Οδοιπορικό στην ακριτική Θράκη και στην Ανατολική Μακεδονία. Που κατέληξε σε μια πλημμύρα συναισθημάτων.

Οργή και αγανάκτηση για την επιδεικτική αδιαφορία της πολιτείας, για τα συνεχώς διογκούμενα προβλήματα των κατοίκων, που δε ζητούν πολλά, αλλά μονάχα το αυτονόητο, να μπορούν να συνεχίσουν να ζουν και να εργάζονται στον τόπο τους.

Οργή και θλίψη όταν απλοί άνθρωποι του μόχθου, με αγωνία και πίκρα σου λένε ότι ο τόπος τους ερημώνει. Πώς να μην νιώσεις πικρία όταν διαπιστώνεις ότι ένας τόπος ασύγκριτης φυσικής ομορφιάς, ένας τόπος εύφορος, ευλογημένος και φιλόξενος, έχει αφεθεί στη μοίρα του. Αλλά, πώς να μη νιώσεις και περηφάνια όταν διαπιστώνεις ότι οι άνθρωποι εκεί, παρά τις αντίξοες συνθήκες και τα "χαστούκια" που έχουν δεχτεί, συνεχίζουν και επιμένουν να κρατάνε το κεφάλι ψηλά...

Τα προβλήματα είναι τόσο πολλά που χρειάζονται πολλές μέρες μόνο για να τα καταγράψεις. Εργοστάσια που έχουν κλείσει κι άλλα που οδεύουν στο κλείσιμο. Εργοστάσια που έχουν εγκαινιαστεί κατ' επανάληψη, αλλά που ποτέ δε λειτούργησαν. Αγρότες που επιμένουν να καλλιεργούν τη γη τους, έστω κι αν στην καλύτερη των περιπτώσεων αυτά που κερδίζουν τους επιτρέπουν μόνο να επιβιώνουν. Χωριά που ερημώνουν, αφού οι νέοι φεύγουν για τις μεγαλουπόλεις για να βρουν ένα κομμάτι ψωμί. Χωριά κοντά στα σύνορα, ξεχασμένα από το... Θεό και τις κυβερνήσεις. Εργαζόμενοι που βιώνουν την πιο σκληρή εκμετάλλευση που μπορεί να φανταστεί ανθρώπινος νους. Κι όμως ο τόπος αυτός μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί...

Ο "Ρ" αρχίζει σήμερα τη δημοσίευση μιας σειράς αφιερωμάτων σε προβλήματα της περιοχής, όπως καταγράφηκαν στη διάρκεια του οδοιπορικού μας εκεί. Στο σημερινό φύλλο παρουσιάζουμε αντιπροσωπευτικά ρεπορτάζ από τους νομούς που επισκεφθήκαμε.

Οι Φέρες, στη νότια κοιλάδα του Εβρου, όπως και τα υπόλοιπα σ' αυτή την περιοχή χωριά, παίρνει ζωή από το ποτάμι. Χωρίς αυτό θα ήταν αδύνατο να αρδευτούν 60.000 στρέμματα και να επιβιώσουν οι περίπου 10.000 κάτοικοι της νότιας κοιλάδας του Εβρου, που ζουν κύρια από την καλλιέργεια ζαχαρότευτλων, βαμβακιού, καλαμποκιού και τριφυλλιού.

Ωστόσο, όλοι αυτοί ζουν κάθε μέρα την αγωνία και την αβεβαιότητα, για το πότε θα έρθει η στιγμή που τα νερά του Εβρου θα είναι ακατάλληλα για άρδευση και οι καλλιέργειές τους θα καταστραφούν. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν εδώ και πολλά χρόνια είναι το φαινόμενο της αλμυρότητας των νερών του ποταμού. Ενα φαινόμενο που παρουσιάζεται περίπου κάθε τέσσερα χρόνια.

