Το μνημείο της Φλώρινας είναι «η σεμνή υπογραφή του λαού μας» και του Κόμματός μας γι' αυτούς που νίκησαν το θάνατο. Στην τοποθεσία που στήθηκε τελικά το μνημείο είναι θαμμένοι πάνω από 700 αντάρτες και αντάρτισσες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ο συγκεκριμένος ιστορικός χώρος υπήρξε το επίδικο για αρκετά χρόνια, αφού δεν παραχωρείτο, με διάφορες προφάσεις, στο Κόμμα, ενώ ήταν πολλές εκείνες οι φωνές, και από ακαδημαϊκούς και ιστορικούς προσκείμενους στον ΣΥΡΙΖΑ, που ήθελαν ένα άχρωμο και άοσμο μνημείο, στη λογική πάντα της «εθνικής συμφιλίωσης», της απάλυνσης των γραμμών θύτη και θύματος.

Τελικά, η ανέγερση του μνημείου ξεκίνησε το Νοέμβρη του 2012. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο μνημείο, δηλαδή μια σημειακή παρέμβαση στο χώρο, αλλά για ένα μνημονικό σύνολο, ένα μνημονικό τόπο, δεδομένου ότι γνωρίζουμε ότι κάτω από το έδαφος και σε μεγάλη έκταση είναι θαμμένα κορμιά ηρώων, λείψανα των οποίων μπορούμε να βρούμε και σήμερα. Η ιδέα επομένως για τη διαμόρφωση του ιστορικού τόπου αφορά σε ένα «μνημείο σε εξέλιξη» που, σε μια επόμενη φάση, θα συγκροτήσει ένα ολοκληρωμένο υπέργειο - υπόγειο μουσείο ιστορικής μνήμης και τίμησης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Σε πρώτη φάση, επιλέχθηκε να αποδοθεί το στοιχείο - χωρόσημο του ιστορικού τόπου, το παγκόσμια γνωστό πλέον μνημείο που φιλοτέχνησε ο Μέμος Μακρής, αρχικά για το Μαουτχάουζεν. Η φιλοτέχνηση του μνημείου έγινε με την επιμέλεια της κόρης του Μέμου Μακρή, Κλειούς, και με την καθοριστική συμβολή συντρόφων και φίλων του ΚΚΕ από την Ουγγαρία.

Πρόκειται για μια γλυπτική σύνθεση 11 ανθρώπινων μορφών, που σηκώνουν τα χέρια σε έκταση, προς τον ουρανό. Ο γλύπτης ήταν σαφής ως προς τις προθέσεις του: Δεν ήθελε το μνημείο να εκφράζει απόγνωση, να δηλώνει ένα δραματικό τέλος. Αντίθετα, ήθελε να υπερτονίσει το ανάστημα που ορθώνει ο αγωνιστής, αυτός που δε λυγίζει, που από την πάλη και το θάνατό του αντλεί αισιοδοξία και μεταδίδει το μήνυμα της τελικής νικηφόρας μάχης σε όλους τους λαούς που αγωνίζονται. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι επισκέπτες του ιστορικού χώρου του Μαουτχάουζεν κάνουν ιδιαίτερη στάση στο μνημείο του Μέμου Μακρή, σε σχέση με τα υπόλοιπα εθνικά μνημεία των διάφορων χωρών, καθώς είναι το μόνο που δεν έχει τη λογική απλά του θρήνου για τα αθώα θύματα, αλλά παράλληλα, μέσα από την υψηλή καλλιτεχνική του αξία, αποπνέει την αίσθηση της συνέχειας και της αγωνιστικής αισιοδοξίας. Το ίδιο μνημείο, πέρα από το χώρο του στρατοπέδου του Μαουτχάουζεν, βρίσκεται σε αντίγραφο σε πλατεία της Βουδαπέστης, στις όχθες του Δούναβη, σε ανάμνηση των κρατουμένων που διέφυγαν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Το μνημείο είναι περίοπτο, έπρεπε επομένως να μπορεί να το δει κανείς και από τις τέσσερις πλευρές, αλλά και από μακριά, καθώς δεσπόζει στο κέντρο ενός μεγάλου οικοπέδου. Είναι τοποθετημένο σε μια στιβαρή και αρκετά ψηλή βάση, η οποία φέρει πινακίδες με το σύνθημα «Είναι αυτοί που νίκησαν το θάνατο», το διακριτικό της ΚΕ του ΚΚΕ και τα στοιχεία του γλύπτη.

