Associated Press

Από παλιότερες κινητοποιήσεις ακτημόνων αγροτών της Βραζιλίας. Με το πανό να γράφει «Η γη είναι δική μας»

Η νέα αυτή τακτική του παγκόσμιου κεφαλαίου, της υφαρπαγής γης ή του λεγόμενου «αγροτο»-ιμπεριαλισμού, όπως τον έχει χαρακτηρίσει το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνας της Πολιτικής των Τροφίμων (IFPRI), μπορεί να αλλάξει τον παγκόσμιο χάρτη καθώς μεσοπρόθεσμα οι φτωχές χώρες θα αντιμετωπίσουν τεράστιο επισιτιστικό πρόβλημα.

Ισως το πρώτο δείγμα αυτού του είδους κρίσης ήταν ο περσινός λιμός στη Σομαλία καθώς και την Αιθιοπία, χώρα που αποτελεί μέρος και αυτή της «περιοχής του λιμού» και το μεγαλύτερο «πειραματόζωο και εργαστήριο της υφαρπαγής γης», όπου δραστηριοποιούνται από Σαουδάραβες επιχειρηματίες μέχρι μεγάλες πολυεθνικές παραγωγής βιοκαυσίμων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και το Χάρβαρντ και άλλα μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια χρησιμοποιούν ιδιωτικά επενδυτικά κερδοσκοπικά κεφάλαια (hedge funds) από τη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες προκειμένου να αγοράσουν ή να ενοικιάσουν τεράστιες περιοχές εύφορης αφρικανικής γης. Ορισμένες από τις συμφωνίες αυτές καταλήγουν στο να εκδιώκονται πολλές χιλιάδες άνθρωποι από τα μέρη όπου ζουν, σύμφωνα με πρόσφατη αποκάλυψη της βρετανικής εφημερίδας «Γκάρντιαν».

Ωστόσο, αν και η Αφρική αποτελεί το μεγαλύτερο μέχρι στιγμής χρυσωρυχείο όσον αφορά τη δραστηριότητα των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου όσον αφορά τη Νότια Αμερική για τις διαδικασίες συγκέντρωσης γης από εταιρείες, ενώ έχουν ενταθεί σε τέτοιο βαθμό που σύντομα θα «είναι ορατές οι αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την ασφάλεια τροφίμων, την ανάπτυξη της γεωργίας καθώς και το περιβάλλον». Το κυριότερο και μεγαλύτερο πεδίο δράσης δεν είναι άλλο από το γεωγραφικό χώρο που καθορίζουν οι χώρες της Κοινής Αγοράς του Νότου (Mercosur), Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη και Ουρουγουάη, όλοι οι μεγάλοι παραγωγοί τροφίμων.

Η έκθεση «Η αρπαγή της γης στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική υπό το πρίσμα των ευρύτερων διεθνών προοπτικών» σημειώνει εμφατικά ότι οι χώρες είναι «αντιμέτωπες με ένα τεράστιο κύμα ξένων κεφαλαίων που έχει σημάνει την έναρξη της διαδικασίας τεράστιας συγκέντρωσης γης στα χέρια λίγων», με συνέπειες «την ανεξέλεγκτη αύξηση της τιμής της γης», αλλά και της τιμής των τροφίμων.

Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ουρουγουάη, όπου η αξία της γης επταπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία. Η Ουρουγουάη έχει μια συνολική έκταση 16 εκατ. εκταρίων. Στην τελευταία δεκαετία, οι συναλλαγές για την αγορά γης που πραγματοποιήθηκαν αφορούσαν 6,3 εκατ. εκτάρια. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Εποικισμού, το 83% της γης που πουλήθηκε το 2010 (336.000 εκτάρια) εξαγοράστηκε από ξένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών από την Κίνα, τη Νότια Κορέα, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, τη Νέα Ζηλανδία και φυσικά από την Αργεντινή και τη Βραζιλία. Δύο χώρες των οποίων το εγχώριο κεφάλαιο κατ' εξοχήν επιδίδεται σε τεράστιες επενδύσεις, εκμεταλλευόμενο τα μάλα και τους διάφορους οργανισμούς καπιταλιστικής ολοκλήρωσης που ξεπηδούν σαν τα μανιτάρια τα τελευταία χρόνια στη Λατινική Αμερική, όπως φυσικά το Mercosur, η Ενωση της Νοτίου Αμερικής (UNASUR), η Κοινότητα των Ανδεων (CAN) και άλλες.

