-- Η λέξη «πλημμύρα» είναι βαθιά ριζωμένη στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Πώς περιγράφεται το φαινόμενο αυτό με απλούς τεχνικούς όρους;

-- Εδώ και εκατομμύρια χρόνια τα νερά της βροχής και του χιονιού που λιώνει έχουν χαράξει πάνω στη γη ένα σταθερό δρόμο προς το φυσικό τελικό τους αποδέκτη, τη θάλασσα και τις λίμνες. Απλή επιφανειακή απορροή, ρυάκια, χείμαρροι ή μικρά ρέματα, παραπόταμοι, ποτάμια είναι η κλασική διαδρομή τους. Μια διαδρομή χαραγμένη ως ανοιχτοί φυσικοί αγωγοί πάνω στη γη με βάση τους νόμους της φύσης. Συμβαίνει κάποιες φορές, στη χώρα μας δυστυχώς πιο συχνά, οι φυσικοί αυτοί αγωγοί (τα «ρέματα») να μην μπορούν να χωρέσουν τις ποσότητες του νερού που καλούνται να παροχετεύσουν και η στάθμη του νερού να υπερβαίνει την όχθη τους. Σ' αυτή την περίπτωση αρχίζει να εκδηλώνεται το πλημμυρικό φαινόμενο, η πλημμύρα.

-- Ποια είναι τα γενεσιουργά στοιχεία εκδήλωσης του πλημμυρικού φαινομένου;

-- Η εκδήλωση μιας πλημμυρικής κατάστασης συναρτάται από το συνδυασμό πέντε, κυρίως, φυσικών και τεχνικών παραμέτρων, χωρίς να είναι απαραίτητη η συνέργεια όλων μαζί. Αυτοί είναι:

Η ένταση και διάρκεια της βροχόπτωσης, σε συνδυασμό πιθανά και με το λιώσιμο του χιονιού.

Η έκταση της λεκάνης απορροής του ρέματος, μέχρι τον ενδιάμεσο (π.χ. μεγαλύτερο υδατόρρευμα) ή τον τελικό αποδέκτη (θάλασσα, λίμνη).

Ο συντελεστής της επιφανειακής απορροής της λεκάνης που τροφοδοτεί το υπόψη ρέμα. Ο δείκτης αυτός εκφράζει το ποσοστό του βρόχινου νερού που ρέει επιφανειακά. Ενα άλλο μέρος κατεισδύει προς τον υπόγειο ορίζοντα και ένα πολύ μικρότερο μέρος επανέρχεται στην ατμόσφαιρα με το μηχανισμό της «εξατμισοδιαπνοής».

Η ταχύτητα της επιφανειακής απορροής, που εξαρτάται κύρια από εδαφολογικούς παράγοντες, όπως η κλίση και το είδος του εδάφους και φυσικές μικρές ανωμαλίες και εμπόδια στη ροή του νερού. Μεγάλη ταχύτητα επιφανειακής απορροής σημαίνει ταχύτερη συγκέντρωση των βρόχινων νερών στο ρέμα, επομένως αύξηση της πιθανότητας, εφόσον συντρέχουν και άλλα αίτια, να εκδηλωθεί πλημμύρα.

Η παροχετευτικότητα του ρέματος, δηλαδή η μέγιστη ποσότητα νερού που μπορεί να παροχετεύσει χωρίς να υπερχειλίσουν οι όχθες του. Με δεδομένες τις κλίσεις ενός ρέματος, καθοριστικό στοιχείο είναι η διατομή του και ιδιαίτερα το εύρος του.

-- Ποιες είναι οι συνέπειες του πλημμυρικού προβλήματος, τόσο στο περιβάλλον όσο και στους κατοίκους;

-- α. Σε ό,τι αφορά στο περιβάλλον διαπιστώνουμε τις παρακάτω, κυρίως, επιπτώσεις:

Διατάραξη, ακόμη και μερική τοπική καταστροφή, ευτυχώς προσωρινή, των οικοσυστημάτων.

Παροδική διατάραξη του ευρύτερου παράλιου οικοσυστήματος του βυθού της θάλασσας, στην ευρύτερη περιοχή εκβολής του ρέματος και σημαντική τοπική βλάβη του στη θέση εκβολής λόγω φερτών υλών.

Απώλεια υδάτινων, εν δυνάμει, αποθεμάτων.

Αλλοίωση εδαφικού και υποθαλάσσιου αναγλύφου.

β. Σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο σημειώνονται:

Απώλεια ζωής - τραυματισμοί, που υφίστανται κύρια τα λαϊκά στρώματα, ως πλέον ευάλωτα, λόγω της συνολικότερης αντιλαϊκής πολιτικής της άρχουσας τάξης.

Απώλεια σε τεχνικές υποδομές, κινητή και ακίνητη περιουσία, παραγωγική γη.

Αντίστοιχα, αλλά πολύ σοβαρότερα, προβλήματα σε περιπτώσεις κατολισθήσεων εξαιτίας πλημμυρικών φαινομένων.

-- Ποιες είναι οι βασικές αιτίες του πλημμυρικού προβλήματος; Είναι μόνο φυσικού και τεχνικού χαρακτήρα ή υπάρχουν και άλλες παράμετροι;

-- Οι αποκλειστικά φυσικές παράμετροι, που υπεισέρχονται σήμερα στο φαινόμενο της πλημμύρας (ένταση και διάρκεια βροχόπτωσης, έκταση και κλίσεις λεκάνης απορροής), δεν αρκούν από μόνες τους, παρά μόνο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, για την εκδήλωση μιας πλημμύρας. Το πρόβλημα, όπως ειδικότερα εκδηλώνεται στη χώρα μας τόσο στις πόλεις όσο και στην ύπαιθρο, δημιουργείται εξαιτίας της εξαιρετικά επιβαρυντικής συνέργειας των άλλων παραμέτρων που σημειώσαμε απαντώντας στην πρώτη ερώτηση, καθώς αυτές έχουν «στρεβλωθεί» υπό την επίδραση της καπιταλιστικής ανάπτυξης στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα:

Ο συντελεστής επιφανειακής απορροής στην ύπαιθρο αυξάνεται δραματικά με την αποψίλωση (π.χ. πυρκαγιές, οικοπεδοποιήσεις) σημαντικών εκτάσεων της λεκάνης απορροής, αποτέλεσμα της εμπορευματοποίησης της γης και άλλων πολιτικών επιλογών των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και ΝΔ υπέρ των συμφερόντων της οικονομικής ολιγαρχίας. Αντίστοιχα και στις πόλεις με τις συνεχείς τσιμεντοποιήσεις και επεκτάσεις.

Η ταχύτητα απορροής, που επιδρά κυρίως στις αστικές περιοχές, πολλαπλασιάζεται με την οικιστική επέκταση με τον τρόπο που αυτή γίνεται (π.χ. τσιμεντοποίηση, επιστρώσεις εδαφών με αδιαπέρατα υλικά, εξάλειψη ελεύθερων χώρων).

Η παροχετευτική ικανότητα των ρεμάτων έχει μειωθεί δραματικά κύρια εξαιτίας έργων στο πλαίσιο της εμπορευματοποίησης της γης. Σημειώνουμε ιδιαίτερα:

Μείωση της φυσικής διατομής των ρεμάτων λόγω «νόμιμων» και παράνομων οικιστικών επεκτάσεων.

Τοπικές «στενώσεις» εξαιτίας παράνομης δόμησης και πολλών αυθαίρετων παρεμβάσεων από καταπατητές ή και πλήρης ανακοπή της φυσικής ροής εξαιτίας επιχωματώσεων.

Επικαλύψεις ρεμάτων στον αστικό χώρο, μετατροπή τους σε κλειστούς οχετούς.

Υπάρχουν ωστόσο και αιτίες που γεννιούνται κατ' ευθείαν από τη μήτρα του καπιταλιστικού συστήματος και αναφέρονται σε πολιτικές και μέτρα άμεσης εξυπηρέτησης του μεγάλου κεφαλαίου, σε πελατειακές σχέσεις με ειδικές κοινωνικές ομάδες και συμφέροντα. Μνημονεύουμε, για παράδειγμα, τη διοχέτευση ελάχιστων οικονομικών πόρων σε έργα τεχνικών υποδομών υπέρ των λαϊκών στρωμάτων, μαζί και αντιπλημμυρικής προστασίας, καθώς το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους πηγαίνει σε έργα που μεγιστοποιούν τα κέρδη του κεφαλαίου. Αλλά και στα έργα αυτά η παράμετρος της αντιπλημμυρικής, ως όφειλε, συμπεριφοράς τους είναι υποβαθμισμένη. Χαρακτηριστικές π.χ. για την Αττική είναι οι περιπτώσεις του Κηφισού, της Αττικής Οδού (επιβάρυνε την περιοχή των Μεσογείων) και του Αεροδρομίου των Σπάτων (ομοίως).

