Σκοπός είναι η μετατροπή της έρευνας και της γνώσης σε πραγματικό εμπορικό όφελος, είχαν τονίσει σε κείμενο συμπερασμάτων οι υπουργοί της ΕΕ για θέματα της Ερευνας, στα τέλη Μάη. Σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση η υπουργός Παιδείας, Αννα Διαμαντοπούλου, παρουσίασε, χτες, ένα σχέδιο δράσης για την Ερευνα, το οποίο μετατρέπει, πλήρως, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα σε μοχλούς για την παραγωγή έρευνας που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες κερδοφορίας του κεφαλαίου. Η υπουργός ανακοίνωσε ορισμένους άξονες για τη «διασύνδεση της Ερευνας και της Τεχνολογικής Ανάπτυξης με την παραγωγή» (με τις επιχειρήσεις) και φρόντισε να ντύσει το όλο εγχείρημα με μία ακόμα φραστική μπούρδα: Η κυβέρνηση, είπε, θα προχωρήσει στη «Νέα Αρχιτεκτονική του Ερευνητικού Ιστού»!

Οι αλλαγές αυτές θα αποτυπωθούν σε νόμο, μετά τη «διαβούλευση» που θα ξεκινήσει την Παρασκευή και αφορά «το περιεχόμενο των προσεχών δράσεων για την προώθηση του νέου αναπτυξιακού μοντέλου, οι οποίες θα ανταποκρίνονται στη ζήτηση και τις ανάγκες του παραγωγικού τομέα». Οπως το «παλιό» έτσι και το «νέο» μοντέλο, έχει ως μοναδικό κριτήριο τη ζήτηση και την προσφορά των επιχειρήσεων και βρίσκεται σε τελείως αντίθετη κατεύθυνση από τις λαϊκές ανάγκες.

Μαζί με τις παραπάνω ανακοινώσεις, παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα «δράσεων», συνολικού προϋπολογισμού 76 εκατ. ευρώ, απ' όπου χρηματοδοτούνται 121 προτάσεις με τη συμμετοχή 300 επιχειρήσεων. Σε αυτές τις ερευνητικές προτάσεις, συμμετέχουν «συμπράξεις επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων, ινστιτούτων, ΑΕΙ και λοιπών φορέων». Επίσης, το υπουργείο ανακοίνωσε ότι, ως το τέλος του χρόνου, θα προκηρυχθούν «δράσεις» με προϋπολογισμό που θα υπερβαίνει τα 320 εκατ. ευρώ, στην ίδια κατεύθυνση.

Από τη συμμετοχή των επιχειρήσεων είναι φανερό τι εννοεί το υπουργείο όταν μιλά για «Ενοποιημένο Χώρο Ερευνας»: Ενιαιοποίηση της ερευνητικής δραστηριότητας στα πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα με τις ερευνητικές ανάγκες του κεφαλαίου. Στο κείμενο που μοίρασε το υπουργείο αποτυπώνεται πλήρως ο σχεδιασμός: «Στενή και συστηματική συνεργασία των ερευνητών που εργάζονται σε κρατικά ερευνητικά κέντρα, των μελών ΔΕΠ και ερευνητών των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, αλλά και του ερευνητικού δυναμικού του ιδιωτικού τομέα, με στόχους τη μεγιστοποίηση των συνεργειών μεταξύ των ερευνητικών ομάδων, τη συγκέντρωση κρίσιμης μάζας ερευνητικών προσπαθειών σε συγκεκριμένους τομείς».

Η υπουργός, άλλωστε, μίλησε ξεκάθαρα για το τρίπτυχο Εκπαίδευση - Ερευνα - Επενδύσεις, αποδεικνύοντας ποιος, τελικά, θα επωφεληθεί από τις αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση και την έρευνα: «Ο καθορισμός των ερευνητικών προτεραιοτήτων θα γίνει με το συντονισμό όλης της κυβέρνησης, με την υποστήριξη της ερευνητικής κοινότητας και με την ενεργό συμμετοχή της επιχειρηματικής κοινότητας της χώρας». Ο σκοπός της κυβέρνησης όχι μόνο δεν κρύβεται, αλλά διατυπώνεται σαφώς, όταν γράφεται ότι χρειάζεται έρευνα που «να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ζήτησης του παραγωγικού τομέα και να γίνεται σε συνεργασία με αυτόν, κινητοποιώντας έτσι και ιδιωτικά κεφάλαια».

Οι τομείς των 121 «δράσεων» που χρηματοδοτούνται απ' το υπουργείο, με 76 εκατ. ευρώ, και τη συμμετοχή περίπου 300 επιχειρήσεων αποδεικνύουν ότι και ευαίσθητοι τομείς έρευνας (θέματα υγείας, διατροφή, ενέργεια κ.ά.) παραδίδονται στις ορέξεις των επιχειρήσεων. Αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Σε ερευνητικό έργο για την «ανάπτυξη στοχευμένων αντικαρκινικών φαρμάκων», συντονιστικός φορέας είναι ο Τομέας Γενετικής του Ιδρύματος Βιοϊατρικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, στο οποίο μετέχουν συνολικά τρεις ερευνητικοί φορείς και δύο ελληνικές εταιρείες.

Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο, το υπουργείο ανακοίνωσε τα αποτελέσματα «δράσης» για τη «δημιουργία - υποστήριξη νέων καινοτόμων επιχειρήσεων», που εγκρίθηκε χρηματοδότηση 15 νέων καινοτόμων επιχειρήσεων με το ποσό των 6 εκατ. ευρώ». Η θεματολογία αφορά κατά κύριο λόγο έρευνες που βοηθούν δραστηριότητες, για παράδειγμα, τουριστικών επιχειρήσεων (προσωποποιημένη ηλεκτρονική πληροφόρηση για τον τουρισμό). Σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται έρευνα ετών που έχει γίνει στα πανεπιστήμια για κοινωνικές ανάγκες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση εταιρείας του Πανεπιστημίου Αθηνών που «με επενδυτικό σχέδιο» θα «αξιοποιήσει», δηλαδή θα εμπορευτεί, αποτελέσματα έρευνας ετών για την πυροπροστασία.

Το υπουργείο Παιδείας αναφέρθηκε σε τρεις μεγάλες ομάδες προκηρύξεων στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ερευνα και την Τεχνολογία, οι οποίες θα επαναλαμβάνονται σε ετήσια βάση και «θα είναι αποτέλεσμα λεπτομερούς σχεδιασμού και διαβούλευσης με τον παραγωγικό τομέα, την ερευνητική κοινότητα». Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο το κεφάλαιο θα σχεδιάζει παρέα με το υπουργείο και τη ...βοήθεια της ερευνητικής κοινότητας τους τομείς έρευνας! Σε αυτή τη λογική ανακοινώθηκε ότι ως το τέλος του χρόνου θα προκηρυχθούν δράσεις με συνολικό προϋπολογισμό που θα υπερβαίνει τα 320 εκατ. ευρώ.

Μάλιστα, περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για τη νέα «συνεργασία», τη στήριξη της συνεργασίας του παραγωγικού τομέα με τους ερευνητικούς φορείς για την εκτέλεση ερευνητικών και τεχνολογικών έργων, που εντάσσονται στα πλαίσια των εθνικών προτεραιοτήτων για την ανάπτυξη της χώρας, τη δημιουργία «clusters» (συνεργατικοί σχηματισμοί) επιχειρήσεων - ερευνητικών φορέων σε συγκεκριμένους τομείς.

Τέλος, χαρακτηριστική ήταν η απάντηση που έδωσε ο γενικός γραμματέας Ερευνας και Τεχνολογίας, Αχ. Μητσός, σε ερώτηση για τα κριτήρια επιλογής των 121 προτάσεων: Προϋπόθεση ήταν, είπε, η συνεργασία, δηλαδή η από κοινού κατάθεση της πρότασης από ερευνητικό φορέα, πανεπιστήμιο και επιχείρηση. Σημείωσε, δε, ότι δεν ήταν εκ των προτέρων καθορισμένοι οι τομείς, αλλά υπήρχε μια θεματική, ενώ η αξιολόγηση των προτάσεων έγινε με βάση την «αριστεία». Είναι πολύ λογικό να μην υπάρχει σχεδιασμός της έρευνας, σύμφωνα με τις κοινωνικές ανάγκες, σύμφωνα με τις λαϊκές ανάγκες, σε συνάρτηση με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, όταν οι επιχειρήσεις συμμετέχουν στο «παιχνίδι». Είναι το αποτέλεσμα της ιδεολογικής θέσης που εξέφρασε ο Αχ. Μητσός, ότι «η έρευνα είναι και ιδιωτικό και δημόσιο αγαθό».