«

Οι περισσότεροι είχαν να πλυθούν και ν' αλλάξουν έναν ολόκληρο μήνα, ίσως και περισσότερο, και οι μορφές τους, μαύρες και ισχνές, από τις κακουχίες και την απλυσιά, ελάχιστα πλέον θύμιζαν τα παλιά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους»!

Κι αυτές ήτανε οι δυο βασανιστικές σκέψεις που αλώνιζαν μέσα στο μυαλό μου όσο ανεβαίναμε όλο το συνεργείο της ανασκαφής του Δισπηλιού, 29 άτομα, δηλαδή, φοιτητές και αρχαιολόγοι, για τους Χιονάδες. Για το χωριό που είναι κρεμασμένο πάνω από την κοιλάδα του Γοργοπόταμου, και υποταγμένο κάτω από τον κύριο όγκο του Γράμμου, την πιο ψηλή του κορυφή, με ύψος 2520, και τον αυχένα της Μπάτρας. Αυτό το χωριό που το έκανε γνωστό ο Κίτσος Μακρής με το βιβλίο του «Χιοναδίτες Ζωγράφοι». Το χωριό που μαζί με το Επταχώρι, τη Βούρμπιανη και την Πυρσόγιαννη, το Ασημοχώρι και την Αετομηλίτσα πριν από 53 χρόνια, πριν από μια ολόκληρη ζωή, δηλαδή. Πριν από μια ζωή που μετράει μέσα της πολλές λύπες και πολλές πληγές, πολλή πίκρα και πολλή περιπέτεια, γέμισαν με τις μεταλλικές φοβέρες των πολυβόλων και των όπλων, των ντουφεκιών και του πυροβολικού. Γέμισαν ακόμα με αίμα, με ιαχές και αλαλαγμούς θριάμβων και θανάτων. Τα χωριά όπου τα παράθυρα των πέτρινων σπιτιών τους γέμισαν εικόνες αιμάτων, αβυσσαλέων πληγών και απέραντου μίσους. Κι όμως ποιο από τα νέα παιδιά που τη «βρίσκουν» γενικώς, έχουν ακούσει για τα χωριά αυτά; Και ποιος δάσκαλος μίλησε στα παιδιά αυτά για τη Βούρμπιανη, την Πυρσόγιαννη, τους Χιονάδες, την Μπάτρα και το 2520;

Ναι, αυτό γυρνούσε μέσα στο μυαλό μου καθώς πλησιάζαμε στους Χιονάδες και είχαμε δεξιά μας τον Γοργοπόταμο και αριστερά μας το «Στενό» στις 5 Αυγούστου του 2001, τη μέρα εκείνη, δηλαδή, που πριν από 53 χρόνια, σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες: «η κατάληψη από την ΙΧ μεραρχία του κυβερνητικού στρατού της οχυρής θέσης "Στενό" πραγματοποιήθηκε στις 5 Αυγούστου και ο δρόμος για προώθηση προς το Σταυρό και την Κιάφα ήταν πλέον ανοιχτός. Το τελευταίο αυτό ύψωμα, η Κιάφα, θα ήταν και το σημείο συνάντησης των δυνάμεων» του κυβερνητικού στρατού που δρούσε εκείνη την εποχή κάτω από τις διαταγές του Αμερικανού στρατηγού Βαν Φλιτ και που σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο «Κορωνίς» έπρεπε σε εκείνο ακριβώς το σημείο του απέραντου Γράμμου να περικυκλώσει τις δυνάμεις του ΔΣΕ, για να καταρρεύσει έτσι το μέτωπο της αντίστασης. Μια κατάρρευση, και σ' αυτό το σημείο έφτανε η σκέψη μου, που με καμιά ανάλυση δε φαινότανε σαν Ηττα. Μια «κατάρρευση» που μπορεί να χαρακτηριζόταν από το «τέλος» των σωμάτων, δε σήμαινε όμως, με κανέναν τρόπο και το «τέλος» των ψυχών και της ατέλειωτης αντίστασης. Μια κατάρρευση που δεν μπορεί κανείς, όσο απαισιόδοξα και αν σκέφτεται, να την εντοπίσει μέσα στις σημερινές αποφάσεις του λαϊκού κινήματος, που είναι έτοιμο για τον αποφασιστικό «ελιγμό» προς το «Βίτσι» ενός άλλου αγώνα, πιο σκληρού πιο αποφασιστικού! Θα σταματήσω όμως εδώ, γιατί θέλω να ξαναφέρω στο μυαλό μου την εικόνα του 2520, όπου δε γράφτηκε η λέξη «ήττα», αλλά η λέξη «Αρχή».