Ειδικότερο και εξαιρετικά σημαντικό αίτιο είναι η συνολικότερη φιλομονοπωλιακή πολιτική στο μείζον ζήτημα της διαχείρισης των νερών, που συναποφασίζεται στα όργανα της ΕΕ. Σημειώνονται ιδιαίτερα:

Η έλλειψη πρόνοιας για τη βελτίωση της σχέσης «φυσικά αποθέματα νερού/βροχοπτώσεις», αφού το βάρος ρίχνεται αποκλειστικά στη «ζήτηση», δηλαδή στην κατανάλωσή του από τα λαϊκά στρώματα. Η βελτίωση της σχέσης αυτής με συγκεκριμένα έργα και παρεμβάσεις θα οδηγούσε αυτομάτως στον περιορισμό του ελεύθερα απορρέοντος νερού που δημιουργεί, συντρεχουσών και των άλλων αιτίων, το φαινόμενο της πλημμύρας. Και, φυσικά, καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι η έλλειψη αυτών των έργων υπηρετεί απόλυτα την ευρωενωσιακή πολιτική για την εξαφάνιση της μικρής και μεσαίας αγροτιάς με χαρακτηριστικότερη, μεταξύ πολλών άλλων, την περίπτωση του θεσσαλικού κάμπου.

Η εχθρική στάση απέναντι στη δημιουργία φραγμάτων με σύνθετη αποστολή, όπως: Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, προγραμματισμένος εμπλουτισμός παρακείμενων (εκτός της λεκάνης απορροής) επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων, δημιουργία τεχνητών ζωνών ανάσχεσης των πλημμυρικών παροχών και επιβράδυνσης, επομένως, της ροής προς τα κατάντι, με σημαντική συμβολή στην αποτροπή πλημμυρών (π.χ. περίπτωση εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου).

-- Πώς μπορεί τελικά να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, όταν το μπαλάκι των ευθυνών, όλα αυτά τα χρόνια, πηγαινοέρχεται από τις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες στην Τοπική Διοίκηση και το αντίστροφο;

-- Είναι φανερό ότι η ουσιαστική αντιμετώπιση του πλημμυρικού προβλήματος περνάει μέσα από την άρση των αιτίων που αναφέραμε. Το ίδιο όμως φανερό είναι ότι τα αίτια αυτά, όπως συγκεκριμένα τα περιγράψαμε πριν, είναι συνυφασμένα με την ίδια τη φύση του καπιταλιστικού συστήματος, ταγμένου να υπηρετεί τα κέρδη της πλουτοκρατίας.

Ιδιαίτερα στις εδαφομορφολογικές συνθήκες της χώρας μας ακόμα και τα πιο προφανή και ζωτικά μέτρα ουσιαστικής μακρόχρονης προστασίας από τις πλημμύρες (όπως π.χ. προστασία και παραπέρα ανάπτυξη των δασών σε συνδυασμό με την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πυρκαγιών), βρίσκονται στον αντίποδα των συμφερόντων του κεφαλαίου που θέλει να επεκτείνει τις κερδοφόρες δραστηριότητές του και το κάνει σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος.

Σε αυτή του τη δράση τα όργανα της Τοπικής Διοίκησης, στην τεράστια πλειοψηφία τους τοπικά στελέχη των κομμάτων εξουσίας, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, με τη συναίνεση ή την ανοχή κατά περίπτωση των αιρετών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο δεν προβάλλουν αντίσταση, αλλά τη διευκολύνουν. Μόνο για λόγους εντυπώσεων, στην προσπάθεια να μειώσουν το όποιο πολιτικό κόστος, επιχειρούν να αποσείσουν τις δικές τους ευθύνες, όταν τους ξεσκεπάζουν οι αγωνιστικές ριζοσπαστικές δυνάμεις στην ΤΑ και το τοπικό μαζικό κίνημα, παίζοντας αυτό το πολιτικό «πινγκ πονγκ» με την κεντρική εξουσία, όπως εύστοχα σημειώνετε.

Σε κάθε περίπτωση, η ουσιαστική αντιμετώπιση του πλημμυρικού προβλήματος, η άρση των αιτίων που το προκαλούν, θέτει ως προϋπόθεση την ανατροπή της αντιλαϊκής πολιτικής της άρχουσας τάξης στη χώρα μας, θέτει δηλαδή επί τάπητος το ζήτημα της λαϊκής εξουσίας και οικονομίας.