Με σοβαρές πολιτικές εντάσεις και έντονες παρασκηνιακές δολοπλοκίες ξεκίνησε η χρονιά σε δύο από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, στη Λευκορωσία και την Ουκρανία.

Ουκρανία:

Πολιτικό και οικονομικό σκάνδαλο με δολοφονίες, λαθρεμπόριο και ξένες αναμείξεις.

Ηδη στα τέλη του προηγούμενου χρόνου στην Ουκρανία ξέσπασε μέγα πολιτικό ζήτημα με την παρουσία μιας βιντεοκασέτας, που εμφάνισε ο ηγέτης του αντιπολιτευτικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, Αλεξάντρ Μορόζ. Στη συγκεκριμένη βιντεοκασέτα ο Πρόεδρος της χώρας Λ. Κούτσμα φερόταν να δίνει εντολές σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους των Σωμάτων Ασφαλείας για τη φυσική εξόντωση του αντιπολιτευόμενου δημοσιογράφου Γκεόργκι Γκονγκάτζε. Ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος ήδη την περίοδο που εμφανίστηκε η κασέτα ήταν εξαφανισμένος και λίγο αργότερα βρέθηκε δολοφονημένος σε κάποιο δάσος.

Παρά τις έρευνες και τη γνώμη των εμπειρογνωμόνων, κανείς δεν είναι σήμερα σε θέση στην Ουκρανία να πει αν η κασέτα είναι γνήσια ή κατασκευασμένη. Εκείνο όμως που είναι σίγουρο είναι ότι αυτός (ή αυτοί) που προξένησαν τη συγκεκριμένη πολιτική κρίση είχαν στόχο τον Πρόεδρο Κούτσμα και της εικόνας του. Οσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις, γνωρίζουν ότι εδώ και καιρό στον πολιτικό «Ολυμπο» της Ουκρανίας υποβόσκει κρίση προσανατολισμού της χώρας. Ο Κούτσμα τάσσεται υπέρ της αργής μεν, αλλά σαφούς προσέγγισης της Ουκρανίας με τη Δύση, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, ενώ ο πρωθυπουργός Βίκτορ Γιουσενκό και η πλειοψηφία της Βουλής τάσσονται υπέρ της προσέγγισης με τη Ρωσία.

Από τη μεριά του όμως και ο Κούτσμα (και όσοι βέβαια βρίσκονται από πίσω του) δεν έμεινε με «σταυρωμένα χέρια». Με την έναρξη του 2001 μια σειρά υπηρεσίες που ελέγχει προκάλεσαν ένα νέο σκάνδαλο, αυτή τη φορά σε βάρος της «ομάδας» του πρωθυπουργού Γιουσενκό. Ετσι στις 4/1/2001 η Γενική Εισαγγελία της χώρας κάλεσε σε εξέταση την αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Γιούλια Τιμοσένκο, γνωστή στη χώρα της και ως «πριγκίπισσα του φυσικού αερίου και πετρελαίου». Οχι, όχι, τον τίτλο της δεν τον κέρδισε σε κάποιο διαγωνισμό καλλιστείων, αλλά επειδή ο σύζυγός της και η ίδια είναι από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της χώρας, και ασχολούνται ακριβώς με τον τομέα των συγκεκριμένων πρώτων υλών. Οι δικαστικές αρχές στις 16/01/2001 απάγγειλαν κατηγορίες για φοροδιαφυγή, λαθρεμπόριο και παραχάραξη ντοκουμέντων, ενώ της απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα.

Η ίδια η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης κάνει λόγο για πολιτική δίωξη εναντίον της, αφήνοντας να εννοηθεί πως πίσω από αυτή τη δίωξη βρίσκεται ο Πρόεδρος Κούτσμα, χωρίς όμως και να τον κατονομάζει.

Η σύγκρουση αυτή στις ουκρανικές κορυφές αναμένεται να ενταθεί το επόμενο διάστημα, αφού σοβαρά συμφέροντα μεγάλων οικονομικών κύκλων συγκρούονται στην περιοχή. Ετσι πρόσφατα ο πρωθυπουργός της χώρας είχε συνεννοηθεί με τη Ρωσία να εξοφλήσει το χρέος της χώρας του με μετοχές μεγάλων εταιριών της Ουκρανίας. Στην περιοχή βέβαια κρίνονται και άλλα μεγάλα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, αφού ο έλεγχος της Ουκρανίας αποτελεί σημαντικό «χαρτί» για τις εξελίξεις στις σχέσεις των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ. Δεν είναι άσχετο το ταξίδι που πραγματοποιεί αυτές τις μέρες ο Πρόεδρος Κούτσμα στη Γερμανία, ούτε η ειδική σχέση που προσπαθεί να διαμορφώσει, εκτός από το ΝΑΤΟ, και η ΕΕ με την Ουκρανία.

