«Αυτό το μνημείο είναι μια συνάντηση. Η συνάντηση του καλλιτεχνικού έργου με την ανάγκη. Και βρήκε το χώρο του, εκεί στη Φλώρινα».

Μ' αυτήν τη φράση έκλεισε μια συζήτηση που είχαμε με την Κλειώ Μακρή, κόρη του Μέμου Μακρή, σχετικά με την ιστορία της κατασκευής του μνημείου. Η κατασκευή του έργου ξεκίνησε στη δεκαετία του '60 από έναν διαγωνισμό που προκήρυξε η εβραϊκή κοινότητα για ένα μνημείο για το Μαουτχάουζεν, στον οποίο πήραν μέρος καλλιτέχνες από τις χώρες που είχαν κρατούμενους εκεί. Το διαγωνισμό τον κέρδισε ο Μέμος Μακρής. Κι ήταν αυτό η αφορμή για να αρχίσει από κει και μετά να κάνει μνημειακά έργα (σ.σ. δικά του είναι επίσης το μνημείο της «Διεθνούς Ταξιαρχίας» για τους Ούγγρους εθελοντές του Ισπανικού Εμφύλιου στη Βουδαπέστη, το μνημείο της «Απελευθέρωσης», το «Ζευγάρι» που στόλιζε το προαύλιο της Πινακοθήκης, το ηρωικό «κεφάλι» που φιλοτέχνησε και δώρισε στη μνήμη των πεσόντων του Πολυτεχνείου, η «Προτομή του Λένιν» που δώρισε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και κοσμεί το αίθριο του κτιρίου της Κεντρικής Επιτροπής, όπως επίσης και το μνημείο που συμβολίζει την Αμαλιάδα - «μάνα» του Νίκου Μπελογιάννη, το οποίο κοσμεί την πλατεία της πόλης κ.ά.).

Το μνημείο που αποκαλύπτεται σήμερα στη Φλώρινα, στις αρχικές διαστάσεις που είχαν παραγγελθεί για το Μαουτχάουζεν το δούλεψε 3-4 χρόνια. Αργότερα, θυμάται η Κλειώ Μακρή, στη Βουδαπέστη τού ζήτησαν να βάλει ένα μνημείο στον Δούναβη στο χώρο των εκτελέσεων. Οπότε το ξανάκανε σε λίγο μικρότερη μορφή πρώτα από χαλκό και μετά από μπρούτζο. Οταν η ΚΕ του ΚΚΕ ανακοίνωσε την απόφασή της να στηθεί στη Φλώρινα μνημείο αντάξιο της θυσίας των μαχητών του ΔΣΕ, και έγινε η σχετική πρόταση «σκέφτηκα ότι και ο ίδιος το ίδιο θα έκανε. Οτι αυτό το μνημείο αντιπροσωπεύει τη μάχη των ανθρώπων. Είναι ένα είδος φόρου τιμής για τους ανθρώπους. Σου δίνει μια αίσθηση "προχώρα, μη το βάζεις κάτω". Ο ίδιος έλεγε ότι δείχνει την αντίσταση, το δεν το βάζουμε κάτω. Φτιάχτηκε για τους νεκρούς, όμως απευθύνεται στους ζωντανούς». Ετσι άρχισε η κατασκευή του. Οι φιγούρες που βρίσκονται στη Βουδαπέστη κατέβηκαν μία μία από το βάθρο τους κι έγινε η μήτρα που πήγε στο χυτήριο.

Ο ερχομός των αγαλμάτων και η εγκατάστασή τους στη Φλώρινα έκανε καθαρό πως ένα νέο διεθνές χωρόσημο είχε δημιουργηθεί και με την παρουσία του σίγουρα θα σηματοδοτήσει και την πόλη.

«Είναι ένα σημαντικό γλυπτό από μόνο του, εκτιμά η Κλειώ Μακρή. Εχει σχέση με το περιβάλλον του, εκεί είναι ο τόπος του. Είχα πάει στη Φλώρινα πριν ακόμα αρχίσει η κατασκευή του, ζήτησα γνώμη και από άλλους γλύπτες, για να παρθεί η απόφαση ότι πράγματι μπορεί να τοποθετηθεί εκεί. Τελικά είναι και μια απάντηση στην προσπάθεια που γίνεται να ξεχαστεί η Ιστορία, βοηθά να συζητιέται η Ιστορία, να καλυφθεί το κενό γνώσης που υπάρχει. Βοηθάει να βρίσκουμε την ιστορική συνέχεια. Είναι μια συνάντηση του καλλιτεχνικού έργου με την ανάγκη. Και βρήκε το χώρο του, εκεί στη Φλώρινα».