Μέτρα προστασίας και ασφάλειας στους χώρους δουλιάς για την υγεία και τη ζωή των εργαζομένων; Ποιος να τα εφαρμόσει; Το κεφάλαιο; Μα αυτό δε νοιάζεται για τη ζωή του εργάτη και της εργάτριας αφού τη μετρά με τη μεζούρα του κέρδους που του αποδίδουν. Ετσι:

• Η αδιαφορία για τη λήψη μέτρων προστασίας αντανακλάται στους μόλις 50 ειδικευμένους Γιατρούς Εργασίας που υπάρχουν πανελλαδικά.
• Οι κίνδυνοι γίνονται ακόμα πιο απειλητικοί αφού είναι και «αόρατοι». Σε σύνολο περίπου 300 ασφαλιστικών ταμείων που υπάρχουν στη χώρα μας, μόλις ένα από αυτά έχει καταρτίσει λίστα με - μονάχα - 52 επαγγελματικές ασθένειες όταν οι καταγεγραμμένες φτάνουν τις 3.500. Μάλιστα, η σχετική λίστα που συστάθηκε με υπουργική απόφαση και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως έχει ημερομηνία 12/2/1979!

Οι εγκληματικές διαστάσεις που παίρνει η εργοδοτική ασυδοσία αναδεικνύουν σε ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, μέσα από την οργάνωσή τους στα ταξικά συνδικάτα, να κάνουν δική τους υπόθεση την εξασφάλιση ουσιαστικών μέτρων ασφάλειας και υγιεινής μέσα στους τόπους δουλιάς, να διεκδικήσουν το αυτονόητο δικαίωμά τους να προστατεύουν την υγεία τους που καταστρέφεται, να γυρνούν ζωντανοί και αρτιμελείς στο σπίτι τους μετά το μεροκάματο.

Μέσα σ' αυτό το εργασιακό περιβάλλον, οι κίνδυνοι που απειλούν την εργαζόμενη γυναίκα γίνονται ακόμα πιο πολλοί και πιο σύνθετοι. Οι βιολογικές ιδιαιτερότητες του γυναικείου οργανισμού που - σε ένα μεγάλο μέρος - συνδέονται με την τεκνοποίηση, η κύηση, η λοχεία απαιτούν ένα εξειδικευμένο δίκτυο μέτρων προστασίας της γυναικείας υγείας. Το οποίο βέβαια απαγορεύει η επιχειρηματική αυθαιρεσία, αφού ακόμα και οι νεαρές εργαζόμενες που δηλώνουν την εγκυμοσύνη τους - ή τα σχέδιά τους να κάνουν οικογένεια - δέχονται από την εργοδοσία αφόρητη πίεση και τρομοκρατία, απειλές για απόλυση κλπ.

Οι ειδικοί κίνδυνοι που απειλούν την υγεία της εργαζόμενης γυναίκας αναδεικνύουν μία από τις πλευρές της ιδιαίτερης δουλιάς που καλείται ν' αναπτύξει το συνδικαλιστικό κίνημα για την προστασία της εργαζόμενης μητέρας, εγκύου και λεχώνας.

Ακόμα και η τυπική προστασία της υγείας και της ασφάλειας της εγκύου, λεχώνας ή γαλουχούσας εργαζόμενης, κατοχυρώθηκε νομικά μόλις το 1997, με το Προεδρικό Διάταγμα 176. Στο εύλογο ερώτημα που προκύπτει για το αν τηρούνται ή όχι όσα προβλέπονται, απαντά η ίδια η εμπειρία των εργαζόμενων γυναικών. Οι αυθαίρετες απολύσεις εγκύων, η άρνηση πρόσληψης γυναικών που δεν υπογράφουν ότι παραιτούνται από το δικαίωμά τους στη μητρότητα, η πολλαπλάσια πίεση που αντιμετωπίζουν εργαζόμενες που κυοφορούν, είτε για να υποβάλλουν παραίτηση, είτε εξαιτίας των ακατάλληλων - ειδικά - για την κατάστασή τους συνθηκών εργασίας.

