Η άμεση στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και η ανάγκη σταθεροποίησης του καπιταλιστικού συστήματος στην Ελλάδα οδήγησαν και στην ένταξη της Ελλάδας στα προγράμματα της «αμερικανικής βοήθειας» (Δόγμα Τρούμαν, Σχέδιο Μάρσαλ, Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ανασυγκρότησης).

Στην εισήγηση και στο κλείσιμο του Νίκου Ζαχαριάδη στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (30 - 31.1.1949), αναφέρεται, ανάμεσα σε άλλα, για το Σχέδιο Μάρσαλ:

«... Ο βορειοαμερικάνικος ιμπεριαλισμός, που βρίσκεται επικεφαλής του κεφαλαιοκρατικού κόσμου, κάνει απελπιστικές προσπάθειες να ξεπεράσει και ν' απομακρύνει τις ανυπέρβλητες δυσκολίες και αντιθέσεις που τον κατατρώγουν. Οι προσπάθειές του αυτές συγκεντρώνονται πρώτ' απ' όλα στα παρακάτω: α) Στο να εξασφαλίσει με το σχέδιο Μάρσαλ τις παγκόσμιες αγορές ελπίζοντας έτσι να μαλακώσει τις δικές του οικονομικές δυσκολίες...».³

Για το ίδιο ζήτημα, η εισήγηση για την κατάσταση στην Ελλάδα στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18.5.1950) εκτιμά:

«... Μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι η μαρσαλοποιημένη Ελλάδα έχει μια βιομηχανία, που, ακριβώς χάρη στην αγγλοαμερικάνικη "βοήθεια", χωρίς να πλησιάσει το προπολεμικό επίπεδο, πήρε τον κατήφορο. Και η περιβόητη "εκβιομηχάνιση" που θα μας έφτιαχναν οι Αμερικάνοι αποδείχτηκε μια απάτη...».⁴

Σε άλλο σημείο αναφέρει:

«... Αυτή η ανασυγκρότηση είναι, βασικά, αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, για πολεμικούς σκοπούς. Από το πώς ξοδεύτηκαν τα 3.610 εκατομμύρια δολάρια φαίνονται και οι συνέπειες που έχει αυτή η "βοήθεια" για το λαό μας.

Η κυριότερη συνέπεια της αγγλοαμερικάνικης "βοήθειας" είναι το μεταδεκεμβριανό μοναρχοφασιστικό καθεστώς, που βούτηξε στην πείνα και το αίμα το λαό...»⁵.

Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950 αποτελούν συνέχεια της οικονομικής πολιτικής που στηρίχτηκε στην αμερικανική βοήθεια του αρχικά τετραετούς Σχεδίου Μάρσαλ (Απρίλης 1948 - Απρίλης 1952), το οποίο παρατάθηκε περιορισμένα και για το οικονομικό έτος 1952 - 1953.

Το πρόγραμμα του Δόγματος Τρούμαν είχε προηγηθεί από το Σχέδιο Μάρσαλ, ενώ πιστώσεις των ΗΠΑ προς την Ελλάδα συνεχίστηκαν σε όλη τη δεκαετία του 1950, κυρίως μέσω του προγράμματος του Οργανισμού Αμοιβαίας Ασφάλειας⁶ (Mutual Security Agency-MSA), το οποίο ήταν προσανατολισμένο σε στρατιωτικές δαπάνες.

Το σύνολο των κεφαλαίων που εισέρρευσαν, είτε με τη μορφή της δωρεάν οικονομικής βοήθειας είτε με τη μορφή των πιστώσεων, είναι πολύ μεγάλο, ακόμα και αναλογικά προς το ύψος του συνολικού αμερικανικού προγράμματος για τα ευρωπαϊκά κράτη.⁷

Ο Πιουριφόι, πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, με δηλώσεις του (22.12.1951) έδωσε τα εξής στοιχεία:

«Αι προς αυτήν δοθείσαι εγκριτικαί άδειαι αγορών, βάσει του "Σχεδίου Μάρσαλ" και μόνον, υπερέβησαν τα 515.000.000 δολλάρια. Το ποσόν τούτο, προστιθέμενον εις τα άλλα ήδη βοηθείας, περιλαμβανομένης και της βοηθείας της AMAG⁸, της UNRRA⁹ καθώς και της βοηθείας διά στρατιωτικάς δαπάνας, αναβιβάζει το σύνολον εξωτερικής βοήθειας που παρεσχέθη εις την Ελλάδα από του τέλους του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου εις πλέον των 2.000.000.000 δολλαρίων».¹⁰

Κατατάσσει δε την Ελλάδα στην έβδομη θέση στον πίνακα των δεκαεπτά χωρών της Διοίκησης Οικονομικής Συνεργασίας (ΔΟΣ) που πήραν από τις ΗΠΑ βοήθεια μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ, που μειώθηκε τον Απρίλη του 1948.¹¹

Η εκτίμηση της συμβολής αυτών των εισροών στην οικονομική ανασυγκρότηση και την εκβιομηχάνιση της ελληνικής οικονομίας, αποτέλεσε αντικείμενο έντονης συζήτησης και αντιπαράθεσης, ιδιαίτερα κατά τη διετία 1951 - 1952. Αφορμή ήταν η αναγγελία της απότομης μεγάλης περικοπής της αμερικανικής βοήθειας για το οικονομικό έτος 1952 - 1953 (από 182 εκατ. δολάρια το προηγούμενο έτος σε 81,2 εκατ. δολάρια).¹²

Αυτή η εξέλιξη οδήγησε σε μεγάλη περικοπή των δημόσιων επενδύσεων και περιορισμό της πιστοδότησης των ιδιωτικών, αφού δεν είχαν αναπτυχθεί ακόμα μηχανισμοί και δεν είχε προωθηθεί πολιτική ταχείας εσωτερικής συσσώρευσης.

Για την παραπέρα μελέτη των αποτελεσμάτων του Σχεδίου Μάρσαλ στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Β' τόμος περιέχεται ολόκληρο κεφάλαιο υπό τον τίτλο «η συζήτηση για τη βιομηχανική και οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας μετά από την απελευθέρωση», καθώς, όπως σημειώνεται στην έκδοση «είναι σκόπιμο να παρουσιαστούν και να αναλυθούν οι αντιπαραθέσεις γύρω από την αξιοποίηση της αμερικανικής βοήθειας στο πλαίσιο της γενικότερης συζήτησης - και της αστικής αντιπαράθεσης - για την καθυστέρηση της "βιομηχανικής ανάπτυξης" στην Ελλάδα καθώς και της συνολικότερης συζήτησης για το ρόλο του ξένου παράγοντα στην εκβιομηχάνιση. Αυτό γίνεται αναγκαίο, γιατί η προγενέστερη καθυστέρηση στην εκβιομηχάνιση της Ελλάδας επιτάθηκε από τις καταστροφές του πολέμου και τις αναστολές που επέφερε στον καπιταλιστικό κρατικό μηχανισμό η όξυνση της ταξικής πάλης. Ετσι, το πρόβλημα της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης ορθώθηκε πιο οξυμένο στην ελληνική οικονομία και περιπλέχτηκε με το πρόβλημα της στρατιωτικής και πολιτικής ενσωμάτωσής της στον ιμπεριαλιστικό συνασπισμό».¹³