Συγκεκριμένα, κάποιες χρονιές εξαιτίας της ξηρασίας και της τεράστιας άντλησης νερού - αφού από τον ποταμό αντλούν νερό και οι γεωργοί της Βουλγαρίας και της Τουρκίας - παρουσιάζεται λειψυδρία, η στάθμη των νερών του Εβρου κατεβαίνει αισθητά, με αποτέλεσμα τα νερά της θάλασσας να εισχωρούν σε βάθος 30 χιλιομέτρων στο ποτάμι, το νερό να γίνεται ακατάλληλο για άρδευση και οι καλλιέργειες να καταστρέφονται.

Το φαινόμενο αυτό δεν υπήρχε ανέκαθεν, παρουσιάστηκε μετά τις παρεμβάσεις που έγιναν στο Δέλτα του ποταμού, παρεμβάσεις που αφορούσαν σε αποστραγγιστικά έργα που έγιναν τη δεκαετία του '60 για τη δημιουργία νέων κτημάτων που τελικά αποδείχτηκαν ακατάλληλα για καλλιέργεια και στην ευθυγράμμιση ενός κομματιού του ποταμού, που το μόνο αποτέλεσμα που είχε ήταν σε περιόδους λειψυδρίας να ενεργοποιείται η παλιά κοίτη του ποταμού και να οξύνεται το φαινόμενο της αλατότητας. Σήμερα οι κάτοικοι της περιοχής ζητούν την κατασκευή ενός φράγματος στη θέση Ιτέα σε παραπόταμο του Εβρου, ωστόσο το έργο έχει "κολλήσει" και το μόνο βήμα που έχει γίνει είναι η προμελέτη του.

Ο αντιδήμαρχος Φερών, Γ. Ούστογλου, μας είπε για το θέμα: "Το φράγμα αυτό θα λύσει οριστικά το πρόβλημα, αφού θα αποταμιεύεται αρκετή ποσότητα νερού για να ποτιστούν όλες οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στη νότια κοιλάδα του Εβρου. Θα αποταμιεύονται 22 - 30 εκατομμύρια κυβικά νερού που επαρκούν για να ποτιστούν τέσσερις φορές τα 60.000 καλλιεργήσιμα στρέμματα. Θα σταματήσουμε να ζούμε μ' αυτή την αβεβαιότητα. Σημειώστε ότι εκτός απ' αυτό το πρόβλημα, αντιμετωπίζουμε και τον αφθώδη πυρετό. Φέτος 5.000 ζώα θανατώθηκαν. Αν συμπέσουν και τα δύο μαζί, θα αποβούν καταστροφικά για την περιοχή μας".

Οπως, όμως, μας κατήγγειλε ο Β. Παντελίδης, πρόεδρος του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων, η λύση του προβλήματος δε θα είναι απλή. "Το θέμα, είπε, είναι κύρια πολιτικό. Δεν είναι δυνατόν να γίνουν έργα που θα προστατεύουν τις καλλιέργειες, την ίδια στιγμή που το κράτος επιθυμεί τη μείωση της παραγωγής"...

Η Αρίσβη είναι ένα μειονοτικό χωριό, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Κομοτηνή. Εκεί βρήκαμε τον Μουσά Νουρή Αλή,μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου Εβρου - Ροδόπης. Το κυριότερο πρόβλημα που απασχολεί τη μειονότητα τον τελευταίο καιρό είναι οι αναγκαστικές συνενώσεις των κοινοτήτων. Η πολιτική της κυβέρνησης και σ' αυτό το θέμα και για μια ακόμα φορά, είναι μια πολιτική αποκλεισμού και διακρίσεων σε βάρος της μειονότητας.

