κριτήρια όπως η απασχόληση, η κοινωνική και οικολογική ανάπτυξη. Υποστηρίζει ότι οι αντιφάσεις της αστικής διαχείρισης που εκδηλώνονται ανάμεσα στη δημοσιονομική και τη νομι­σματική της πολιτική μπορούν να αντιμετωπιστούν αλλάζοντας τις λειτουργίες των αντίστοιχων οργάνων εξουσίας και διαχείρισης.

Η παραπάνω και μια σειρά άλλων θέσεων του ΚΕΑ είναι πανομοιότυ­πες με αυτές του Σοσιαλιστικού Ευρωπαϊκού Κόμματος, στις οποίες ήδη αναφερθήκαμε, όπως η αντικατάσταση του «Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης» από ένα νέο «Σύμφωνο Αλληλεγγύης», η κατάργηση του δο­λαρίου των ΗΠΑ ως διεθνούς νομίσματος. Και άλλες παρεμφερείς θέσεις του, όπως η κατάργηση των φορολογικών παραδείσων, η φορολόγηση των κερδοσκοπικών κεφαλαίων και η ανάγκη να υπόκεινται σε έλεγχο και φορολογία «τα κέρδη που δε συνδέονται άμεσα με τις επενδύσεις και το εμπόριο»²⁶, ο φόρος Τόμπιν ως εργαλείο για τη χρηματοδότηση καινο­τόμων βιομηχανικών πρωτοβουλιών και η χρηματοδότηση ενός νέου ευ­ρωπαϊκού ταμείου, ενός «πράσινου New Deal», δεν είναι παρά θέσεις που εκφράζουν τη διαπάλη μεταξύ διαφορετικών τμημάτων του κεφαλαίου ή την προσπάθεια συγκερασμού των ιδιαίτερων συμφερόντων τους σε ρυθ­μίσεις διαχείρισης σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Ενώ δεν αμφισβητεί την απελευθέρωση των αγορών και τη δράση των ιδιωτικών επιχειρηματικών ομίλων, ζητάει την ύπαρξη ισχυρών δημόσιων υπηρεσιών και περισσότερες επενδύσεις στην εκπαίδευση, στην υγεία, στις μεταφορές και τον αθλητισμό. Καλλιεργεί, δηλαδή, αυταπάτες για το ρόλο του δημόσιου τομέα, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν αυτός θα λειτουρ­γεί σ' ένα απελευθερωμένο και ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Φαινομενικά θετικές θέσεις του ΚΕΑ, όπως η αντίθεσή του με την «ευελφάλεια», στην πράξη αχρηστεύονται, αφού δε συνδέονται με αιτήματα υπεράσπισης κατακτήσεων σε εθνικό επίπεδο, αλλά συγκαλύπτονται από μια γενική θέση για καθιέρωση του 35ωρου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αφήνοντας στο απυρόβλητο την ελαστικοποίηση του ημερήσιου χρόνου εργασίας.

Συμπερασματικά, λοιπόν, το ΚΕΑ ζητάει «ένα νέο μοντέλο βασισμένο στην εσωτερική ζήτηση και το χρηματοπιστωτικό έλεγχο»²⁷, δηλαδή μια νεο-κεϋνσιανή μορφή διαχείρισης του καπιταλιστικού συστήματος, διαν­θισμένη με το - σοσιαλδημοκρατικής έμπνευσης - θεσμό της συμμετοχής των εργαζομένων στη διοίκηση των επιχειρήσεων, στο όνομα του εκδη­μοκρατισμού της οικονομίας.

Οι εξελίξεις στο εξάμηνο που μεσολάβησε από το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις και κατευθύνσεις του:

«Οι θέσεις και η πορεία του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ), στο οποίο μετέχει ενεργητικά ο ΣΥΝ, επιβεβαιώνουν ότι αποτε­λεί από την ίδρυσή του θεσμικό στοιχείο της ΕΕ, δύναμη στήριξης των κα­πιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, ανεξαρτήτως των γενικών διακηρύξεων. Η δράση του ΚΕΑ επιβεβαιώνει επίσης την πρόβλεψη του Κόμματος ότι αποτελεί μοχλό της επιχείρησης για μετάλλαξη του χαρακτήρα των κομ­μάτων που διατηρούν τον τίτλο "κομμουνιστικό" ή έχουν κρατήσει στον έναν ή στον άλλο βαθμό, έστω και τυπικά, ορισμένα χαρακτηριστικά»²⁸.

«Σε μια περίοδο που δυναμώνει η πίεση για απόρριψη της κομμουνιστι­κής ταυτότητας, παίρνει νέες διαστάσεις το νέο κύμα του κρατικού αντικομμουνισμού, ενώ το περιεχόμενο αυτού του αντικομμουνισμού υιοθε­τείται και από σύγχρονα οπορτουνιστικά ρεύματα. Η ίδρυση του "Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς" (ΚΕΑ) στην ΕΕ σήμανε την οργανική συγ­χώνευση του σύγχρονου οπορτουνιστικού ρεύματος με δομές της ΕΕ και κρατικούς μηχανισμούς των κρατών-μελών»²⁹.

«Η μάχη ενάντια στην τάση σοσιαλδημοκρατικοποίησης των ΚΚ, με την παρέμβαση των ιμπεριαλιστικών μηχανισμών, του αντικομμουνισμού και των αστικών ΜΜΕ, πρέπει να δίνεται με σταθερότητα και συνέπεια ως προς την υπεράσπιση του ιστορικού ρόλου της εργατικής τάξης και της οργανωμένης πρωτοπορίας της, των αρχών του μαρξισμού - λενινισμού, του σοσιαλισμού. Το καθήκον αυτό παίρνει ακόμα μεγαλύτερη σημασία μπροστά στην κλιμακούμενη, στην ΕΕ και διεθνώς, αντικομμουνιστική επίθεση»³⁰.

(Το κείμενο βασίζεται σε άρθρο των Γρηγόρη Λιονή και Νίκου Καραθανασόπουλου που δημοσιεύθηκε στην ΚΟΜΕΠ, τεύχος 5 του 2009)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

18. Ανακοίνωση από την έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου των προέδρων των κομ­μάτων του ΚΕΑ, Βερολίνο, 28 Νοέμβρη 2008, σελ. 1.

19. Ανακοίνωση από την έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου των προέδρων των κομ­μάτων του ΚΕΑ, Βερολίνο, 28 Νοέμβρη 2008, σελ. 1.

20. Εκλογική Πλατφόρμα 2009, σελ. 2.

21. Εκλογική Πλατφόρμα 2009, σελ. 2.

22. Εκλογική Πλατφόρμα 2009, σελ. 2.

23. Εκλογική Πλατφόρμα 2009, σελ. 2.

24. Ανακοίνωση από την έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου των προέδρων των κομ­μάτων του ΚΕΑ, Βερολίνο, 28 Νοέμβρη 2008, σελ. 1.

25. Εκλογική Πλατφόρμα 2009, σελ. 3.

26. Εκλογική Πλατφόρμα 2009, σελ. 3.

27. Ανακοίνωση από την έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου των προέδρων των κομμάτων του ΚΕΑ, Βερολίνο, 28 Νοέμβρη 2008, σελ. 2.

28. Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 18ο Συνέδριο, σελ. 16.

29. Εισήγηση της ΚΕ του ΚΚΕ στο 18o Συνέδριο, σελ. 29.

30. Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 18ο Συνέδριο, σελ. 16.