Ο Αράτα Κότσι είναι επικεφαλής του προγράμματος για την ελονοσία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Σε υπόμνημα που υπέβαλλε πρόσφατα στη γενική διευθύντρια του Οργανισμού, Μ. Τσαν, καταγγέλλει ότι η αυξανόμενη κυριαρχία του Ιδρύματος Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς στην έρευνα για την ελονοσία, μπορεί να καταπνίξει διαφορετικές απόψεις μεταξύ των επιστημόνων σχετικά με την κατεύθυνση που πρέπει να πάρουν οι έρευνες και γενικότερα να εξαλείψει τη λειτουργία του ΠΟΥ ως φορέα αρμόδιου να επιλέγει ερευνητικούς στόχους.

Στο υπόμνημα αναφέρει ότι πολλοί από τους ερευνητές που ασχολούνται με την ελονοσία σε παγκόσμιο επίπεδο είναι τώρα «κλειδωμένοι σε ένα "καρτέλ", όπου η χρηματοδότηση της έρευνάς τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη χρηματοδότηση άλλων επιστημόνων μέσα στην ομάδα». Επειδή «καθένας τους έχει συμφέρον να υπερασπίσει τη (σ.σ. ερευνητική) δουλειά του άλλου, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να βρεθούν ανεξάρτητες εκτιμήσεις των ερευνητικών προτάσεων.

Ο Α. Κότσι τονίζει επίσης, ότι η αποφασιστικότητα με την οποία προωθεί τους ερευνητικούς του στόχους το Ιδρυμα Γκέιτς «μπορεί να έχει επικίνδυνες συνέπειες στο σύστημα καθορισμού της ερευνητικής πολιτικής σχετικά με την παγκόσμια υγεία». Ως παράδειγμα φέρνει την επιμονή των επιστημόνων του Ιδρύματος Γκέιτς, κόντρα στις εκτιμήσεις των επιστημόνων του ΠΟΥ, να δώσουν σε μωρά στην Αφρική το φάρμακο «Fansidar», αμφίβολης αποτελεσματικότητας και με γνωστές επικίνδυνες, έως θανατηφόρες παρενέργειες.

Ο ΠΟΥ ανακοίνωσε ότι δεν υιοθετεί τη γνώμη του τμήματός του για την ελονοσία και έκανε γνωστό ότι έχει εγκάρδιες σχέσεις με το Ιδρυμα Γκέιτς, το οποίο από το 2000 μέχρι σήμερα έχει επενδύσει 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια στην έρευνα για την ελονοσία. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΠΟΥ είναι 4 δισ. δολάρια. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το Ιδρυμα Γκέιτς φτιάχνει έναν ιδιωτικό ΠΟΥ.

Η συσκευή «Μοσκίτο» (κουνούπι!), που έχει εγκατασταθεί τα δύο τελευταία χρόνια σε 3.500 σημεία σε όλη τη χώρα, εκπέμπει έναν ενοχλητικό υψίσυχνο ήχο (υπέρηχο) που μπορούν να ακούσουν μόνο τα μωρά, τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι κάτω των 25 ετών. Ο κυβερνητικός υπάλληλος διαμαρτύρεται επειδή η συσκευή είναι ένα μπάλωμα που δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα στη ρίζα του και δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ δικαίων και αδίκων.

Το πρόβλημα είναι βεβαίως η λεγόμενη «παραβατική συμπεριφορά» για την κατάπνιξη της οποίας κυβερνήσεις, εταιρείες και ιδιώτες που κυνηγούν το παραδάκι σκαρφίζονται διάφορα μέτρα, μέχρι και τέτοια ρατσιστικού τύπου συστήματα. Δίκαια αναρωτιούνται κάποιοι υπέρμαχοι των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Αγγλία: «Ποια κοινωνία χρησιμοποιεί ένα χαμηλού επιπέδου ηχητικό όπλο ενάντια στα παιδιά της;». Ελα ντε, ποια κοινωνία είναι αυτή; Λέγεται καπιταλισμός και φοβάται ακόμα και τις παρέες των εφήβων.