Πρόκειται για μία εξαιρετικά επιθετική πολιτική όχι μόνο για την παραγωγή τροφίμων ή πρώτων υλών για βιοκαύσιμα (Αργεντινή με τη μεταλλαγμένη σόγια και Βραζιλία με σόγια, αλλά και ζαχαροκάλαμο), αλλά και για τεράστιες εκτάσεις γης για εξόρυξη ορυκτών και μετάλλων μέχρι και για τουριστική εκμετάλλευση. Σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσης Grain, τέτοιες περιπτώσεις είναι η «επενδυτική δραστηριότητα» των εταιρειών εξόρυξης, όπως της αμερικανικής εταιρείας «Newmont Mining» που εξαγόρασε το κοίτασμα χρυσού Γιανακότσα στην Καχαμάρκα του Περού ή οι «επενδύσεις» της καναδικής «Barrick Gold» «σε ορεινές περιοχές της Νότιας Αμερικής», σημειώνοντας ότι η οργάνωση έχει καταρτίσει διάφορες αντιπροσωπευτικές αναφορές για το ποιοι είναι οι καταπατητές της γης και τι καλύπτουν οι συμφωνίες τους, ωστόσο οι περισσότερες από τις πληροφορίες παραμένουν μυστικές από τη δημόσια σφαίρα, λόγω του φόβου πολιτικής αναταραχής... Δεν είναι λίγες οι φορές που οι χώρες της Νότιας Αμερικής έχουν γνωρίσει τοπικές ή και γενικευμένες λαϊκές εξεγέρσεις εξαιτίας του ξεπουλήματος της γης. Τελευταία χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο ξεσηκωμός των κατοίκων της Αϊσέν στη Χιλή ενάντια στο υπό εξέλιξη σχέδιο κατασκευής πέντε φραγμάτων σε ορμητικά ποτάμια που τρέχουν στον Ειρηνικό, δύο στο ποτάμι Μπέικερ και τρία στις όχθες του ποταμού Πάσκουα. Ενα φράγμα που θα κατασκευαστεί από την «HidroAysen», κοινοπραξία ισπανικών κατά κύριο λόγο συμφερόντων, μεταξύ της «Endesa Chile» και της «Colbun» και περιλαμβάνει την κατασκευή πέντε σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και σχέδια για την παραγωγή 2.750 MW σε φράγματα δύο μεγάλων ποταμών που θα στραγγίξει τις λίμνες σε μια περιοχή που φημίζεται για την άγρια ομορφιά της, τους παγετώνες, τα βουνά και τα φιόρδ.

Σύμφωνα με την έκθεση της Grain, παρά το γεγονός ότι δεν έχει ακριβή στοιχεία όσον αφορά τη δραστηριότητα των «ξένων επενδυτών» και την αρπαγή της γης ανά χώρα, εντούτοις παραθέτει έναν κατάλογο των «αρπακτικών». Η Νότια Κορέα κατέχει την πρώτη θέση, με 2,3 εκατομμύρια εκτάρια, ενώ ακολουθούν η Κίνα, με 2,1 εκατομμύρια εκτάρια και η Σαουδική Αραβία, με 1,6 εκατ. εκτάρια. Τα κίνητρα πίσω από «την αρπαγή γης», σύμφωνα με την έκθεση, είναι προφανή: Πρόκειται για χώρες με μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που διαθέτουν υπεραρκετά κεφάλαια για να προχωρήσουν σε μεγάλες συγκεντρώσεις γης ώστε να εξασφαλίσουν τους πόρους που δεν έχουν όπως η σόγια, το σιτάρι και η ελαιοκράμβη.

Στην περίπτωση της Κίνας - καταναλώτρια του συνόλου σχεδόν της μεταλλαγμένης σόγιας που παράγουν συνδυαστικά η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη - «καταγράφεται μια προσπάθεια να αγοράσουν γη σε χώρες μεγάλου φυσικού πλούτου ώστε να εξασφαλίσουν την παραγωγή των τροφίμων που απαιτούνται για την προμήθεια της εγχώριας αγοράς τους, αλλά και των εμπορικών τους δραστηριοτήτων».

Το 2010 τα δικαστήρια της Αργεντινής ακύρωσαν σύμβαση μεταξύ των αρχών της επαρχίας Ρίο Νέγκρο στην αργεντίνικη Παταγωνία με την κινεζική εταιρεία «Heilongjiang» για την πώληση των 254.000 εκταρίων που πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για ένα τέτοιο «μέγα πρόγραμμα παραγωγής τροφίμων».

Επίσης στην Αργεντινή, στις 22 Φλεβάρη, οι τοπικές αρχές της βόρειας επαρχίας Τσάκο ανακοίνωσαν ότι κατέληξε σε συμφωνία με ημι-κρατική εταιρεία της Σαουδικής Αραβίας, για την πώληση πάνω από 200.000 εκταρίων δημόσιας γης, ένα παρθένο δάσος γνωστό ως «Το αδιαπέραστο» για να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή τροφίμων που θα εξαχθούν προς τη Μέση Ανατολή. Σε αντάλλαγμα η εταιρεία, με έδρα το Ριάντ, «θα επενδύσει 400 εκατομμύρια δολάρια». Ωστόσο, στο παρθένο αυτό δάσος εδώ και αιώνες διαβιούν 60.000 μέλη της ιθαγένικης κοινότητας Wichi, οι οποίοι θα εκτοπιστούν.

Η οργάνωση «Διεθνής συμμαχία για τη Γη» (ILC) σε έκθεσή της τονίζει ότι από τα 71 εκατομμύρια εκτάρια που «άλλαξαν χέρια» το 2010, το 58% προορίζεται για την παραγωγή βιοκαυσίμων, το 22% για την εξόρυξη ορυκτών και μετάλλων, ενώ μόλις το 20% για την παραγωγή τροφίμων και σημειώνει το «σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι εθνικές ελίτ στη διαδικασία της συγκέντρωσης των εδαφών», μία συγκέντρωση που συνοδεύεται και «από τη συγκέντρωση της ισχύος του κεφαλαίου και της πολιτικής εξουσίας σε ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές που βρίσκονται υπό ανάπτυξη και από ...περιορισμούς στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες». Αποδεικνύεται έτσι ότι τα συμφέροντα των εργαζομένων και των λαών είναι ασυμβίβαστα με τα συμφέροντα των μονοπωλιακών ομίλων που τους εκμεταλλεύονται όπως και τον φυσικό πλούτο των χωρών. Ετσι κρίσιμο ζήτημα για να υπάρξει ανάπτυξη που θα μπει στην υπηρεσία της λαϊκής ευημερίας είναι να πάρει ο κάθε λαός την εξουσία στα χέρια του, να ανατρέψει την εξουσία των μονοπωλίων.