"Μας τιμωρούν όταν δε συμμορφωνόμαστε με τις αποφάσεις", ήταν το πρώτο πράγμα που μας είπε ο Μουσά Νουρή Αλή, αναφερόμενος στις αναγκαστικές συνενώσεις των κοινοτήτων, με τις οποίες ο ίδιος είναι κάθετα αντίθετος. Καταγγέλλει ότι απ' όλη αυτή τη διαδικασία αποκλείεται η μειονότητα, ενώ όσες ενέργειες έχουν γίνει καλύπτονται από ένα πέπλο σιωπής. Αναφέρει ως απόδειξη του αποκλεισμού της μειονότητας το ότι δε συμμετείχε κανένας εκπρόσωπός της στην επταμελή γνωμοδοτική επιτροπή, που επεξεργάστηκε την οριστική πρόταση για τις συνενώσεις, πρόταση που έχει ήδη υποβληθεί στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Στην πρόταση αυτή προβλέπεται ότι σε σύνολο εννέα δήμων μόνο οι δύο θα είναι μειονοτικοί.

Αντιδρώντας σ' αυτή την κατάσταση, 13 πρόεδροι κοινοτήτων, οκτώ νομαρχιακοί σύμβουλοι και έξι σύμβουλοι δήμων, εκπρόσωποι της μειονότητας, δημιούργησαν μια άτυπη επιτροπή αιρετών και συζήτησαν το θέμα των αναγκαστικών συνενώσεων, με τις οποίες εξέφρασαν την αντίθεσή τους. Ωστόσο - όπως τόνισε ο Μουσά Νουρή Αλή - αν τελικά υποχρεωθούν να προχωρήσουν σε συνενώσεις, προτείνουν από τους εννέα δήμους που θα δημιουργηθούν, οι τέσσερις να είναι μειονοτικοί. Αν η πρότασή τους αυτή δεν έχει αντίκρισμα, σκέφτονται ακόμα και να μποϊκοτάρουν τις εκλογές, να προσφύγουν στα δικαστήρια ή και να παραιτηθούν.

Ο Μουσά Νουρή Αλή κατήγγειλε: "Σύμφωνα με την πρόταση της επιτροπής, η Αρίσβη θα συνενωθεί με τις Σάππες. Αυτό θα δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα, γιατί αν γίνει ο Δήμος στις Σάππες, δε θα έχουμε δικαίωμα στους βοσκότοπους. Αυτό είναι ένα από το θέματα. Η διαδικασία έγινε πρόχειρα, χωρίς να ληφθούν υπόψη πολλά και σημαντικά ζητήματα. Η μειονότητα για μια ακόμα φορά παρακάμπτεται και αποκλείεται. Η πρότασή μας είναι ρεαλιστική και πέρα για πέρα δίκαιη, ανταποκρίνεται στην τοπική πραγματικότητα, γεωγραφική, πληθυσμιακή και αναπτυξιακή".

Στη Δράμα το όνομα της πόλης και του νομού εκφράζει αυτό ακριβώς που συμβαίνει στην περιοχή. Η κατάσταση είναι δραματική για τους άνεργους, που οι πιθανότητες να βρουν δουλιά είναι ελάχιστες, για τους αγρότες που το εισόδημά τους συρρικνώνεται, για τους εργαζόμενους που βιώνουν την πιο σκληρή εκμετάλλευση, για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που κλείνουν η μία μετά την άλλη.

Αυτή τη βεβαρημένη κατάσταση έρχονται να επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο οι άσχημες εξελίξεις στη "Σόφτεξ",στο μεγαλύτερο οικονομικό πνεύμονα της περιοχής. Το εργοστάσιο της Δράμας απασχολεί 680 εργαζόμενους, ενώ υπολογίζονται σε 3.000 αυτοί που απασχολούνται γύρω από τη "Σόφτεξ", μιας και εκτός από το εργοστάσιο απασχολούνται εργαζόμενοι στο δάσος που διαθέτει, από το οποίο προμηθεύεται την πρώτη ύλη και σε διάφορες άλλες εργασίες. Εκτός αυτών βέβαια, η επιχείρηση αποτελεί μια από τις κύριες πηγές ζωής για το εμπόριο του νομού. Στη Δράμα λειτουργούν στην ουσία τρία εργοστάσια σε ένα, το πρώτο παράγει μοριοσανίδες, το δεύτερο μηχανικό πολτό και το τρίτο παράγει χαρτί.

