Τετάρτη, 24 Απρίλη, 3.15 το μεσημέρι, πλατεία Εξαρχείων. Μία ακόμη αστυνομική επιχείρηση εντυπωσιασμού και αυθαιρεσίας με θύμα έναν άρρωστο, μικροκαμωμένο άνθρωπο. Ο Σπύρος, γνωστός τοξικομανής της πλατείας τα 10 τουλάχιστον τελευταία χρόνια, κάθεται στις υπαίθριες καρέκλες μιας καφετερίας - μπαρ. Ενας σωματώδης υπάλληλος του καταστήματος του ζητάει να φύγει. Ο Σπύρος αρνείται και ο καταστηματάρχης ειδοποιεί την Αστυνομία. Δύο περιπολικά σπεύδουν να τον "παραλάβουν" για να αποκαταστήσουν την τάξη. Τον σηκώνουν από την καρέκλα και τον οδηγούν μπροστά στο περιπολικό. Εκεί, μπροστά στα μάτια εκατοντάδων ανθρώπων, τον υποβάλλουν σε σωματική έρευνα. Υστερα, αφού δε βρίσκουν τίποτα το μεμπτό, επιχειρούν να του περάσουν χειροπέδες. Ο Σπύρος, αλλά και ο κόσμος, που έχει μαζευτεί, διαμαρτύρεται. Ενας αστυνομικός με τα διακριτικά 248498 προκαλεί: "Να πάτε να μάθετε τι γράφει ο ποινικός κώδικας. Εμείς απλώς εφαρμόζουμε το νόμο... ".

Στην προκειμένη περίπτωση κανένας νόμος δεν προβλέπει σωματική έρευνα και χειροπέδες. Η παρερμηνεία όμως των νόμων και η καταστρατήγησή τους αποτελούν εδώ και καιρό συνηθισμένο πλέον φαινόμενο.

Τα αστυνομικά μπλόκα, που αποτελούν ήδη μέρος της καθημερινότητας, οι βάναυσες επιχειρήσεις των Ειδικών Σωμάτων της Αστυνομίας (ΕΚΑΜ), με αποκορύφωμα την πρόσφατη κακοποίηση εκατοντάδων Τσιγγάνων, η συχνή παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου και οι μεθοδεύσεις κατάργησής του, οι αυθαιρεσίες των αστυνομικών οργάνων, που παραμένουν ατιμώρητες, απεικονίζουν ασφαλώς τη συρρίκνωση των ελευθεριών του πολίτη.

Μία αστυνόμευση που έρχεται να επιβληθεί όχι τόσο ως αποτέλεσμα των ίδιων των αναγκών της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά μάλλον ως απάντηση στη βία που προβάλλεται από την τηλεόραση και μέρος του Τύπου, που δεν αναμεταδίδουν απλώς την πραγματικότητα, αλλά εστιάζουν την προσοχή τους σε ορισμένες μόνο ειδήσεις κάθε φορά, μεγεθύνοντάς τες ανάλογα με τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις τους.

Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η βία στην τηλεόραση δημιουργεί στους τηλεθεατές την αίσθηση ότι αυξάνεται η πιθανότητα να πέσουν οι ίδιοι θύματα βίας (Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, "Βία και τηλεόραση"),με αποτέλεσμα ένα πέπλο φόβου και μυστηρίου να απλώνεται στην κοινωνία.

Τα τηλεοπτικά δελτία κραυγάζουν, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η κοινωνική συναίνεση στη λήψη νέων αστυνομικών μέτρων και ο πολίτης να υπομένει αδιαμαρτύρητα το στραγγαλισμό των ατομικών και κοινωνικών του δικαιωμάτων. Το βίωμα αντικαθίσταται από τη στημένη αναπαράσταση στο τηλεοπτικό γυαλί, ο τρόπος ζωής και οι συνήθειες μεταβάλλονται. Οι μεγαλουπόλεις γέμισαν συναγερμούς, διπλές κλειδαριές ασφαλείας, ηλεκτρονικά "μάτια" και ιδιωτικούς αστυνομικούς. Η τηλεόραση προβάλλεται σαν "ο ίδιος ο συνεκτικός δεσμός της κοινωνίας" (υπουργός Τύπου Β. Βενιζέλος,στις 11/11/94, σε ημερίδα με θέμα "ΜΜΕ και παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων"), την ίδια στιγμή που μέσα από την τηλεκατανάλωση ο πολίτης απομακρύνεται από την πραγματικότητα, απομονώνεται, ξεκόβει από τους ζωντανούς κοινωνικούς ιστούς και παθητικοποιείται.

Ετσι, είναι πια έτοιμος να δεχτεί ό,τι του "σερβίρουν" οι τηλεοπτικοί σταθμοί, που ανήκουν βέβαια φανερά ή κρυφά στο μεγάλο κεφάλαιο. Οσο περισσότερο βασίζει κανείς την πληροφόρησή του στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, τόσο πιο ανήσυχος και ευάλωτος νιώθει. Το έδαφος είναι πλέον πρόσφορο για ένταση της αστυνόμευσης...