Χρονιά προεδρικών εκλογών. Αρχισαν τα «χτυπήματα κάτω από τη ζώνη».

Εντονες κι οι παρασκηνιακές διεργασίες στη Λευκορωσία, όπου φέτος αναμένονται οι προεδρικές εκλογές. Οπως και στην περίπτωση της Ουκρανίας, έτσι και σ' αυτήν της Λευκορωσίας, κυρίαρχο παραμένει το δίλημμα του προσανατολισμού της χώρας: Προς το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, ή προς την κατεύθυνση ενοποίησης με τη Ρωσία;

Τα τελευταία χρόνια, μετά την άνοδο του Αλεξάντρ Λουκασένκο στην Προεδρία της χώρας, έχουν γίνει μια σειρά βήματα απομάκρυνσης της Λευκορωσίας από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ κι υπογράφτηκε η συμφωνία Ενωσης Ρωσίας - Λευκορωσίας. Παρ' όλα αυτά, ισχυρές είναι οι δυνάμεις που και με τη βοήθεια της Δύσης προσπαθούν να ανατρέψουν την κατάσταση.

Πρόσφατα τα περισσότερα ρωσικά ΜΜΕ δημοσίευσαν μια επιστολή ενός αυτόκλητου... ψυχιάτρου. Ο οποίος μεταξύ των άλλων σημειώνει: «.. πήρα την απόφαση για την ψυχιατρική εξέταση του πολίτη Λουκασένκο Αλεξάντρ Γκριγκόριεβιτς χωρίς τη συναίνεσή του». Με την εξ αποστάσεως εξέταση ο αυτόκλητος ψυχίατρος καταλήγει ότι διαπίστωσε πως ο Πρόεδρος Λουκασένκο πάσχει από «μωσαϊκή ψυχοπάθεια», γι' αυτό το λόγο «αποτελεί άμεσο κίνδυνο για όλους τους πολίτες της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας, όπως και για τη διαφύλαξη της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή».

Οσο κι αν φαίνεται αστεία η παραπάνω ιστορία, στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτσι. Η συγκεκριμένη προσπάθεια εντάσσεται στη γενικότερη προσπάθεια να πειστεί ο λαός της Λευκορωσίας, αλλά και οι υπόλοιποι λαοί της πρώην ΕΣΣΔ, ότι ο Λουκασένκο υψώνει φωνή αντίστασης προς τους ξένους (ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, ΕΕ κλπ.) εξαιτίας της πάθησής του, της... «τρέλας» του. Χαρακτηριστικό είναι ότι ένα ειδησεογραφικό πρακτορείο φρόντισε να αναγγείλει το ταξίδι του Λουκασένκο στη Μόσχα στις 10/01/2001 με τον τίτλο: «Ο τρελο-Πρόεδρος στη Μόσχα».

Δεν είναι τυχαίο ότι τα παραπάνω συνέβησαν λίγες μέρες μετά τη νέα άρνηση του Προέδρου Λουκασένκο να προσκαλέσει τον νέο Αμερικανό πρέσβη Μάικλ Κόζακ σε συνάντηση που είχε με άλλους ξένους διπλωμάτες. Εξαιτίας της συνεχούς ανάμειξης των ΗΠΑ στις εσωτερικές υποθέσεις της Λευκορωσίας και τις δηλώσεις του συγκεκριμένου διπλωμάτη, ο οποίος σε συνέντευξη σε εφημερίδα έκανε λόγο για «παράνομο καθεστώς Λουκασένκο». Να σημειωθεί ότι από τις 20 Οκτώβρη 2000, που οι ΗΠΑ έχουν διορίσει τον νέο τους πρέσβη στο Μινσκ, ο Λουκασένκο δεν έχει δεχτεί τα διαπιστευτήριά του. Κάτι που οι ΗΠΑ θεωρούν πρωτοφανή αντιμετώπιση για τη χώρα τους.