Ωστόσο, παρά την τεράστια σημασία της επιχείρησης, τόσο σε τοπικό, όσο και σε πανελλαδικό επίπεδο, οι κυβερνητικές επιλογές την οδηγούν στη διάλυση και το "λουκέτο". Το επιχειρησιακό σχέδιο που κατάρτισε η ιδιωτική εταιρία ΕΚΟΝ ΖΕΝΤΕΡ προβλέπει 676 απολύσεις, διαθεσιμότητες, περικοπές σε κατακτήσεις εργαζομένων και κλείσιμο τμημάτων, με όρο τη χρηματοδότηση της επιχείρησης από τις τράπεζες, οι οποίες όμως αρνούνται επίμονα να τη χρηματοδοτήσουν, με ευθύνη βέβαια της κυβέρνησης. Το σχέδιο αυτό οδεύει στην αποτυχία και η εταιρία οδεύει στην εκκαθάριση.

Οι μηχανές του εργοστασίου της Δράμας έχουν σιγήσει εδώ και περίπου δύο μήνες. Τελευταία άρχισαν να λειτουργούν, κι αυτό γιατί η επιχείρηση πρέπει να παραδώσει χαρτί στον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων. Οταν η παράδοση γίνει, τότε θα σιγήσουν και πάλι.

Κατά την επίσκεψή μας στο εργοστάσιο, δύο από τους εργαζόμενους με τους οποίους μιλήσαμε, ο Δ. Σιταρίδης και ο Στ. Ιωαννίδης μας τόνισαν ότι το κλείσιμο της επιχείρησης θα αποτελέσει τεράστια οικονομική καταστροφή για τον τόπο, ενώ κατήγγειλαν το Σωματείο για απάθεια και αδιαφορία.

Ο Δ. Σιταρίδης τόνισε ότι η επιχείρηση θα μπορούσε να σωθεί με τη δημιουργία ενός ενιαίου φορέα χαρτοβιομηχανίας, ενώ σημείωσε ακόμα: "Το εργοστάσιο έγινε, με ευθύνη των κυβερνώντων, ένα καθαρά κομματικό εργοστάσιο. Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι έχει εκλέξει από προέδρους στο Εργατικό Κέντρο, μέχρι δημάρχους και βουλευτές. Εδώ ο κυβερνητικός συνδικαλισμός είναι στο μεγαλείο του. Κατάφεραν να αδρανοποιήσουν τους εργαζόμενους χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα, μέχρι και εκβιασμούς. Μάλιστα η ΠΑΣΚΕ έφτασε στο σημείο να λέει ότι αν κινητοποιηθούμε θα τους βοηθήσουμε να πετύχουν το σκοπό τους".

Το λόγο παίρνει ο Στ. Ιωαννίδης και μας λέει: "Στελέχη της επιχείρησης βγαίνουν και λένε ανοιχτά ότι αυτή είναι ζημιογόνα. Τη μειώνουν, την απαξιώνουν, παίζοντας το παιχνίδι των βιομηχάνων. Θα πουληθεί για ένα κομμάτι ψωμί, θα έρθει ο ιδιώτης, θα πάρει τα δάνεια, θα την ξεζουμίσει και θα φύγει. Αφησαν το ποσοστό μας στην αγορά να πέσει, επενδύσεις δεν έγιναν, όλα αυτά εκεί στοχεύουν. Να σημειώσουμε ότι η επιχείρηση ασκεί και κοινωνική πολιτική. Αν το μαλακό χαρτί έχει καλή τιμή, αυτό οφείλεται στη "Σόφτεξ" που σπρώχνει προς τα κάτω τις τιμές. Επρεπε ήδη το Σωματείο να έχει ξεσηκώσει τον κόσμο, να κινητοποιήσει όλους τους φορείς για να παραμείνει η "Σόφτεξ" στο δημόσιο, να συνεχίσει να λειτουργεί. Το κλείσιμό της θα είναι καταστροφή. Βγείτε και ρωτήστε τους εμπόρους, το διάστημα που ήμασταν απλήρωτοι πώς πήγε ο τζίρος τους; Είναι έγκλημα αυτό που γίνεται".