Αμέτρητες είναι οι περιπτώσεις, από τη μεταπολίτευση έως σήμερα, στις οποίες αστυνομικοί τραυμάτισαν ή σκότωσαν πολίτες, κατά τη διάρκεια ελέγχου ή ύστερα από καταδίωξη, ακόμη και για προσωπικούς λόγους στον ελεύθερο χρόνο τους, αφού ο κανονισμός τούς επιτρέπει να οπλοφορούν και εκτός υπηρεσίας, ενώ τα τελευταία χρόνια τα κρούσματα έχουν αυξηθεί, με θύματα παράνομους ξένους μετανάστες, οι οποίοι δεν μπορούν να προβούν σε επίσημη καταγγελία, αφού έτσι θα διωχτούν και οι ίδιοι.

Συνήθως δεν ασκείται καν δίωξη εναντίον των αστυνομικών, με την αιτιολογία ότι βρίσκονταν σε νόμιμη άμυνα, είτε ότι το περίστροφο εκπυρσοκρότησε "τυχαία", ενώ στις ελάχιστες περιπτώσεις που διώκονται, αθωώνονται πρωτόδικα ή στο Εφετείο.

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, αστυνομικοί στην Ελλάδα υποβάλλουν κρατούμενους σε βασανιστήρια για να τους εκφοβίσουν και να αποσπάσουν ομολογίες.

Χαρακτηριστική περίπτωση ο νεαρός Τούρκος πολιτικός πρόσφυγας Σ. Ακιάρ,που βασανίστηκε άγρια μέσα στην Ασφάλεια το Γενάρη του 1991 και πέθανε από αιμορραγία στο στομάχι και τα νεφρά. Πιο πρόσφατος ο θανάσιμος βασανισμός του μουσουλμάνου Λ. Οσμάντζε από την Ξάνθη, μέσα στο Αστυνομικό Τμήμα του Βύρωνα, στις αρχές του χρόνου.

Στην αστυνομική αυθαιρεσία έρχονται να προστεθούν τα τελευταία χρόνια τα αστυνομικά μπλόκα, τα οποία απέκτησαν, όπως είναι γνωστό, και νομική κάλυψη τον περασμένο Ιούνιο με το Προεδρικό Διάταγμα 216 της 14/6/95, με το οποίο συστάθηκε το Τμήμα Ειδικών Αστυνομικών Ελέγχων (ΤΕΙΔΑΕ), το οποίο θα κοστίσει 600 εκατομμύρια δραχμές στους Ελληνες πολίτες το 1996.

Από την πρώτη στιγμή διακεκριμένοι νομικοί και συνταγματολόγοι αντέδρασαν στα νέα αυτά αστυνομικά μέτρα, τα οποία κατήγγειλαν ως αντισυνταγματικά και παράνομα. Ανάμεσά τους και ο νυν διευθυντής του νομικού γραφείου του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη,καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Γ. Παπαδημητρίου: "Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ο νομοθέτης διαμορφώνει αβασάνιστα τις επιλογές του, αγνοώντας βασικές εγγυήσεις της ελευθερίας του πολίτη και επιταγές που απορρέουν από την αρχή του κράτους δικαίου" ("Ελευθεροτυπία" 14/7/95).

Η δεύτερη παράγραφος του άρθρου 96 του Προεδρικού Διατάγματος 141 της 3Ο/4/91 ανοίγει το δρόμο στην αστυνομική αυθαιρεσία, ορίζοντας ότι "σωματικές έρευνες, έρευνες σε μεταφορικά μέσα και μεταφερόμενα αντικείμενα γίνονται όταν υπάρχει σοβαρή υπόνοια τελέσεως αξιοποίνου πράξεως ή απόλυτη ανάγκη".

Ετσι, αφήνεται ελεύθερα η επιλογή σε κάθε αστυνομικό να εξευτελίζει τους πολίτες, ανάλογα με την ψυχική του διάθεση. Διότι υπόνοια σημαίνει υποψία, υπόθεση, γνώμη, άκρως δηλαδή υποκειμενικό συλλογισμό.Και όσον αφορά την περίπτωση ανάγκης, που επικαλείται το άρθρο, "ποια σοβαρή ανάγκη άραγε επιτάσσει την τυχαία έρευνα προσώπων στο δρόμο;" (Γ. Παπαδημητρίου, 14/7/95).

Από την άλλη, ενώ επίσημα "σκοπός ίδρυσης του ΤΕΙΔΑΕ δεν είναι προφανώς η σύσταση μίας επιπλέον υπηρεσίας για τη βεβαίωση πταισματικών παραβάσεων και την επιβολή προστίμων και διοικητικών ποινών, αλλά η επιδίωξη και επίτευξη του μείζονος έναντι του ελάσσονος", σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της υπηρεσίας, σε 117.195 πολίτες, που ελέγχθηκαν από τον Αύγουστο του 1995 έως τον περασμένο μήνα, διαπιστώθηκαν 7.407 πταίσματα ή πλημμελήματα που αφορούν παραβάσεις του... Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ), 79 παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπών, 64 του νόμου περί ναρκωτικών, 13 του νόμου περί όπλων και 16 παραβάσεις άλλων άρθρων του Ποινικού Κώδικα.