Ταυτόχρονα όμως διέρρευσε η πληροφορία ότι το Κρεμλίνο έχει συστήσει μια ειδική ομάδα, με στόχο τη μελέτη του ενδεχομένου «απαλλαγής» από τον Λουκασένκο στις προσεχείς προεδρικές εκλογές. Αυτές οι πληροφορίες επιμένουν ότι ήδη από το καλοκαίρι του 2000 η ομάδα αυτή έχει κάνει 3 ταξίδια στο Μινσκ με στόχο να ερευνήσει το ενδεχόμενο αντικατάστασης του Λουκασένκο. Ο κορμός της ομάδας αυτής αποτελείται, όπως λέγεται, από Λευκορώσους - στελέχη που συνεργάζονταν με τον Λουκασένκο, αλλά σε διάφορες περιόδους απομακρύνθηκαν. Λόγος γίνεται βασικά για στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας, της Λευκορώσικης Κα-Γκε-Μπε. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του ρωσικού Τύπου, πιθανός υποψήφιος Πρόεδρος που θα στήριζε η Μόσχα, σε αντιπαράθεση με τον Λουκασένκο, είναι ο Βλαντιμίρ Ματσκέβιτς, πρώην Πρόεδρος της Λευκορώσικης Κα-Γκε-Μπε, μέχρι τα τέλη του 2000.

Πού οφείλεται όμως η προσπάθεια της Μόσχας να αντικαταστήσει τον Λουκασένκο με έναν πλήρως ελεγχόμενο απ' αυτήν άνθρωπο; Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το τελευταίο διάστημα εντάθηκαν οι πιέσεις από μεριάς της Ρωσίας προς τη Λευκορωσία ιδιαίτερα σ' ό,τι αφορά την πορεία ενοποίησης. Η Ρωσία πιέζει τη Λευκορωσία να παραιτηθεί σ' αυτήν την κατεύθυνση από μια σειρά κυριαρχικά δικαιώματά της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πορεία του ενιαίου νομίσματος, που η Ρωσία πιέζει να είναι το ρώσικο ρούβλι και η κυκλοφορία του ν' αρχίσει από φέτος στη Λευκορωσία. Αντίθετα η συμφωνία που έχει υπογραφτεί προβλέπει την εισαγωγή κοινού νομίσματος μετά το 2005. Εντονες είναι και οι ρωσικές πιέσεις για καλυτέρευση των σχέσεων της Λευκορωσίας με τη Δύση.

Την ίδια ώρα πάντως ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας επισκέφτηκε τη ρωσική πρωτεύουσα, με την ευκαιρία των «ημερών της Λευκορωσίας στη Μόσχα» και είχε συναντήσεις με όλη τη ρωσική πολιτική ηγεσία. Στη χώρα του τις ίδιες μέρες μια σειρά κόμματα -οργανώσεις, μεταξύ αυτών το Κομμουνιστικό Κόμμα Λευκορωσίας, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, η Ενωση Αξιωματικών Λευκορωσία, η Λευκορώσικη Ενωση «Μασέροφ», η Λευκορώσικη πατριωτική Ενωση Νεολαίας και άλλες κοινωνικές οργανώσεις, συγκρότησαν Συντονιστικό Συμβούλιο υποστήριξης της υποψηφιότητάς του στις προσεχείς προεδρικές εκλογές.

Από τη μεριά του ο Αλεξάντρ Λουκασένκο επιτέθηκε για άλλη μια φορά ενάντια στις ΗΠΑ (18/01/2001), χαρακτηρίζοντας τη σύλληψη του Πάβελ Μποροντίν, Γραμματέα της Ενωσης Ρωσίας - Λευκορωσίας (στο αεροδρόμιο Κένεντι από τις αμερικανικές αρχές την ίδια μέρα), ως «εντελώς μη φιλικό βήμα των ΗΠΑ απέναντι στη Λευκορωσία και τη Ρωσία». Ο Πάβελ Μποροντίν, που επισκέφτηκε τις ΗΠΑ με διπλωματικό διαβατήριο και με επίσημη πρόσκληση των ΗΠΑ, για να παραβρεθεί στην ορκωμοσία του Μπους, συνελήφθη από τους Αμερικανούς, μετά από δίωξη των ελβετικών αρχών, με την κατηγορία ότι εμπλέκεται σε οικονομικό σκάνδαλο. Ο Α. Λουκασένκο στη δήλωσή του σημειώνει ότι «σύλληψη του Γραμματέα της Ενωσης Ρωσίας - Λευκορωσίας δείχνει το πραγματικό επίπεδο της "δημοκρατίας" στις ΗΠΑ».