Εκδήλωση στο πλαίσιο εορτασμού των 97 χρόνων από την ίδρυση του Κόμματος, με θέμα: «Η στρατηγική του ΚΚΕ στην πορεία εμφάνισης της εργατικής τάξης και ανάπτυξης της ταξικής πάλης», πραγματοποίησε η ΤΕ Ιωαννίνων - Θεσπρωτίας του ΚΚΕ, στις 14 Δεκέμβρη, στην αίθουσα «Λόγου και Τέχνης» του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Το άνοιγμα της εκδήλωσης έγινε από τον Τάσο Τόκα, μέλος της ΕΠ Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Δημήτρης Αρβανιτάκης, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, που φώτισε πλευρές της στρατηγικής του ΚΚΕ, με βάση την ιστορική πείρα, τα συμπεράσματα από τη δράση του Κόμματος, ενώ ανέλυσε την επικαιρότητα αυτών των συμπερασμάτων στη σημερινή ανάπτυξη της ταξικής πάλης, στον αγώνα για το σοσιαλισμό.

Ξεχωριστή πλευρά της εκδήλωσης αποτέλεσε το μουσικοαφηγηματικό αφιέρωμα. Σε αυτό παρουσιάστηκαν, για πρώτη φορά, στιγμές και γεγονότα από την εμφάνιση και την πάλη της εργατικής τάξης στα Γιάννενα, κύρια κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, μέσα από αφήγηση, φωτογραφικό υλικό, ηπειρώτικα και εργατικά τραγούδια.

Το αφιέρωμα προετοίμασε ομάδα μελών του Κόμματος και της ΚΝΕ, κύρια μεταπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας, που συνεχίζουν μάλιστα τη συλλογή στοιχείων για το βάθεμα της μελέτης. Η μουσική επένδυση της εκδήλωσης, στηρίχτηκε στην εθελοντική συμβολή όλων των μουσικών, ενώ η αφήγηση έγινε από την Ζήνα Μαλεζά.

Το αφιέρωμα ξεκίνησε με ηπειρώτικο μοιρολόι, τιμή σε όλους όσοι χάθηκαν στον αγώνα για τη ζωή και τα δικαιώματα της εργατικής τάξης στην περιοχή. Σε όλο το αφιέρωμα παρουσιάστηκε, μέσα από τα λιγοστά προς το παρόν στοιχεία (ορισμένες ανταποκρίσεις του «Ριζοσπάστη» της εποχής και κάποιες αναφορές του τοπικού Τύπου) η πρωτοπόρα δράση και παρέμβαση στα πρώτα χρόνια του Κόμματος, η επίδραση του μαρξισμού - λενινισμού στα αιτήματα και την πάλη των εργατών. Εντυπωσιακή είναι π.χ. η ανταπόκριση του «Ριζοσπάστη» για την εκδήλωση σωματείων στα Γιάννενα, τον Μάρτη του 1923, με αφορμή την εορταστική επέτειο από το θάνατο του Kαρλ Μαρξ.

Παρουσιάστηκαν οι υλικοί όροι εμφάνισης της εργατικής τάξης στα Γιάννενα από το 1913, όταν τα Γιάννενα απελευθερώθηκαν από τη οθωμανική διοίκηση και εντάχθηκαν στο ελληνικό αστικό κράτος. Στο νομό, η κύρια οικονομική δραστηριότητα περιστρεφόταν γύρω από το εμπόριο, την αγροτική καλλιέργεια και την κτηνοτροφία. Υπήρχαν όμως εργοστάσια επεξεργασίας καπνού, επιπλοποιίας, υποδηματοποιίας, βυρσοδεψίας κ.ά. Ηδη σε αυτήν την περίοδο, παρά τα έκδηλα φεουδαρχικά στοιχεία είχε προχωρήσει η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Ετσι, στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχε ήδη στα Γιάννενα ξεχωριστή συντεχνία των εργοδοτών των βυρσοδεψών και ξεχωριστό σωματείο υπαλλήλων βυρσοδεψών που ιδρύθηκε το 1919. Αντίστοιχα, διαχωρίστηκε η συντεχνία τσαρούχηδων από το εργατικό σωματείο των υπαλλήλων τσαρούχηδων, που ιδρύθηκε και αυτό το 1919. Εως το 1920 ιδρύονται διάφορα σωματεία όπως των εργατών ραπτών «Ο Αγιος Σπυρίδων», εργατών αρτοποιών «Η Περίθαλψη», υποδηματοεργατών, εργατών και εργατριών καπνεργοστασίου, ο Σύλλογος των εν Ιωαννίνοις τεχνιτών οικοδόμων κ.ά. Το 1920 ιδρύεται το «Πανηπειρωτικό Εργατικό Κέντρο Ιωαννίνων».

Η οργάνωση και πάλη της εργατικής τάξης δεν πέρασε απαρατήρητη από το αστικό κράτος. Ιδιαίτερα τη δεκαετία του '30, η τρομοκρατία και η καταστολή πήραν πρωτοφανείς διαστάσεις. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή στον «Ριζοσπάστη» στις 14/4/1933 εργατών του εργοστασίου επιπλοποιίας Σεπετά: «Στο εργοστάσιο Επιπλοποιίας Πέτρου Σεπετά δουλεύουμε 25 εργάτες. Απ' αυτούς οι 9 είναι νέοι. Για να μην οργανωθούμε, μας έχει χωρισμένους και δουλεύουμε σε τέσσερα καταστήματα. Η εκμετάλλευση είναι αφάνταστη (...) Για το παραμικρό μας διώχνει. Στο εργοστάσιο δεν υπάρχουν προφυλακτήρες (...) Οι όροι υγιεινής είναι άθλιοι. Από την υγρασία, τη σκόνη και το κρύο είμαστε όλοι άρρωστοι και προφυματικοί... Εκτός από μας εκμεταλλεύεται και 15 μαθητές του Ορφανοτροφείου Γεωργίου Σταύρου που δουλεύουν τσάμπα με τη δικαιολογία της μαθήτευσης. Με την εκμετάλλευση τη δική μας έκανε ολόκληρα εκατομμύρια. Στις εκλογές μάς επέβαλε να ψηφίσουμε το μεγαλοκαρχαρία Μελά. Στο εργοστάσιο έχουμε και έναν χαφιέ που προδίδει κάθε κίνησή μας. Γι' αυτό πρέπει να οργανωθούμε, να βγάλουμε εργοστασιακή επιτροπή, ιδρύοντας σωματείο και να παλέψουμε...».

Ξεχωριστή αναφορά έγινε στην οργάνωση της πάλης των δασκάλων στα Γιάννενα, που το 1919 εκδηλώνουν ξεκάθαρο ταξικό κριτήριο για τη θέση και το ρόλο τους, κάτω και από την επίδραση του ΣΕΚΕ. Χαρακτηριστική είναι η ανακοίνωση (εγκύκλιος) που δημοσιεύουν στις 25 Μαρτίου του 1920: «Εκ του λαού προερχόμεθα, εις αυτόν ανήκομεν και χάριν αυτού εργαζόμεθα. Είμεθα οι μορφωμένοι εργάται του εργατικού λαού. Την στιγμήν ταύτην καθ' ήν γίνεται ο σφοδρός αγών της επικρατήσεως των τάξεων, ημείς οι κυμαινόμενοι και διστάζοντες μέχρι σήμερον, πρέπει τάχιστα να ταχθώμεν με τον εργάτην (...) Ας επιζητήσωμεν και ας εξασφαλίσωμεν την σοβαράν βοήθειάν του».

Παρουσιάστηκαν αιματοβαμμένες απεργίες για τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς του 1930 και του 1934, η απεργία των τσαγκαράδων τον Νοέμβρη του 1930: Στο πλαίσιο πανελλαδικής παντσαγκαράδικης απεργίας που διήρκησε περίπου 20 ημέρες, συμμετείχαν στα Γιάννενα 120 εργάτες που συνέχισαν τον αγώνα μέχρι τη νίκη.