Αποδεικνύεται έτσι ότι η πολυδιαφημισμένη ειδική εκπαίδευση των ανδρών του ΤΕΙΔΑΕ από στελέχη που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια στις ΗΠΑ, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τρομοκράτες και ληστές, είναι τουλάχιστον αναποτελεσματική. Οπως και η περίφημη συνεργασία της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας (ΥΑΕΕΒ) σε εβδομαδιαία βάση με Αμερικανούς αξιωματούχους της CΙΑ, που επίσημα καθιέρωσε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, Στ. Παπαθεμελής.

Την ίδια στιγμή ο ελληνικός λαός πληρώνει δισεκατομμύρια κάθε χρόνο για τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό της Αστυνομίας, το νέο εργαστήριο ανάλυσης του DNA που μπήκε σε εφαρμογή στα τέλη του 1994, το αυτόματο σύστημα ανάλυσης των δακτυλικών αποτυπωμάτων, τα συστήματα αποκωδικοποίησης, παρακολούθησης και καταγραφής συνδιαλέξεων κινητής τηλεφωνίας και τόσα άλλα.

Από την άλλη, στο οργανωμένο έγκλημα, που πράγματι αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, όλο και μεγαλύτερη αποδεικνύεται η συμμετοχή αστυνομικών. Συγκεκριμένα, αποκαλύπτεται ότι αστυνομικοί και σε ορισμένες περιπτώσεις αξιωματικοί της Αστυνομίας είναι έμποροι ναρκωτικών, εκβιαστές, "νονοί", διαρρήκτες, αρχαιοκάπηλοι, προαγωγοί, πλαστογράφοι, δουλέμποροι, ακόμη και απατεώνες που καταχράστηκαν το ίδιο το ταμείο της Αστυνομίας.

Τα τελευταία πέντε χρόνια 272 αστυνομικοί αποτάχτηκαν από το Σώμα, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται 2.000 Ενορκες Διοικητικές Εξετάσεις (ΕΔΕ).

Το Μάρτη του 1992 ο γγ της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αστυνομικών Υπαλλήλων, Αν. Κελεσίδης,προτείνει την καθιέρωση του "πόθεν έσχες" στην Αστυνομία, "για να μπει φραγμός στην αναζήτηση παράνομου χρήματος από τους αστυνομικούς",και το διαχειριστικό έλεγχο των μυστικών κονδυλίων ασφαλείας και παραστάσεων, "μέσα από τα οποία πολλοί αστυνομικοί, που βλέπουν την υπηρεσία σαν χώρο άσκησης των δικών τους επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, καρπώνονται μεγάλα χρηματικά ποσά".

Τον ίδιο μήνα ο πρώην αστυνομικός των ΜΑΤ, Χρ. Μπρατάκος,σε συνέντευξή του στον "Ιό" της "Ελευθεροτυπίας" παραδέχεται ότι για όλους τους αστυνομικούς υπάρχουν πειρασμοί και συμπληρώνει: "Προλαβαίνουν, όμως, και τα παίρνουν άλλοι. Είναι θέμα ιεραρχικής κλίμακας".

Ακόμη και υπουργός Δημόσιας Τάξης (Στ. Παπαθεμελής, 2/11/93) αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι έχουν δημιουργηθεί εκφυλιστικά φαινόμενα στους κόλπους της Αστυνομίας και εξήγγειλε τη δημιουργία "Σώματος αδιάφθορων", λόγω αποκρουστικών περιπτώσεων διαφθοράς.

Νίκος ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ

Η παράδοση της Αρχαίας Ελλάδας, όπου παράλληλα με τους αθλητικούς αγώνες οργανώνονταν διαγωνισμοί τέχνης, επηρέασε θετικάτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. "Ο αθλητισμός είναι μέσον πολιτισμού κι η τέχνη πρέπει να συνυπάρχει με τον αθλητισμό" σύμφωνα με τον Πιερ Ντε Κουμπερτέν, ο οποίος στις 23 Μάη 1906 οργάνωσε στο Παρίσι σύσκεψη με θέμα "τέχνες - γράμματα - αθλητισμός". Ο Γάλλος οραματιστής, υπογραμμίζοντας ότι "οι τέχνες και τα γράμματα μπορούν να συμμετάσχουν στην τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, με στόχο να ωφελήσουν και να εξευγενίσουν τα αθλήματα", πρότεινε στην ομιλία του την καθιέρωση πέντε διαγωνισμών ανά τετραετία: αρχιτεκτονικής, γλυπτικής, ζωγραφικής, μουσικής και φιλολογίας, με ανέκδοτα έργα εμπνευσμένα από τον αθλητισμό.

Οι διαγωνισμοί επρόκειτο να αρχίσουν το 1908 στο Λονδίνο. Η αδυναμία των διοργανωτών να ανταποκριθούν στις ανάγκες, μετέθεσαν την έναρξη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912 στη Στοκχόλμη.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: Οι διαγωνισμοί αναφέρονταν σε σχέδια κατασκευής αθλητικών σταδίων. Κορυφαία εργασία, που τιμήθηκε με χρυσό μετάλλιο πολεοδομίας, του Γερμανού Βέρνερ Μαρτς το 1936 με θέμα το στάδιο του Βερολίνου. Το δεύτερο βραβείο αρχιτεκτονικής στον ίδιο διαγωνισμό κέρδισε ο Αμερικανός Τσαρλ Λι με το σχέδιό του "το ναυτικό πάρκο του Μπρούκλιν".

