Το βρετανικό δημοψήφισμα της 23ης Ιούνη και η απόφαση για την αποχώρηση από την ΕΕ, ανεξάρτητα από το αν και πότε θα υλοποιηθεί, είναι φανερό ότι γίνεται καταλύτης για την ίδια την εξέλιξη της ΕΕ. Στην πραγματικότητα η κατάσταση στην ένωση του κεφαλαίου και πριν το δημοψήφισμα - λόγω των δυσκολιών της καπιταλιστικής ανάκαμψης - χαρακτηριζόταν ήδη από βαθιές αντιθέσεις και ανταγωνισμό συμφερόντων. Το θέμα της λεγόμενης διακυβέρνησης, και της ΕΕ πολλών ταχυτήτων ήταν ήδη στο τραπέζι. Η γερμανική αστική τάξη - ή τουλάχιστον το κυρίαρχο τμήμα της - προβάλλει την πιο σφιχτή οικονομική ένωση με αυστηρή δημοσιονομική πολιτική. Επίσης, ειδικά από τους σοσιαλδημοκράτες που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνασπισμού της Γερμανίας, όπως ο αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, προβάλλεται η ανάγκη για τη λεγόμενη «επανίδρυση της ΕΕ» για να γίνει πιο ελκυστική στους λαούς. Μια παραλλαγή προβάλλει ο επίσης Γερμανός σοσιαλδημοκράτης πρόεδρος του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, που προτείνει τη μετατροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε «μία πραγματική ευρωπαϊκή κυβέρνηση».

Οι αστικές τάξεις της Γαλλίας και της Ιταλίας, που αντιμετωπίζουν μεγαλες δυσκολίες στην ανάκαμψη, και άλλες όπως η ελληνική, επιδιώκουν πιο χαλαρά κριτήρια, ζητούν περισσότερη ευελιξία στην εφαρμογή των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας για να ευνοηθεί η οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή να κερδίσουν θέσεις στον ανταγωνισμό. Επίσης χώρες όπως τα νεότερα μέλη της ΕΕ, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, η ομάδα του Βίζεγκραντ (κάτι που φάνηκε και με το Προσφυγικό) έχουν «ατζέντα» για συμμετοχή στην ένωση με περισσότερες αρμοδιότητες στα εθνικά κράτη.

Σε αυτό το κουβάρι των αντιθέσεων έρχεται να προστεθεί και το Brexit, που αναμένεται να είναι το βασικό θέμα της συνεδρίασης των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης (Εurogrοup) που γίνεται αύριο στις Βρυξέλλες, και αυτής των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ (Εκοφίν) την Τρίτη, την ίδια ώρα που τα δημοσιονομικά ελλείμματα Ισπανίας και Πορτογαλίας είναι ζητήματα που επείγουν.

Σε αυτό το πλαίσιο οι δηλώσεις ηγετικών στελεχών της ΕΕ και άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων τη βδομάδα που πέρασε, για το πώς θα αντιμετωπιστεί το Brexit, είναι ενδεικτικές.

Οπως του εκπροσώπου του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, Μάρτιν Γιέγκερ, που απαντώντας στο ερώτημα γιατί ο προϊστάμενος του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σε τελευταίες συνεντεύξεις του δεν αναφέρεται στην Ευρωζώνη, δήλωσε ότι «αυτή τη στιγμή η Ευρωζώνη δεν είναι στο προσκήνιο, όπως τον περασμένο χρόνο, όταν μιλούσαμε για την Ελλάδα» και πρόσθεσε ότι «φτιάξαμε ισχυρούς θεσμούς και εργαλεία και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποια αφορμή να σκεφτόμαστε για την κατάσταση στην Ευρωζώνη, ενώ πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο πώς θα κρατήσουμε ενωμένους τους 27 της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Ετσι, απαντώντας για το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων στην Ισπανία και την Πορτογαλία για τα ελλείμματα, ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών περιορίστηκε να δηλώσει ότι «οι κανόνες πρέπει να τηρούνται». Επίσης για το ζήτημα που έχει προκύψει με τις ιταλικές τράπεζες και την ανάγκη ανακεφαλαιοποίησής τους λόγω υπέρογκων «κόκκινων» δανείων, ο Γερμανός αξιωματούχος παρέπεμψε στις δηλώσεις της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ, ότι υπάρχουν κανόνες που πρέπει να εφαρμόζονται.