Η περίφραξη επιπλέον του οικοπέδου, λόγω του αντικειμενικού ύψους και της έκτασής της, έπρεπε να αξιοποιηθεί, ώστε να μην είναι ένας απλός τοίχος που αποτρέπει την πρόσβαση. Αντίθετα, έπρεπε να προσελκύει, να αποκτήσει χρήση και να συμβάλει στην ιστορικότητα και αισθητική του μνημείου. Γι' αυτό, επιλέχθηκε από τους μελετητές να τοποθετηθούν περιμετρικά στην περίφραξη μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των θαμμένων μαχητών του ΔΣΕ, ενώ παράλληλα προβλέφθηκε επιπλέον χώρος, όπου μπορούν να προστίθενται ονόματα νεκρών που θα ανακαλύπτονται στην πορεία.

Η πρόσβαση γίνεται από μια κεντρική πύλη, ενώ μια αξονική επίσης διαδρομή οδηγεί προς το μνημείο, έχοντας εγχάρακτα στο δάπεδο τα τρία γράμματα: ΔΣΕ. Η διαδρομή διακλαδίζεται δεξιά και αριστερά, ακολουθώντας τη συστοιχία με τις μαρμάρινες πλάκες των ονομάτων των νεκρών.

Υπάρχει ήδη η πρόβλεψη και ο σχεδιασμός να φυτευτούν δέντρα στο πίσω μέρος του οικοπέδου, ώστε να δημιουργούν ένα πράσινο «φόντο» για το μνημείο του Μέμου Μακρή. Επιπλέον, μόλις το επιτρέψει ο καιρός, έχουν σχεδιαστεί διακριτικά στοιχεία εξοπλισμού του χώρου, όπου θα μπορεί ο επισκέπτης να κάθεται και να κοιτά προς το μνημείο, να μελετά το ιστορικό της μάχης της Φλώρινας, καθώς και άλλα αρχειακά δεδομένα που θα συγκεντρωθούν για το χώρο και την ιστορία του.

Το Κόμμα μας, εδώ και χρόνια, επεξεργάζεται και σχεδιάζει την κατασκευή υπόσκαφου μουσειακού χώρου, που πιθανά θα συμπεριλάβει τη διαμόρφωση οστεοφυλακίου, καθώς και περιπτέρου βιογραφιών των νεκρών και γενικότερων ιστορικών τεκμηρίων. Πιστεύουμε ότι η συνεχής ανταπόκριση του κόσμου, καθώς και πρωτίστως το μεγάλο χρέος που απορρέει από τη σημασία του ιστορικού τόπου της Φλώρινας, θα επιτρέψουν τελικά την ολοκλήρωση του έργου.

Τέλος, θα θέλαμε να σημειώσουμε, όσον αφορά τη διαδικασία της κατασκευής του μνημείου μέχρι σήμερα, ότι υπήρξε ιδιαίτερα συγκινητική και επιβλητική η στιγμή που μεταφέρθηκαν οι ανθρώπινες μπρούτζινες φιγούρες της μνημειακής σύνθεσης του Μέμου Μακρή από την Ουγγαρία (όπου ήταν το χυτήριο κατασκευής) στον ιστορικό τόπο της Φλώρινας, για την οποία μάλιστα υπάρχει και σχετικό βίντεο. Οταν εναποτέθηκαν τα αγάλματα, με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα, στο έδαφος και σε παράταξη, για να σηκωθούν μετά, ένα ένα, προκειμένου να τοποθετηθούν στη θέση τους, όλοι στην ομάδα μείναμε άφωνοι και δακρύσαμε. Ηταν μια χειρονομία ιδιαίτερα συμβολική, αλλά και ανεπιτήδευτη, που σε όλους μας επισήμανε την αντίστροφη διαδικασία της αποκαθήλωσης των μνημείων των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, μετά τις ανατροπές. Εμοιαζε πραγματικά σαν μια στιγμή από το μέλλον, τότε που, όπως λέει και ο ποιητής μας, «θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση...».