Σε αυτές τις συνθήκες και σε αυτήν την εποχή η εργατική τάξη των Ιωαννίνων διοργάνωσε επίσης εκδηλώσεις αλληλεγγύης σε εργάτες άλλων περιοχών της χώρας, όπως στις 16/5/1934 που προκηρύσσεται πανελλαδική απεργία «εις ένδειξη διαμαρτυρίας στη σφαγή των λιμενεργατών της Καλαμάτας». Επιπλέον, η πάλη των εργατών δεν περιορίστηκε στα οικονομικά - συνδικαλιστικά αιτήματα. Τα σωματεία, οι επιτροπές ανέργων απαίτησαν κατάπαυση της τρομοκρατίας που είχε εξαπολύσει η κυβέρνηση Βενιζέλου, την κατάργηση του «Ιδιώνυμου» ενάντια στους κομμουνιστές, την κατάργηση των κάτεργων και εξοριών, όπως ήταν ο Ουλαμός Καλπακίου, οι φυλακές Ακραίου Ιωαννίνων, τη χορήγηση γενικής αμνηστίας.

Ξεχωριστό κομμάτι αφιερώθηκε στην εκδήλωση στην εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση των οικοδόμων και ειδικά των «χτιστάδων», των τεχνιτών της πέτρας, που επέδρασε στην οργάνωση της εργατικής τάξης. Από τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας και από τα χωριά των Τζουμέρκων ξεπήδησαν ολόκληρες γενιές τεχνιτών της πέτρας, γνωστοί και ως «κουρδαίοι» που μετανάστευσαν κύρια στα Βαλκάνια, αλλά και ακόμη πιο πέρα, στις ΗΠΑ, στην Αιθιοπία, στην Περσία, για κατασκευή μεγάλων έργων.

Αξιοσημείωτοι είναι και οι αγώνες των αγροτών - κτηνοτρόφων της περιοχής. Συγκεκριμένα, παρουσιάστηκαν στιγμές από τον αγώνα τους όπως π.χ. η επιστολή του φτωχού αγρότη από το Πέραμα στον «Ριζοσπάστη» στις 15/6/1932: «Στο χωριό μας έχουμε φοβερή φτώχεια (...) Κοντά σ' αυτά έχουμε και το φοροκυνηγητό από τους χωροφύλακες. Προ ημερών ήρθε στο χωριό μας ένας νωματάρχης με δύο χωροφύλακες για να εισπράξουν εντάλματα. Οι χωριάτες μπροστά στη ληστεία αυτή του κράτους έπιασαν στο ξύλο τους χωροφύλακες και τους έκαναν να φύγουν (...) Αυτοί όμως ξαναγύρισαν και μετέφεραν τους αγρότες στις φυλακές Ακραίου, απ' τις οποίες βγήκαν αφού πούλησαν ό,τι είχαν στα σπίτια τους, τεντζερέδες και γεωργικά εργαλεία για να πληρώσουν τους φόρους (...) Καταλαβαίνουμε πως για να σωθούμε πρέπει να παλέψουμε κάτω από τη σημαία του Κομμουνιστικού Κόμματος».

Τέλος, σύντομη αναφορά έγινε στην περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου. Γι' αυτήν την περίοδο, χαρακτηριστικός ήταν ο ρόλος του Εργατικού Κέντρου Ιωαννίνων που το 1946-1948 εμφανίστηκε με την ονομασία «Κέντρο Εθνικοφρόνων Εργατοϋπαλλήλων Ηπείρου», παίρνοντας σαφή ταξική θέση απέναντι στους αντάρτες του ΔΣΕ και τους εργάτες που πάλευαν για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση.

Το μουσικοαφηγηματικό αφιέρωμα ολοκληρώθηκε με το κάλεσμα προς τη σύγχρονη εργατική τάξη των Ιωαννίνων να συνεχίσει να γεμίζει με ακόμη πιο λαμπρές και επαναστατικές σελίδες το βιβλίο της ταξικής πάλης και της Ιστορίας στα Γιάννενα και τη δέσμευση ότι το ΚΚΕ θα συνεχίσει να δίνει όλες του τις δυνάμεις σε αυτήν την κατεύθυνση.