Πρόσφατα γράφαμε στη στήλη αυτή σχετικά με την αναζήτηση «εξωγήινης» ζωής πάνω στη Γη. Ενα τέτοιο είδος ζωής, ίσως, να είχε διαφορετικά συστατικά στοιχεία από τα γνωστά είδη ζωής, π.χ. διαφορετικά αμινοξέα στις πρωτεΐνες στις οποίες θα βασιζόταν. Δε γνωρίζουμε αν θα ανακαλυφθεί ποτέ ανάλογο είδος ζωής, αλλά πρωτεΐνες με ξένα αμινοξέα κατασκευάστηκαν ήδη τεχνητά, πριν από ένα μήνα.

Ο καθηγητής Χημείας Ρ. Κλούγκερ και η υποψήφια διδάκτωρ Σ. Τζβετκόβα κατασκεύασαν πρωτεΐνες με χημικές και όχι με βιολογικές μεθόδους. Ετσι, κατάφεραν να ενσωματώσουν σ' αυτές αμινοξέα, που δε συναντώνται σε κανένα γήινο βιολογικό είδος. Το εκπληκτικό επίτευγμα πραγματοποιήθηκε χάρη στη χρήση αλάτων του λανθανίου στη θέση των ενζύμων, για τη συναρμολόγηση των πρωτεϊνικών μορίων. Τα άλατα αυτά έχουν λειτουργικότητα ανάλογη με των ενζύμων, με το πλεονέκτημα ότι ο ερευνητής μπορεί να συνθέσει μια πρωτεΐνη βάσει σχεδίου, χρησιμοποιώντας ως δομικά υλικά και «μη φυσικά» αμινοξέα. Σύμφωνα με τον Κλούγκερ, η μέθοδος αυτή «δίνει στον καθένα τη δυνατότητα να κατασκευάσει τελείως νέα υλικά, που δεν έχουν τίποτα να κάνουν με τις γενετικά προσδιορισμένες λειτουργίες των πρωτεϊνών».

Ποιος θα εξασφαλίσει την «καλή» χρήση της νέας μεθόδου παραγωγής «μη φυσικών» πρωτεϊνών; Ποιος θα εξασφαλίσει την αποφυγή κάποιου λάθους, που θα οδηγήσει στην εισαγωγή των πρωτεϊνών αυτών στα βιολογικά είδη, ή τη σκόπιμη (π.χ. για λόγους κέρδους) χρήση τους εκεί που δεν πρέπει; Μήπως οι εταιρείες - χρηματοδότες των ερευνών;

Ο Κρεγκ Βέντερ έγινε γνωστός από την επιτυχία της εταιρείας του στη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, στο γύρισμα της χιλιετίας. Από τότε δεν έμεινε άπραγος. Επιστήμονες του Ινστιτούτου Κρεγκ Βέντερ ανακοίνωσαν πριν από ένα μήνα ότι σύνθεσαν τμήμα - τμήμα το γονιδίωμα ενός βιολογικού είδους, ακολουθώντας το γενετικό του χάρτη. «Εραψαν» τα συστατικά τεσσάρων νημάτων DNA του μύκητα της ζύμης, χρησιμοποιώντας ως μέσο ένα βακτήριο, το Μυκόπλασμα τζενιτάλιουμ.

Σύμφωνα με ειδικούς στη συνθετική βιολογία, το επίτευγμα αυτό σημαίνει ότι η δημιουργία της πρώτης συνθετικής μορφής ζωής δεν πρέπει να απέχει παρά μερικούς μήνες. «Αυτό που απομένει τώρα που έχουμε αυτό το πλήρες συνθετικό χρωμόσωμα... είναι να μπορέσουμε να το βάλουμε σε ένα κύτταρο», είπε ο ίδιος ο Βέντερ. Η ικανότητα σύνθεσης ενός γονιδιώματος επιτρέπει την κατασκευή οργανισμών κατά παραγγελία. Αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη φτηνή παραγωγή χρήσιμων χημικών ουσιών ή για ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς...