Ποιος, αλήθεια, δεν έχει εντυπωσιαστεί από την Καβάλα. Μια πόλη πανέμορφη, αμφιθεατρικά χτισμένη στους λόφους να "αγναντεύει" το Θρακικό Πέλαγος. Το λιμάνι, το κάστρο που δεσπόζει πάνω από την πόλη και το μνημείο του υδραγωγείου με τις καμάρες του, της δίνουν αλλιώτικο χρώμα, όμορφο χρώμα.

Η ομορφιά της όμως σκιάζεται από ένα σημάδι. Είναι ο διηπειρωτικός δρόμος που διασχίζει την πόλη απ' άκρη σ' άκρη. Ο δρόμος αυτός, που οδηγεί στην Ευρώπη και την Ασία, δημιουργεί έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα και ταλαιπωρία, τόσο στους οδηγούς, όσο και στους κατοίκους της πόλης.

Η μόνη λύση στο τεράστιο αυτό πρόβλημα, είναι η κατασκευή της Εγνατίας οδού και ειδικότερα το κομμάτι που παρακάμπτει την Καβάλα, από τον Αγιο Ανδρέα - Παλιό ως και την Ασπρη Αμμο, μια απόσταση 25 χιλιομέτρων περίπου. Το 1988, περίπου, άρχισε η διάνοιξη του μισού αυτής της απόστασης, από τον Αγιο Σίλα έως και την Ασπρη Αμμο. Το κομμάτι αυτό δεν έχει ολοκληρωθεί αφού απαιτείται ακόμα η κατασκευή έξι χαραδρογεφυρών κι ενός τριπλού ανισόπεδου κόμβου και βέβαια η ασφαλτόστρωσή του. Οι γέφυρες αυτές θα συνδέουν αυτό το κομμάτι της οδού με το άλλο μισό (Αγ. Ανδρέας - Αγ. Σίλας) το οποίο κοντεύει να τελειώσει.

Ωστόσο, η κατασκευή των γεφυρών δεν έχει αρχίσει καν, παρότι έχει περάσει ένας χρόνος από τη μέρα υπογραφής της συμφωνίας μεταξύ της κατασκευάστριας κοινοπραξίας και της Ανώνυμης Εταιρίας "Εγνατία" που είναι και υπεύθυνη για το έργο συνολικά. Η συμφωνία προβλέπει ότι η κατασκευή των έξι γεφυρών πρέπει να ολοκληρωθεί ως τις 12/3/99, ενώ άγνωστο είναι πότε θα ξεκινήσει η κατασκευή του κόμβου.

Στα στενά χρονικά περιθώρια που είχαμε δε στάθηκε δυνατό, παρά τις προσπάθειές μας, να μιλήσουμε με κάποιον αρμόδιο και να πάρουμε συγκεκριμένες απαντήσεις για το χρονοδιάγραμμα του έργου. Μάθαμε, όμως, πως η Περιφερειακή Υπηρεσία Δημοσίων Εργων έχει αποκλειστεί από οτιδήποτε έχει να κάνει με την κατασκευή της Εγνατίας. Στο μεταξύ, βέβαια, η ταλαιπωρία των κατοίκων της Καβάλας αλλά και των διερχόμενων οδηγών συνεχίζεται...

Την Τρίτη: ΕΒΡΟΣ, μια πολιτική που διώχνει τον κόσμο

Ρεπορτάζ: Βάσω ΝΙΕΡΗ

Φωτογραφίες: Μανόλης ΠΑΚΙΑΣ