O ίδιος ο Σόιμπλε δεν παρέλειψε να κριτικάρει έντονα θέσεις των σοσιαλδημοκρατών συνεταίρων του στην κυβέρνηση, όπως του αντικαγκελάριου Ζ. Γκάμπριελ με την «αυτοκριτική» του στην πρόσφατη επίσκεψη στην Ελλάδα, ή του υπουργού Εξωτερικών Φ. Β. Σταϊνμάγερ, που κάλεσε μετά το Brexit 6 ομολόγους του από τα ιδρυτικά μέλη της Ενωσης, αποκλείοντας άλλους.

Θέση στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί πήρε και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, που προέτρεψε τη Βρετανία και την ΕΕ να καταλήξουν γρήγορα σε μια νέα συμφωνία - συνεργασία για να μην παρατείνεται η αβεβαιότητα στην οικονομία. Από τη Βαρσοβία και τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, ο Ομπάμα σημείωσε ότι «δεν είναι προς το συμφέρον κανενός οι συγκρουσιακές και παρατεταμένες διαπραγματεύσεις» και ότι δεν πρέπει η οικονομική αβεβαιότητα «να προστεθεί στις απειλές για την ασφάλεια», όπως χαρακτήρισε την πολιτική της Ρωσίας.

Επίσης, η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ σε παρέμβασή της έδειξε την ανησυχία της για το Brexit, λέγοντας ότι «είναι μια από τις κύριες πηγές κινδύνου αυτήν τη στιγμή, αλλά δεν πιστεύουμε ότι είναι πολύ πιθανή μια παγκόσμια ύφεση». Προσπαθώντας να μετριάσει κάπως τις εντυπώσεις, είπε ότι τα «άμεσα» αποτελέσματα του Brexit θα γίνουν πρώτα αισθητά στο Ηνωμένο Βασίλειο με «επιπτώσεις» στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, ωστόσο προέτρεψε τους Βρετανούς και την ΕΕ να συμφωνήσουν το συντομότερο δυνατόν σε ένα «χρονοδιάγραμμα» για την αποχώρηση, προκειμένου «να μειωθούν οι αβεβαιότητες». Τόνισε χαρακτηριστικά ότι «η λέξη - κλειδί σε αυτή την υπόθεση του Brexit είναι η αβεβαιότητα και, όσο αυτή η αβεβαιότητα θα διαρκεί, τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο κίνδυνος». Πήρε θέση και για την ανάγκη «διαφάνειας των ευρωπαϊκών θεσμών» αλλά επέρριψε ευθύνες στις κυβερνήσεις να μην κατηγορούν την ΕΕ «για δικά τους λάθη».

Είναι φανερό ότι ανοίγει ένας νέος κύκλος ενδοαστικής διαπάλης για την προοπτική της ΕΕ, με κύρια επιδίωξη στις αγωνίες και τους ανταγωνισμούς των αστών να εμπλακούν και οι λαοί και οι εργαζόμενοι. Μόνο που αυτοί από την ΕΕ και συνολικά από τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης μετράνε μόνο αφαίρεση κατακτήσεων και χτύπημα δικαιωμάτων. Γι' αυτό είναι κρίσιμο και από αυτή τη συζήτηση περί Brexit και περί προοπτικής της ΕΕ οι εργαζόμενοι, τα εκμεταλλευόμενα στρώματα να μη χάνουν από μπροστά τους το κύριο: Οτι δεν αρκεί η καταδίκη της ΕΕ, όπως έως ένα βαθμό έκανε ο βρετανικός λαός, αλλά απαιτείται η ρήξη με την ίδια την εξουσία του κεφαλαίου σε κάθε χώρα. Μόνο έτσι μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.