Μεταξύ άλλων, το ΠΔ 176/1997 προβλέπει:

• Σε κάθε περίπτωση, ο εργοδότης πρέπει να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση για κάθε δραστηριότητα που εμπεριέχει κίνδυνο για μια έγκυο, λεχώνα ή γαλουχούσα εργαζόμενη.
• Ο εργοδότης οφείλει να παίρνει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε η εργαζόμενη να μην εκτίθεται σε κίνδυνο, προσαρμόζοντας ανάλογα - μόνιμα ή προσωρινά - τις συνθήκες εργασίας ή το χρόνο εργασίας. Με μετάθεση της εργαζόμενης σε άλλη θέση, ή ακόμα και με την απαλλαγή της από την εργασία για όλο το αναγκαίο διάστημα.
• Οι έγκυες εργαζόμενες δεν μπορούν να υποχρεωθούν να εκτελέσουν δραστηριότητα επικίνδυνη για την ασφάλεια ή την υγεία τους.
• Απαγορεύεται η απόλυση εγκύου, λεχώνας, ή γαλουχούσας εργαζόμενης.

Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το άρθρο 1, παρ. 5, εξαιρείται από την εφαρμογή των διατάξεων του ΠΔ το ένστολο προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, όπως και το οικιακό υπηρετικό προσωπικό.

«Οι εργαζόμενοι μας έλεγαν ότι βλέπουν το σύμβολο της νεκροκεφαλής και λέγαμε"«τι συμβαίνει εδώ...". Μεταφράζαμε μόνοι μας τις ουσίες από τις ετικέτες...». Συνδικαλίστριες από τον κλάδο του Φαρμάκου εξηγούν στο «Ρ» πώς, τη δεκαετία του 1980, όταν οι εργαζόμενοι άρχισαν να διεκδικούν την ένταξή τους στα ΒΑΕ (Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα), προσπαθούσαν μόνοι να συγκεντρώσουν στοιχεία για τις ουσίες με τις οποίες καθημερινά έρχονταν σε επαφή, κρατούσαν ετικέτες από μπουκάλια, άδεια κουτιά από χάπια...

Η επαφή με επικίνδυνες χημικές ουσίες είναι διαρκής, η σύνθεση κι οι παρενέργειες που έχουν παραμένουν - τις περισσότερες φορές - παντελώς άγνωστες στους εργαζόμενους. «Οι κίνδυνοι είναι ορατοί και "αόρατοι", κι εμείς οι ίδιοι που τα συζητάμε, δεν μπορούμε να καταλάβουμε πάντα. Δουλεύει ένας και λέει "πω πω το κεφάλι μου..." Το αποδίδει στον καιρό, στα πολλά προβλήματα, στο άγχος, δεν είναι όμως πάντα έτσι...», υπογραμμίζει η Ζωή Σώκου, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων Φαρμακευτικών και Συναφών Επαγγελμάτων Ελλάδας (ΟΕΦΣΕΕ).

Ενώ η Βάσω Βραχνούλα, μέλος της διοίκησης της ΟΕΦΣΕΕ, προσθέτει: «Σκέψου, ας πούμε, ουσίες όπως το μανό για τα νύχια, άλλες που έχουν π.χ. να κάνουν με την περμανάντ, το ασετόν. Ανοίγει ένας οποιοσδήποτε ένα μπουκάλι, το μυρίζει λίγο και δεν αντέχει, σκέψου τι μπορεί να συμβεί αν αυτά αποτελούν πρώτες ύλες στη δουλιά ενός εργαζόμενου, κι αν μάλιστα δε λαμβάνονται ιδιαίτερα μέτρα προστασίας».

«Οταν οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στον αγροτικό πληθυσμό ο καρκίνος "θερίζει" λόγω της χρήσης φυτοφαρμάκων, καταλαβαίνει κανείς τους κινδύνους που υπάρχουν και για όσους δουλεύουν στα φυτοφάρμακα... Δεν είναι τυχαίο ότι, από στατιστικές έρευνες, προκύπτει πως ο μέσος όρος ζωής στους χημικούς είναι 5-6 χρόνια μικρότερος απ' ό,τι είναι στον υπόλοιπο πληθυσμό...».

Για κάθε πρόβλημα υγείας που εκδηλώνεται δεν υπάρχει επιστημονικά εμπεριστατωμένη εξήγηση. Απλά, οι εργαζόμενοι από μόνοι τους κάνουν διαπιστώσεις και υποθέσεις. «Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές γυναίκες παίρνουν άδειες για λόγους υγείας, κυρίως έγκυες. Κι η εργαζόμενη που πάει και παίρνει άδεια, λέει π.χ. δεν είναι καλά. Δεν μπορούμε όμως να ξέρουμε σε ποιους λόγους οφείλεται η αδιαθεσία της...».

Τις απειλές για την υγεία των εργαζομένων πολλαπλασιάζει η εντατικοποίηση που επιβάλλει το άγριο εργοδοτικό κυνήγι του κέρδους. Η Ζ. Σώκου αναφέρει χαρακτηριστικά πως «τους περισσότερους γιατρούς εργασίας, όπου υπάρχουν, τους έχουν για να μετράνε την πίεση, να λένε στους εργαζόμενους για τον πονοκέφαλο... Με την εντατικοποίηση της δουλιάς, έχουν γίνει εργατικά ατυχήματα, τις προάλλες μια συνάδελφος έπιασε φωτιά. Η εντατικοποίηση της δουλιάς φέρνει περισσότερους κινδύνους, έχουμε γλιστρήματα, πέφτουν κάτω ουσίες...».

Η Εφη Πτεροπούλου, μέλος του διοίκησης του κλαδικού συνδικάτου της Αθήνας, επισημαίνει παραδειγματικά ότι στα τμήματα «οπτικού ελέγχου» των φαρμακοβιομηχανιών ένας εργαζόμενος «πρέπει π.χ. να κοιτά ένα γυάλινο μπουκαλάκι στο οποίο μπαίνουν οι ενέσεις, ή ένα πλακίδιο με χάπια, μήπως λείπει ένα, μήπως είναι σπασμένο. Ε, αυτό μπορεί να το κάνει συνέχεια για 8 ώρες, σκυμμένος, παρ' όλο που κι εμείς κι ο ΕΟΦ λέει στις τέσσερις ώρες να γίνεται αλλαγή». Οι υπερεντατικοί ρυθμοί δουλιάς είναι επικίνδυνοι και για την υγεία των εργαζομένων αλλά και με την έννοια ότι αυξάνονται οι πιθανότητες να γίνουν λάθη, που μπορεί να αποβούν μοιραία, ακόμα και για την υγεία ενός ασθενούς.

Η Βάσω Μάμμαλη, πρόεδρος του Συνδικάτου Κλωστοϋφαντουργίας -Ιματισμού - Δέρματος Αθήνας, σημειώνει στο «Ρ» πως οι επαγγελματικές ασθένειες μαστίζουν - στην κυριολεξία - τους εργαζόμενους του κλάδου. «Αυχενικό, τενοντίτιδα, πόνοι στη μέση, προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα από το χνούδι, όταν κάποιος το εισπνέει όλη τη μέρα και επιβαρύνονται οι πνεύμονες...» είναι μερικά μόνο απ' όσα αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι του κλάδου.

«Πολλοί, ειδικά μετανάστες συνάδελφοι, δουλεύουν σε χώρους χωρίς εξαερισμό, για 12-14 ώρες, χωρίς διάλειμμα...» εξηγεί. «Ακόμα κι όσοι βγαίνουν σε σύνταξη, δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχουν κάποιο πρόβλημα». Οι κίνδυνοι είναι ακόμα πιο σύνθετοι για τις εργαζόμενες του κλάδου: «Για παράδειγμα παλιότερα, μια κοπέλα που δούλευε πολλές ώρες με λατέξ (είδος δερματόκολλας) είχε αποβάλλει. Τελικά αποδείχτηκε από έρευνες ότι τα ποσοστά λατέξ, σε εγκύους, μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμα και αποβολές...

Και δε φτάνουν όλ' αυτά, «θέλουν να μας καταργήσουν και τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, ν' αυξήσουν παραπέρα τα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης, να μας παίρνουν "σηκωτούς" από τη δουλιά...».

Οπως περιγράφει στον «Ρ» ο Γιατρός Εργασίας Σπύρος Δρίβας, κάθε εργάτης και εργάτρια επηρεάζονται από διάφορους βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος.

Υπάρχουν οι φυσικοί βλαπτικοί παράγοντες, στους οποίους συγκαταλέγονται για παράδειγμα οι κραδασμοί που αντιμετωπίζει μια οδηγός σε λεωφορείο, με τον κίνδυνο «να προκαλέσουν την κακή αιμάτωση στο έμβρυο και να οδηγήσουν σε αποβολή». Βλαπτικές επίσης είναι οι εργονομικές θέσεις εργασίας, «δηλαδή οι αφύσικες στάσεις και θέσεις εργασίας. Οταν π.χ. μια γυναίκα κάθεται συνέχεια, για 8 ώρες, επίσης δεν έχουμε καλή αιμάτωση του εμβρύου, και μπορεί να προκληθεί αποβολή».

Εξίσου επικίνδυνοι μπορεί να αποβούν πολλοί χημικοί παράγοντες. «Υπάρχουν κάποιες χημικές ουσίες όπως οι διαλύτες, ο μόλυβδος, το βινιχλωρίδιο, που μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας. Για παράδειγμα, οι γυναίκες που εργάζονται στα χειρουργεία, όπου έχουμε τα λεγόμενα αναισθητικά αέρια, μπορεί ν' αντιμετωπίσουν προβλήματα όπως μείωση της γονιμότητας, ή χρωμοσωματικές βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστημα, και να προκύψει μια τερατογένεση. Επίσης, τέτοια προβλήματα εντοπίζονται στο παραϊατρικό προσωπικό που ετοιμάζει τα σκευάσματα της χημειοθεραπείας», τονίζει.

Οι επαγγελματικές ασθένειες γίνονται ακόμα πιο απειλητικές αφού, δεν είναι γνωστά ούτε τα συμπτώματα ούτε οι αιτίες. Ετσι δυσχεραίνεται και ο εντοπισμός και η αντιμετώπισή τους. «Η έννοια της επαγγελματικής ασθένειας, που εκδηλώνει κάποιος εργαζόμενος όταν είναι εκτεθειμένος σε κάποιο βλαπτικό παράγοντα του εργασιακού περιβάλλοντος, υπάρχει μόνο στο ΙΚΑ», επισημαίνει ο Σπ. Δρίβας. Η λίστα του ΙΚΑ περιέχει μόνο μερικές δεκάδες επαγγελματικές ασθένειες - όπως έχει ήδη αναφερθεί. Στους υπόλοιπους κλάδους κάθε ασθένεια που προσβάλλει έναν εργαζόμενο, παρουσιάζεται ως «κοινό νόσημα». Ακόμα και ο καρκίνος απ' τον οποίο μπορεί να προσβληθεί μια αγρότισσα που εκτίθεται σε φυτοφάρμακα...

«Υπολογίζεται ότι το κόστος του επαγγελματικού κινδύνου στην Ελλάδα είναι περίπου 1 τρισ. δρχ. το χρόνο. Είναι τεράστια ποσά, που είναι δώρα από την ίδια την πολιτεία στους εργοδότες», προσθέτει, σχολιάζοντας τη μη εφαρμογή ακόμα και του στοιχειώδους νομικού πλαισίου που υπάρχει. «Η καταγραφή των επαγγελματικών ασθενειών συνδέεται άμεσα με τις αποζημιώσεις των επαγγελματικά νοσούντων, που σύμφωνα με το νόμο, αποτελούν εργοδοτική υποχρέωση... Η διαφορά είναι σημαντική, γιατί αν ένας εργαζόμενος εμφανίσει μια επαγγελματική ασθένεια, θα πρέπει να συνταξιοδοτηθεί με πλήρη σύνταξη. Αν όμως η ασθένεια δεν καταγραφεί ως επαγγελματική, θα συνταξιοδοτηθεί με βάση τα ένσημα που έχει στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο...». Που σημαίνει ότι, αν κάποιος αρρωστήσει έχει δύο επιλογές: ή πηγαίνει σπίτι του με μια πενιχρή σύνταξη, ή συνεχίζει να δουλεύει σακατεμένος.

Οι «ελαστικές σχέσεις εργασίας» που εφαρμόστηκαν πρώτα σε γυναίκες, αλλά και η «διευθέτηση του χρόνου εργασίας» την οποία ΝΔ και ΠΑΣΟΚ παρουσιάζουν ως - δήθεν - ιδιαίτερα ωφέλιμη για μια εργαζόμενη μητέρα, επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την υγεία της εργαζόμενης, εξασφαλίζοντας παράλληλα για το κεφάλαιο τη βαθύτερη εκμετάλλευσή της. «Υπόσχονται στις γυναίκες περισσότερο μη εργάσιμο χρόνο, στην πραγματικότητα όμως, εξαπολύεται μια γενικευμένη επίθεση στην εργατική τάξη», τονίζει ο Σπ. Δρίβας. «Τι σημαίνει όμως "ελαστικοποίηση" της εργασίας; Σημαίνει εργασία που είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας και των εργοδοτών. Δηλαδή "εγώ έχω περισσότερη παραγωγή να βγάλω, σε παίρνω περισσότερες ώρες". Περισσότερες ώρες σημαίνει ότι η εργαζόμενη γυναίκα είναι εκτεθειμένη για περισσότερο χρόνο σε μια ένταση παραγωγής. Ο χρόνος εργασίας ξεπερνά το 8ωρο, όταν όλα τα σημεία αναφοράς στην επαγγελματική υγεία και ασφάλεια (δηλαδή όλες οι οριακές τιμές έκθεσης σε ένα βλαπτικό παράγοντα, στο θόρυβο κλπ.) λαμβάνουν την 8ωρη εργασία ως μέγιστο χρόνο ημερήσιας απασχόλησης». Για παράδειγμα, για μία ξενοδοχοϋπάλληλο που, σε περίοδο αιχμής μπορεί να τακτοποιεί δωμάτια 14 ώρες συνέχεια, είναι φυσικό η σωματική, και ψυχική κόπωση να ξεπερνά κάθε όριο.

Ο επιστήμονας διευκρινίζει ότι «αν ξεφύγουμε απ' το 8ωρο, υπάρχει μια τεράστια συσσώρευση βλαπτικού παράγοντα, με συνέπεια ο οργανισμός να μην έχει την ικανότητα ν' αντισταθεί, να επανέλθει». Ο ανθρώπινος οργανισμός γίνεται περισσότερο ευάλωτος, προκαλείται μεγαλύτερη σωματική και ψυχική καταπόνηση, με συνέπεια την πρώιμη φθορά της υγείας του εργαζομένου και την εκδήλωση επαγγελματικών ασθενειών, σε πολύ πιο μικρό χρονικό διάστημα.

Κι όλα αυτά, τη στιγμή που ο οργανισμός της εργαζόμενης γυναίκας επιβαρύνεται από τη φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων, το νοικοκυριό και άλλα. «Εχει ανάγκη σε περισσότερο μη εργάσιμο χρόνο, που θα έπρεπε να αξιοποιεί για την ξεκούρασή της. Για τη γυναίκα, στο 8ωρο πρέπει να προσθέσουμε άλλες 4, 5 ώρες οικιακής εργασίας... Μετά τις 12 ώρες που μπορεί μια γυναίκα να δουλεύει εξωοικιακά, έχει να μεγαλώσει τα παιδιά, να μαγειρέψει, να πλύνει... Ολο αυτό σε σύνολο, βγαίνει 16 - 17 ώρες εργασίας...»

Η κ. Ράις είναι αυτό που λέμε σκύλα! Μη σας ξεγελάνε τα χαμόγελα με την κ. Μπακογιάννη. Και οι δυο τα δόντια τους δείχνουν! Τις μασέλες τους, για την ακρίβεια. Είναι σκύλα, σας λέω! Ιδιαίτερα όταν μιλάει στους υποτακτικούς της. Σηκώνει το τηλέφωνο και διατάζει: ανάφερε! Εκείνος, ο υποτακτικός, λέει όνομα και ειδικότητα. «Καρακερατάς», για παράδειγμα, «δημοσιογράφος. Τα σέβη μου». «Ακου, ρε, Καρακερατά», μπαίνει στο ψητό η σκύλα, «θα βγεις και θα πεις "ζήτω ο πόλεμος"»! «Μα», αμύνεται ο Καρακερατάς υποτακτικός. «Σκάσε», φωνάζει η σκύλα.

Και σκάει ο Καρακερατάς, ο υποτακτικός! Ο κάθε Καρακερατάς! Ο κάθε υποτακτικός. Και γεμίζει η Ελλάδα Καρακερατάδες. Και υποτακτικούς. Ενώ το 90% του λαού φωνάζει «κάτω ο πόλεμος», βγαίνουν οι Καρακερατάδες, να μας πείσουν για το αντίθετο! Ο ένας μιλάει για «συμβατικές υποχρεώσεις», ο άλλος για το «αντιδημοκρατικό καθεστώς του Ιράν», ο τρίτος για τα «ανταλλάγματα» που θα πάρει η χώρα μας από τις «παραχωρήσεις» και τις «διευκολύνσεις» που θα προσφέρει!

Αλλά ας γυρίσουμε στη σκύλα. Ξέροντας με τι ξεπουλημένα κορμιά έχει να κάνει, με τι γενίτσαρους, συνεχίζει να τους χέζει πατόκορφα! «Ακου, ρε, Καρακερατά, μέχρι να φτάσω στην Αθήνα πρέπει να στρώσεις το χαλί, που πάνω του θα περπατήσω. Το θέλω παχύ, φαρδύ, καθαρό και καλοστρωμένο! Μη δω στο διάβα μου διαδηλώσεις. Πνίξε τους διαδηλωτές στα δακρυγόνα. Αν χρειαστεί, βάρα και στο ψαχνό. Ολοι πρέπει να καταλάβουν πως έρχεται η σκύλα».

Και τρέχουν οι κάθε λογής και ειδικότητας Καρακερατάδες και κάνουν την Αθήνα Γκουαντάναμο! Αλλοι βγαίνουν στις τηλεοράσεις, άλλοι στα ραδιόφωνα, άλλοι στις εφημερίδες και άλλοι σε πιο επίκαιρα - και κυβερνητικά - πόστα και βαράνε. Βαράνε για να κρατήσουν τη σκύλα μακριά από την οργή. Και επειδή είναι χέστηδες και υποτακτικοί, γίνονται βασιλικότεροι του βασιλέως. Περικυκλώνουν την Αθήνα, όπως έκαναν οι Γερμανοί στα γνωστά φασιστικά μπλόκα! Καταλύουν το Σύνταγμα. Αναστέλλουν τα πολιτικά και τα δημοκρατικά δικαιώματα. Κανένας Ελληνας έξω από το σπίτι, όσο θα είναι η σκύλα στην Αθήνα! Απαγορεύεται η κυκλοφορία. Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος. Επικρατεί φασισμός!

Στάλα φιλότιμο οι Καρακερατάδες! Δε μιλάω για πατριωτισμό, αυτό είναι ευγενέστερο συναίσθημα. Συναίσθημα, που κανένας υποτακτικός δεν μπορεί να νιώσει! Στάλα φιλότιμο, λοιπόν! Την ουρά κάτω από τα σκέλια και στις δεκαπέντε στο ταμείο για το μισθό! Γιατί ο μισθός πέφτει! Κανένας κερατάς, και ιδιαίτερα Καρακερατάς, δε δουλεύει για την ψυχή της μάνας του! Δουλεύει για τη βίλα του, για τη μερσεντές, για τις διακοπές στη Μύκονο, για τα ιδιωτικά κολέγια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, για το «ανώτερο βιοτικό επίπεδο», για το «επίπεδο» που ξεπερνάει τους συμβατικούς μισθούς! Τους μισθούς που παίρνεις δουλεύοντας τίμια!

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Αναστασία ΜΟΣΧΟΒΟΥ

Η άσβεστη δίψα του κεφαλαίου να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στις συνθήκες ζωής και δουλιάς εργατριών σε φάμπρικες του 18ου αιώνα, τις οποίες περιγράφουν συχνά στο έργο τους οι κλασικοί του μαρξισμού - λενινισμού. Ας το παρακολουθήσουμε:

«Η επίδραση που ασκεί η εργοστασιακή δουλιά στο γυναικείο οργανισμό είναι επίσης πολύ ιδιόμορφη. Οι βλάβες που προκαλεί στον οργανισμό της γυναίκας η παρατεταμένη εργάσιμη μέρα, είναι σοβαρότερες απ' ό,τι στους άντρες: Η παραμόρφωση της λεκάνης, σαν αποτέλεσμα εν μέρει της αντικανονικής στάσης και της ανώμαλης ανάπτυξης των ίδιων των οστών της λεκάνης, και εν μέρει σα συνέπεια της στρέβλωσης του κάτω μέρους της σπονδυλικής στήλης, προκαλείται συχνά απ' αυτή την αιτία...

Το ότι οι εργάτριες που δουλεύουν σε εργοστάσια γεννούν δυσκολότερα από τις άλλες γυναίκες, όπως και το ότι έχουν συχνότερα αποβολές, βεβαιώνεται από πολλές μαμές και μαιευτήρες (βλ. σχετικά δρ. Χόκινς, ντοκουμέντα, σελ. 11,13). Εξάλλου, οι εργάτριες υποφέρουν από τη χαρακτηριστική για όλους τους εργαζόμενους σε φάμπρικες γενική εξασθένιση του οργανισμού. Κι όμως όταν είναι έγκυες εργάζονται στη φάμπρικα ως τη στιγμή που θα γεννήσουν, πράγμα απόλυτα κατανοητό (σ.σ. όπως οι ίδιες το αποδέχονται), γιατί φοβούνται πως αν αφήσουν νωρίτερα τη δουλιά υπάρχει κίνδυνος να πάρουν άλλες τη θέση τους και στις ίδιες να μη δοθούν μεροκάματα γι' αυτό το χρονικό διάστημα. Συμβαίνει πολύ συχνά να δουλεύει η γυναίκα ως το βράδυ και την άλλη μέρα το πρωί να γεννήσει, ή και να γεννήσει στην ίδια τη φάμπρικα, ανάμεσα στις μηχανές. Κι αν οι κύριοι αστοί δε βλέπουν σ' αυτό τίποτε το παράξενο, οι γυναίκες τους ίσως να συμφωνήσουν μαζί μου πως το να αναγκάζεται μια έγκυα γυναίκα να εργάζεται καθημερινά, ως τη μέρα που θα γεννήσει, 12-13 ώρες (παλιότερα εργάζονταν περισσότερο), όρθια και συχνά σκύβοντας, είναι βαναυσότητα και αληθινή βαρβαρότητα. Αλλά δεν πρόκειται μόνο γι' αυτό. Οι γυναίκες είναι ευχαριστημένες αν τους επιτραπεί να μην εργάζονται για δυο βδομάδες μετά τον τοκετό, χρονικό διάστημα που το θεωρούν αρκετό. Πολλές, σε μια βδομάδα κιόλας, ή ακόμα σε 3-4 μέρες μετά τον τοκετό, επιστρέφουν στη φάμπρικα για να μοχθήσουν μια ολόκληρη εργάσιμη μέρα. Ακουσα κάποτε έναν εργοστασιάρχη να ρωτάει τον επιστάτη: Η τάδε δεν ήρθε ακόμα; - Οχι. - Πάει καιρός που γέννησε; - Μία βδομάδα. - Μα τότε μπορούσε να γυρίσει προ πολλού. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν πρέπει να μένει σπίτι περισσότερο από τρεις μέρες. Ολα τούτα είναι απόλυτα κατανοητά. Ο φόβος της απόλυσης κι ο τρόμος της ανεργίας υποχρεώνουν την εργάτρια να πάει στη φάμπρικα, παρά την αδυναμία που νιώθει και τους πόνους που δοκιμάζει. Τα συμφέροντα του εργοστασιάρχη δεν επιτρέπουν να κάθονται οι εργάτες στο σπίτι λόγω αρρώστιας. Οι εργάτες δεν πρέπει να αρρωσταίνουν, οι εργάτριες δεν μπορούν να μένουν στο κρεβάτι ύστερα από τον τοκετό, γιατί αλλιώς ο εργοστασιάρχης θα πρέπει να σταματήσει τις μηχανές, ή να σπάσει το φωτεινό μυαλό του για να βρει κάποια προσωρινή διέξοδο από την κατάσταση. Και για να το αποφύγει αυτό διώχνει από τη δουλιά τους εργάτες που επιτρέπουν στον εαυτό τους να αρρωστήσουν» (Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Απαντα», ρωσ. έκδ., τόμ. 2, σελ. 389-390).

«Συχνά, οι γυναίκες επιστρέφουν στη φάμπρικα τρεις - τέσσερις μέρες μετά τον τοκετό, αφήνοντας, φυσικά, το μωρό στο σπίτι. Τις ελεύθερες ώρες τρέχουν βιαστικά στο σπίτι να θηλάσουν το μωρό τους και να φάνε κάτι στο πόδι κι οι ίδιες. Τι θήλασμα είναι αυτό, μπορεί εύκολα να το καταλάβει κανένας. Ο λόρδος Εσλι αναφέρει τις σχετικές μαρτυρίες μερικών εργατριών:

"Η Μ. Γ., είκοσι χρονών, έχει δύο παιδιά. Το ένα είναι ακόμη βρέφος και η φροντίδα του έχει ανατεθεί στο μεγαλύτερο. Εκείνη φεύγει για τη φάμπρικα το πρωί, λίγο μετά τις έξι, και γυρίζει στις οκτώ το βράδυ. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, το γάλα στάζει από το στήθος της, έτσι που της μουσκεύει το φόρεμα.

Η Γ. Β. έχει τρία παιδιά. Φεύγει από το σπίτι στις πέντε το πρωί τη Δευτέρα και γυρίζει μόλις το Σάββατο στις εφτά η ώρα το βράδυ. Κι όταν γυρίσει πια έχει τόσους μπελάδες με τα παιδιά της, που δεν μπορεί να πλαγιάσει πριν από τις τρεις μετά τα μεσάνυχτα. Συχνά φτάνει στο σπίτι μουσκίδι στη βροχή και είναι υποχρεωμένη να δουλεύει σ' αυτή την κατάσταση. "Πονούσαν φοβερά τα στήθη μου", λέει, "και ήμουνα μουσκεμένη από το γάλα που έτρεχε"..."» (Κ. Μαρξ και Φ. Ενγκελς, «Απαντα», τόμ. 2, σελ. 372-381).

Σήμερα η κατάσταση μπορεί να είναι διακριτά βελτιωμένη - κάτω από την πίεση σκληρών ταξικών αγώνων - ωστόσο, δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες: Μόνο παλεύοντας για ν' αλλάξει ο αρνητικός σήμερα συσχετισμός δύναμης, ν' αναπτυχθεί το εργατικό κίνημα σε ταξική κατεύθυνση, οι εργαζόμενοι μπορούν να δώσουν προοπτική στους αγώνες τους, να ανακόψουν την αντεργατική λαίλαπα της πλουτοκρατίας, που απειλεί να σαρώσει κάθε δικαίωμα και κατάκτηση, έως ότου με την πολιτική πάλη απαλλαγούν οριστικά από το σύστημα της εκμετάλλευσης, ανατρέποντας τον καπιταλισμό.