ΓΛΥΠΤΙΚΗ: Οι διαγωνισμοί διεξήχθησαν ανελλιπώς από το 1912 έως το 1948. Το 1924 το πρώτο βραβείο κέρδισε ο Ελληνας Κωνσταντίνος Δημητριάδης για το άγαλμα με την ονομασία "ο δισκοβόλος".

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ: Στη Στοκχόλμη νικητής αναδείχτηκε ο Ιταλός Πελεγκρίνι με τρεις μετόπες, με τον τίτλο "χειμερινά σπορ". Μέχρι το 1928 οι διαγωνισμοί ήταν ελεύθεροι. Εκτοτε δημιουργήθηκαν τρεις υποομάδες. α) Ελαιογραφίες κλασικού τύπου. β) Υδατογραφίες και σχέδια. γ) Εργα γραφικής τέχνης. Τελευταίος νικητής το 1948 ο Γάλλος χαράκτης Α. Ντεκαρί με χαλκογραφία υπό τον τίτλο "κολυμβητήριο".

ΜΟΥΣΙΚΗ: Ο Ολυμπιακός ύμνος τον οποίο έγραψε ο Κ. Παλαμάς και συνέθεσε ο Σπ. Σαμάρας το 1895, είναι το κορυφαίο μουσικό αθλητικό έργο όλων των εποχών. Το μουσικό βραβείο το 1912 κατέκτησε ο Ιταλός Ρ. Μπαρτελεμί που συνέθεσε το "Θριαμβευτικό ολυμπιακό εμβατήριο". Τα 1924, 1928 και 1932 δεν απονεμήθηκε κανένα βραβείο, όπως και το 1948 στο Λονδίνο. Ενδιάμεσα το 1936 με το χρυσό βραβείο τιμήθηκε ο Γερμανός Ρ. Χόφερ, για το χορωδιακό του έργο "ο ολυμπιακός όρκος". Να σημειώσουμε ότι για λογαριασμό της Ολυμπιάδας του 1992 στη Βαρκελώνη ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε το "Κάντο Ολίμπικο".

ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ: Στη Στοκχόλμη το χρυσό μετάλλιο δόθηκε στο Γάλλο Ζορζ Χόροντ και στον Γερμανό Μάρτιν Εσμπαχ για το έργο τους "Ωδή στα Σπορ". Στην πραγματικότητα πίσω από τα δύο ψευδώνυμα κρύβονταν ο ίδιος ο Πιερ Ντε Κουμπερτέν. Οι λόγοι που δε χρησιμοποίησε το όνομά του, εκτιμάται ότι έχουν να κάνουν με τη σεμνότητα που διέκρινε το χαρακτήρα του. Κατ' άλλους επέλεξε τα ονόματα από δύο "εχθρικά" τότε κράτη, θέλοντας να εκφράσει την ανησυχία του για τις καμπάνες πολέμου που ηχούσαν ήδη στη γηραιά ήπειρο.

Από το 1948 για λόγους που έχουν να κάνουν με τις δυσκολίες στη συγκρότηση ορχηστρών, στη μεταφορά των γλυπτών, αλλά και εξαιτίας ενός πνεύματος εκσυγχρονισμού, οι διαγωνισμοί καταργήθηκαν. Οι οργανωτικές επιτροπές του Ελσίνκι και της Μελβούρνης, προτίμησαν να διοργανώσουν εκθέσεις έργων τέχνης και επιδείξεις μπαλέτων. Το 1960 οι Ιταλοί έδωσαν ένα μορφωτικό τόνο στους αγώνες, χρησιμοποιώντας για ορισμένους ολυμπιακούς διαγωνισμούς το αρχιτεκτονικό πλαίσιο των ρωμαϊκών μνημείων. Το 1964 οι Ιάπωνες πέτυχαν να ενθουσιάσουν με την αρχιτεκτονική των ολυμπιακών τους εγκαταστάσεων, με κορυφαίο το κολυμβητήριο, το οποίο χαρακτηρίστηκε "πραγματικός αθλητικός Καθεδρικός Ναός". Από το 1968 στο Μεξικό καθιερώνεται το πολιτιστικό πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων, με στόχο την προπαγάνδιση των ολυμπιακών ιδεών, της φιλίας, της ισότητας, της ειρηνικής συνύπαρξης, τη συνεργασία των λαών και τη γνωριμία των αθλητών και τουριστών με την πολιτιστική ζωή της χώρας που οργανώνει τους αγώνες.

Τα περισσότερα από τα έργα που εμπνεύστηκαν καλλιτέχνες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, βρίσκονται συγκεντρωμένα στο Μουσείο της ΔΟΕ στη Λωζάνη.

Οι Σουηδοί είχαν ζητήσει να διοργανώσουν Ολυμπιακούς Αγώνες από τη μέρα ίδρυσης της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, δηλαδή το 1894. Γι' αυτό κι όταν στη σύνοδο του Βερολίνου το 1904 η ΔΟΕ τούς παρέσχε τη δυνατότητα, άρχισαν αμέσως την προετοιμασία. Πρότειναν εξ αρχής συγκεκριμένο πρόγραμμα αγώνων, από το οποίο αποκλείονταν τα ομαδικά αθλήματα και έβαλαν τα θεμέλια για την κατασκευή του ολυμπιακού σταδίου, με πύργους και επάλξεις στο εξωτερικό μέρος, εμπνευσμένους από τα παλαιά οχυρά και τα αρχοντικά της χώρας. Δεν υπολόγισαν όμως σωστά τη διαδρομή του στίβου, με αποτέλεσμα να μετρηθεί μικρότερη κατά 19 μέτρα και 67 εκατοστά. Υποχρεώθηκαν λοιπόν να χαράξουν έντεκα γραμμές εκκίνησης και στο τέλος έψαχναν τη σωστή "αφετηρία" του κάθε αγωνίσματος.

Για πρώτη φορά συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα το μοντέρνο πένταθλο, αφού σύμφωνα με τον Σουηδό στρατηγό Μπαλκ, στη σύγχρονη εποχή είχαν αλλάξει οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ο αγγελιοφόρος θα μετέφερε το μήνυμα. "Στην προσπάθεια να φέρει σε πέρας την αποστολή του, ο αγγελιοφόρος χάνει το άλογό του. Καρφώνει τον εχθρό του με στιλέτο και πυροβολώντας με το πιστόλι αλλάζει πορεία. Δε φοβάται κανένα εμπόδιο, περνάει κολυμπώντας τον ποταμό και τρέχοντας σε άγνωστα μέρη παραδίδει την εντολή", υπογραμμίζει στην εισήγησή του ενώπιον των "αθανάτων" της ΔΟΕ, προκειμένου να τους πείσει ότι οι αθλητές του μοντέρνου πεντάθλου πρέπει να διαγωνίζονται στην ιππασία, την ξιφομαχία, τη σκοποβολή, την κολύμβηση και τον ανώμαλο δρόμο. Οι γυναίκες διευρύνουν τη συμμετοχή τους στην κολύμβηση, αλλά μένουν εκτός προγράμματος η πυγμαχία, η ελευθέρα πάλη, η άρση βαρών, το χόκεϊ επί χόρτου, το καλλιτεχνικό πατινάζ και η τοξοβολία. Ο Κουμπερτέν από το 1909 είχε ζητήσει οι αγώνες να γίνουν σύμφωνα με τις κλασικές απαιτήσεις, περισσότερο ατομικοί και πάνω απ' όλα λιγότερο δαπανηροί.

Στις 6 Ιούλη, στο "βασιλικό στάδιο" της Στοκχόλμης έγινε η επίσημη τελετή έναρξης, παρουσία βασιλιάδων, στρατηγών, πριγκιπισσών και αριστοκρατών. Είναι η εποχή που όλοι τους αισθάνονται μεγάλη τιμή να βρίσκονται ανάμεσα σε ολυμπιονίκες. "Ο Ρώσος στρατηγός Βογένικοφ απέπλευσε για τους αγώνες μ' ένα θωρηκτό, επικεφαλής μιας τεράστιας αποστολής από νεαρούς αξιωματικούς", γράφει ο Πιερ Ντε Κουμπερτέν. Την ίδια περίοδο η Ρωσία ακολουθεί κατά πόδας τη Γερμανία στους στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος πλησιάζει.

Στους αγώνες συμμετείχαν 2.541 αθλητές από 28 χώρες. Για πρώτη φορά εκπροσωπήθηκαν η Αίγυπτος, το Λουξεμβούργο, η Πορτογαλία, η Σερβία και η Ιαπωνία. Εντύπωση προκάλεσαν οι αγώνες της ελληνορωμαϊκής πάλης. Συμμετείχαν 180 παλαιστές από 17 χώρες. Καθώς ο αγώνας τελείωνε μόνο με πτώση, οι αθλητές βρίσκονταν χωρίς υπερβολή από το πρωί μέχρι το βράδυ στο ταπί. Για παράδειγμα, ο Γερμανός Γκερστάκερ με τον Φινλανδό Κόσκελο πάλευαν επί 2 ώρες και 3 λεπτά. Ο Σουηδός Αλγκρεν με τον Φινλανδό Μπέλινγκ επί 6 ώρες και ο Ρώσος Κλέιν με τον Φινλανδό Ασίκανεν επί 10 ολόκληρες ώρες. Οι Φινλανδοί που κατέβασαν την πιο πολυπληθή ομάδα με 24 παλαιστές, καθώς δεν υπήρχε όριο, κυριάρχησαν με 3 χρυσά, 2 ασημένια και 2 χάλκινα μετάλλια στις 5 κατηγορίες. Εδώ βρίσκεται η αιτία, που μέχρι και σήμερα η πάλη γίνεται πρωτοσέλιδο στον φινλανδικό Τύπο.

Στο στίβο για πρώτη φορά διεξήχθησαν τα αγωνίσματα των 5.000 και 10.000 μέτρων, αλλά και οι σκυταλοδρομίες 4χ100 και 4χ400. Την παράσταση έκλεψε ο Φινλανδός Χάνες Καλεχμάινεν, νικητής στα 5.000 και 10.000 μέτρα και μάλιστα με παγκόσμιες επιδόσεις, αλλά και στον ανώμαλο δρόμο των 8.000 μέτρων. Στη σκυταλοδρομία των 4χ100 είχαν δηλώσει συμμετοχή 13 χώρες, αλλά στην αφετηρία εμφανίστηκαν μόνο οκτώ, με τους Γερμανούς να φτάνουν πρώτοι στο νήμα σε 42,3 δευτερόλεπτα, επίδοση που αποτελούσε νέο παγκόσμιο ρεκόρ. Στα 800 μέτρα οι πρώτοι πέντε αθλητές κατέρριψαν το παγκόσμιο ρεκόρ, με τον Αμερικανό Μέρεντιθ να κερδίζει το χρυσό μετάλλιο με χρόνο 1.51.9. Ο μετέπειτα πρόεδρος της ΔΟΕ, Αβερι Μπράντεϊτζ, πήρε μέρος στο μήκος, το ακόντιο, το δίσκο, τα 200 και τα 1.500 μέτρα, χωρίς να ανέβει στο βάθρο των νικητών. Συνολικά στο στίβο καταρρίφθηκαν 9 παγκόσμια και 13 ολυμπιακά ρεκόρ, ενώ οι Αμερικανοί κυριάρχησαν και πάλι με 14 χρυσά, 13 ασημένια και 12 χάλκινα μετάλλια. Στη δεύτερη και τρίτη θέση βρέθηκαν δυο σκανδιναβικές χώρες, η Φινλανδία (6 - 4 - 3) και η Σουηδία (5 - 5 - 5).

Σε πολλά αθλήματα, όπως πάλη, τένις, ιππασία, ξιφομαχία, κωπηλασία υπήρξαν πολλά παράπονα για τους διοργανωτές, ενώ η ένσταση της εθνικής ομοσπονδίας ξιφομαχίας της Γαλλίας απασχόλησε για ένα χρόνο τη ΔΟΕ. Στη σκοποβολή οι Σουηδοί δεν έκρυψαν την πρόθεσή τους να κατακτήσουν όσο το δυνατό περισσότερα μετάλλια. Ενώ οι ξένοι αθλητές αγωνίζονταν μέσα στη βροχή, για τους δικούς τους σκοπευτές κατασκεύασαν σκέπαστρο, απαγορεύοντας στους άλλους να πλησιάσουν. Αποτέλεσμα, 7 χρυσά, 6 ασημένια και 4 χάλκινα μετάλλια σε 17 κατηγορίες.

Η τελετή λήξης και η βράβευση των αθλητών έγινε στις 17 Ιούλη. Αμέσως μετά, στον αγωνιστικό χώρο του γηπέδου τοποθετήθηκε ένα τεράστιο τραπέζι, στο οποίο οι προσκαλεσμένοι, με πρώτους και καλύτερους τους ολυμπιονίκες, παρακάθησαν σε γεύμα. Απευθυνόμενος σε όλους ο Πιερ Ντε Κουμπερτέν υπογράμμισε: "Οι τελευταίες λέξεις σε αυτούς τους αγώνες πρέπει να είναι αφιερωμένες στην ανάπτυξη των επόμενων Ολυμπιακών Αγώνων. Η δύναμη της εξουσίας και η δύναμη του χρήματος δεν είναι αρκετές για την επιτυχία των αγώνων. Χρειάζεται προσπάθεια, υπομονή και επιμονή. Πάνω από όλα πρέπει να υπάρχει ξεκάθαρη άποψη για τους στόχους του αθλητισμού και την ανθρώπινη σημασία του. Ας ευχηθούμε η επόμενη Ολυμπιάδα, όπως και αυτές που θα ακολουθήσουν, να συνεισφέρουν σημαντικά στην υπόθεση της ευημερίας και τελειοποίησης της ανθρωπότητας. Ας τη γιορτάσουν όλοι οι λαοί του κόσμου με χαρά και συνεργασία".

Τον Αύγουστο του 1914, οι Γερμανοί που είχαν αναλάβει να φιλοξενήσουν στο Βερολίνο τους 6ους Ολυμπιακούς Αγώνες, εισβάλλουν στο Βέλγιο και τη Γαλλία.

Στην Ελλάδα από τις 22 Ιουλίου 1909, με διάταγμα είχε εισαχθεί στην εκπαίδευση το σουηδικό σύστημα γυμναστικής, το οποίο σε μεγάλο βαθμό παραμένει ίδιο μέχρι τις μέρες μας. Η επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων έκανε σκέψεις για οργάνωση της Β Μεσολυμπιάδας από 1 έως 15 Απριλίου 1910, αλλά την πρόλαβαν οι πολιτικές εξελίξεις. Στις 15 Αυγούστου 1909 ξεσπάει το κίνημα των αξιωματικών στο Γουδί και η νέα κυβέρνηση δέχεται εντολή από τον "Στρατιωτικό Σύνδεσμο" να κάνει οικονομίες ίσες προς το 1/5 του τότε προϋπολογισμού, δηλαδή 25 εκατομ. χρυσές δρχ., προκειμένου να πληρωθεί το μόλις αγορασθέν θωρηκτό "Αβέρωφ". Η περίπτωση κρατικής επιχορήγησης των αγώνων ναυάγησε και μαζί της η ιδέα για μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα.

Τρία χρόνια αργότερα καθορίζεται μόνιμη ετήσια επιχορήγηση του ΣΕΓΑΣ με 3.000δρχ. και έκτακτη πίστωση 25.000 δρχ. για συμμετοχή στην 5η Ολυμπιάδα της Στοκχόλμης. Την ομάδα στίβου συγκροτούσαν οι Κ. Τσικλητήρας (μήκος, ύψος άνευ φόρας), Δ. Τριανταφυλλάκος (100μ.), Μ. Δώριζας (δίσκος, σφαίρα), Γ. Μπανίκας (επί κοντώ) και ο Ηρ. Σακελλαρόπουλος (Μαραθώνιος) που συμπεριλήφθηκε στην αποστολή με αίτημα του Πανιωνίου. Επειδή ο αριθμός των αθλητών στίβου ήταν μικρός, η ΕΟΑ αποφάσισε να συμπεριλάβει στην αποστολή 9 σκοπευτές, 8 ξιφομάχους, 2 κολυμβητές και έναν παλαιστή, έστω κι αν είχαν ελάχιστες ελπίδες διάκρισης. Συνολικά ταξίδεψαν στη Στοκχόλμη 25 αθλητές.

Ο Τσικλητήρας στο μήκος και το ύψος είχε να... παλέψει με τους αδελφούς Ανταμς. Στο μήκος με επίδοση 3.37 στην τρίτη προσπάθεια (3.14 και 3.26 οι δύο πρώτες και 3.30 η τέταρτη) κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο, αφήνοντας δεύτερο τον Πλατ Ανταμς με 3.36 και τρίτο τον Μπεν Ανταμς με 3.28. Στο ύψος οι δύο Αμερικανοί ήταν ασυναγώνιστοι. Ο Πλατ πήδηξε 1.63, ο Μπεν 1.60 και ο Τσικλητήρας επαναλαμβάνοντας το δικό του ρεκόρ με 1.55, κατέκτησε το χάλκινο μετάλλιο. Απέτυχαν οι Δώριζας, Τριανταφυλλάκος, Μπανίκας, ενώ ο Σακελλαρόπουλος αν και τερμάτισε 27ος στο Μαραθώνιο με επίδοση 3, 11,37, τιμήθηκε με έπαινο ως ο καλύτερος Ελληνας αθλητής από τους μη βραβευμένους.Κατά την επιστροφή από τη Στοκχόλμη οι αθλητές του στίβου πήραν μέρος σε αγώνες στο Βερολίνο, το Αμβούργο και το Παρίσι. Στην Αθήνα οι αθλητές και ιδιαίτερα ο Τσικλητήρας έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό. Χιλιάδες Αθηναίοι τους υποδέχτηκαν στην Ομόνοια και με άμαξα τους οδήγησαν στο γυμναστήριο του Πανελληνίου στη συμβολή των οδών Αλεξάνδρας και Πατησίων. Η υποδοχή ενέπνευσε μάλιστα τον Σουρή, ο οποίος έγραψε στο "Ρωμηό" του:

"Μέσα στην πλήξη της ζωής και μες στην αηδία/

τρις χαιρετώ τους αθλητάς/όπου μας ήλθαν κατ' αυτάς/

από τη Σουηδία.

***

Τι χαρά που την επήρα/για τον Τσικλητήρα/ μα και για τον Δώριζα.

***

Μια φυλή ξεφυλλισμένη/και καραβοτσακισμένη/

που και τούτη την κοιλιά/ είχε μόνη της δουλειά.

***

Σήμερα θυμάται πάλι/σεβαστάς προγόνων θήκας/

και σηκώνεται και ψάλλει/νέους Ολυμπιονίκας"

Οι γιορτές και τα πανηγύρια δεν κράτησαν πολύ. Οι Νεότουρκοι απειλούν και στις 18 Σεπτεμβρίου κηρύσσεται γενική επιστράτευση. Οι αθλητές αντί των σταδίων βρίσκονται στο μέτωπο.

Ο Τζιμ Θορπ, ο Ινδιάνος που κυριάρχησε στο πένταθλο και το δέκαθλο, έμεινε στην ιστορία ως η κορυφαία προσωπικότητα των 5ων Ολυμπιακών Αγώνων. Στο πένταθλο, δεν κατέκτησε την πρώτη θέση μόνο στον ακοντισμό, ενώ στο δέκαθλο συγκέντρωσε 8.412 βαθμούς. Για να φανεί το μέγεθος της επιτυχίας του, συγκέντρωσε 1.075 βαθμούς περισσότερους από τον Ολυμπιονίκη του 1920 και 102 περισσότερους από τον Ολυμπιονίκη του 1924.

Ο Τζιμ Θορπ γεννήθηκε το 1889 στην Οκλαχόμα. Οι γονείς του αρχικά τον ονόμασαν Βα - Τχο - Χουκ, που στη γλώσσα της φυλής των Σεκ Εντ Φοκς σημαίνει "φωτεινό μονοπάτι". Από μικρός, αγαπούσε το τρέξιμο. Δυνατός και ψηλός, όπως ήταν, στο σχολείο τον έβαλαν να παίζει φουτμπόλ, μπάσκετ, ακόμα και στην κολύμβηση δοκίμασε τις δυνατότητές του. Οι καλές αθλητικές επιδόσεις διευκόλυναν την εγγραφή του στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας. Εκεί ασχολήθηκε σοβαρά με το στίβο κι ένα χρόνο αργότερα επιλέχτηκε στην Ολυμπιακή Ομάδα που θα ταξίδευε στη Στοκχόλμη.

Στη χώρα των φυλετικών διακρίσεων, δεν ήταν λίγοι αυτοί που ενοχλήθηκαν, ακούγοντας να παίζεται ο αμερικανικός ύμνος προς τιμήν του Ινδιάνου. Ενα χρόνο αργότερα, κάποιος Τσαρλ Κλενς ισχυρίστηκε σε εφημερίδα της εποχής ότι, δύο χρόνια πριν τους αγώνες, ο Θορπ αγωνίστηκε σε ημιεπαγγελματική ομάδα μπέιζμπολ, για 60 δολάρια το μήνα. Χωρίς χάσιμο χρόνου, τρία μέλη της Ομοσπονδίας Στίβου των ΗΠΑ απευθύνονται στην Ολυμπιακή Επιτροπή της Σουηδίας, με αίτημα την αφαίρεση των μεταλλίων.

Ο Θορπ αρνήθηκε την κατηγορία. Δέχτηκε ότι το καλοκαίρι του 1909 και του1910 είχε παίξει μπέιζμπολ σε ερασιτεχνική ομάδατης Βόρειας Καρολίνας, αλλά χωρίς χρήματα. "Οταν επέστρεψα από τη Στοκχόλμη, μου πρότειναν συμβόλαιο χιλιάδων δολαρίων, προκειμένου να γίνω επαγγελματίας κι αρνήθηκα κατηγορηματικά", υπογράμμισε.

Η αντίσταση του Θορπ δεν είχε αποτέλεσμα. Οι ρατσιστές επέστρεψαν τα μετάλλια στη ΔΟΕ, η οποία με τη σειρά της θέλησε να τα απονείμει στον δεύτερο νικητή Χ. Βισλάντερ. Ο Σουηδός αρνήθηκε να παίξει το παιχνίδι τους, δηλώνοντας: "Νίκησε ο Θορπ και όχι εγώ".

Παρά την αντίδραση των προοδευτικών οργανώσεων της εποχής, ο Θορπ αποκλείστηκε διά βίου από κάθε διοργάνωση. Συνέχισε να κάνει αθλητισμό μέχρι το 1928, αλλά τελικά δεν άντεξε τη μεγάλη αδικία. Σ' ένα μικρό μπαρ του Λος Αντζελες που του χάρισαν φίλοι του, άρχισε να πίνει. Αργότερα, έγραψε την ιστορία του σε βιβλίο, αλλά δε βρήκε εκδότη. Στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Λος Αντζελες, το 1932, δεν είχε ούτε σεντς για εισιτήριο. Την περιπέτειά του έκανε αργότερα κινηματογραφική επιτυχία ο Ελληνας σκηνοθέτης Μιχαήλ Κούρτις, με πρωταγωνιστή τον Μπαρτ Λάγκαστερ και τίτλο "Ο γίγαντας των σταδίων". Ο Θορπ ήταν ο μόνος που δεν είχε κανένα όφελος από την ταινία. Αρρώστησε βαριά το 1952 και πέθανε το Μάρτη του 1953. Οι τελευταίες λέξεις που βγήκαν από το στόμα του σχημάτισαν τη φράση, "δώστε πίσω τα μετάλλιά μου".

Το 1973, εξήντα χρόνια μετά την άδικη απόφαση, η ΔΟΕ αναγνώρισε το λάθος της. Ηταν πλέον αργά. Ο ήρωας της Στοκχόλμης έζησε και έφυγε από τη ζωή, με το παράπονο στα χείλη.

Αντισυνταγματικά, παράνομα και αναποτελεσματικά αποδυκνείονται τα αστυνομικά μπλόκα

ο Γιάννης ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ

- V -

Ω Σπορ, είσαι η τιμή! Οι τίτλοι που δίνεις δεν έχουν καμιά αξία, αν δεν κατακτηθούν παρά μόνον με την απόλυτη τιμιότητα και την πλήρη ανιδιοτέλεια. Εκείνος που με τεχνάσματα, που δεν ομολογεί, κατόρθωσε να ξεγελάσει τους συναδέλφους του υφίσταται την ντροπή στο βάθος του εαυτού του και τρέμει το εξευτελιστικό επίθετο που θα προσκολληθεί στο όνομά του, αν ανακαλυφθεί ο δόλος από τον οποίο επωφελήθη.

Πιερ Ντε Κουμπερτέν

Οι ρατσιστές αφαίρεσαν τα μετάλλια του Τζιμ Θορπ

Ο Χάνες Κολεμάινεν, νικητής στα 5.000 μ. Στη δεύτερη θέση, ο Γάλλος Ζαν Μπονάν, που, στις 2 Αυγούστου 1916, έπεφτε νεκρός στο μέτωπο του πολέμου

Ο Κ. Τσικλητήρας, χρυσό μετάλλιο στο άλμα άνευ φοράς