Ολη αυτή η δύναμη είναι στα χέρια του Βέντερ, του κάθε Βέντερ και της κάθε κυβέρνησης των Βέντερ. Μα, αυτός δεν επένδυσε τα καλά του τα λεφτά, θα έλεγε ο απολογητής του καπιταλισμού. Οσα κεφάλαια και αν επενδύσει ο οποιοσδήποτε εκμεταλλευτής, ποτέ καμιά επιστημονική ανακάλυψη δε θα του ανήκει. Το αποτέλεσμα της επιστημονικής έρευνας ανήκει στο λαό, ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα. Στηρίζεται στον υλικό και πνευματικό πλούτο που παράγουν οι σημερινοί εργαζόμενοι και οι σημερινοί επιστήμονες, που κι αυτός με τη σειρά του στηρίζεται στον πλούτο που παρήγαγαν οι προηγούμενες γενιές.

Η συνήθης ενασχόληση των ΜΜΕ με τα περισσότερα επιστημονικά επιτεύγματα και τεχνολογικές εφαρμογές γίνεται με τρόπο που να εξυπηρετεί κυρίως τον εφήμερο εντυπωσιασμό και κατ' επέκταση τον αποπροσανατολισμό, είτε με την πρόκληση σύγχυσης, είτε με την καλλιέργεια φρούδων ελπίδων για «ξεπέρασμα» της πάλης των τάξεων μέσω της επιστημονικοτεχνικής προόδου. Απουσιάζει ο σχολιασμός για το κοινωνικό πλαίσιο που παρέχει το υπόβαθρο, αλλά και τις κινητήριες δυνάμεις γι' αυτή ή την άλλη επιστημονικοτεχνολογική εξέλιξη.

Αν, όμως, οι εξελίξεις αυτές παρατηρηθούν στην ενότητά τους και όχι ξεκομμένα, μπορούν να γίνουν τα κομμάτια ενός παζλ που απεικονίζει αρκετά καλά την κατάσταση και την κατεύθυνση της επιστήμης και της τεχνολογίας στο σημερινό καπιταλιστικό κόσμο. Ακόμα κι όταν τα κομμάτια δεν είναι αρκετά για να εμφανιστεί πλήρης η εικόνα, είναι συχνά ικανά να δώσουν το περίγραμμα των βασικών της στοιχείων και κάποιες ενδεικτικές τάσεις.

Οι τέσσερις ειδήσεις που ακολουθούν απέχουν πολύ από το να μπορούν να χαρακτηριστούν αντιπροσωπευτικές για τις εξελίξεις στις θετικές επιστήμες και τις εφαρμογές τους στην τεχνολογία της καθημερινότητας. Είναι όμως τέσσερα κομμάτια του παζλ που αναδεικνύουν:

• Την πρόσδεση της επιστημονικής έρευνας στους στόχους και τους σχεδιασμούς του κεφαλαίου με τρόπο πιο άμεσο απ' ό,τι σε κάθε προηγούμενη ιστορική περίοδο. Η πρόσδεση αυτή υπονομεύει την ίδια την αξιοπιστία και το κύρος της επιστήμης, μπαίνει φραγμός στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σε όφελος του λαού.
• Τις απάνθρωπες εφαρμογές της τεχνολογίας, ακόμα και ενάντια στα παιδιά, στο όνομα του κέρδους και της θωράκισης της εξουσίας της αστικής τάξης, που νιώθει το έδαφος να τρίζει κάτω από τα πόδια της.
• Το γεγονός ότι έρευνες, που μπορεί να αποβούν εξαιρετικά επικίνδυνες, ελέγχονται και κατευθύνονται όχι από τους λαούς, αλλά από το κεφάλαιο.

Τα παραδείγματα προέρχονται από το διεθνή χώρο, αλλά αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς με το υπό ψήφιση νομοσχέδιο για την έρευνα που κατέθεσε η κυβέρνηση, η έρευνα στη χώρα μας προσαρμόζεται ακόμα καλύτερα στη διακήρυξη της Λισαβόνας και τη στρατηγική του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, για την «επίτευξη ισχυρότερης οικονομίας και βιώσιμης ανάπτυξης», ανταγωνιστικής προς εκείνη των ΗΠΑ και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων.