Τετάρτη, 24 Απρίλη, 3.15 το μεσημέρι, πλατεία Εξαρχείων. Μία ακόμη αστυνομική επιχείρηση εντυπωσιασμού και αυθαιρεσίας με θύμα έναν άρρωστο, μικροκαμωμένο άνθρωπο. Ο Σπύρος, γνωστός τοξικομανής της πλατείας τα 10 τουλάχιστον τελευταία χρόνια, κάθεται στις υπαίθριες καρέκλες μιας καφετερίας - μπαρ. Ενας σωματώδης υπάλληλος του καταστήματος του ζητάει να φύγει. Ο Σπύρος αρνείται και ο καταστηματάρχης ειδοποιεί την Αστυνομία. Δύο περιπολικά σπεύδουν να τον "παραλάβουν" για να αποκαταστήσουν την τάξη. Τον σηκώνουν από την καρέκλα και τον οδηγούν μπροστά στο περιπολικό. Εκεί, μπροστά στα μάτια εκατοντάδων ανθρώπων, τον υποβάλλουν σε σωματική έρευνα. Υστερα, αφού δε βρίσκουν τίποτα το μεμπτό, επιχειρούν να του περάσουν χειροπέδες. Ο Σπύρος, αλλά και ο κόσμος, που έχει μαζευτεί, διαμαρτύρεται. Ενας αστυνομικός με τα διακριτικά 248498 προκαλεί: "Να πάτε να μάθετε τι γράφει ο ποινικός κώδικας. Εμείς απλώς εφαρμόζουμε το νόμο... ".

Στην προκειμένη περίπτωση κανένας νόμος δεν προβλέπει σωματική έρευνα και χειροπέδες. Η παρερμηνεία όμως των νόμων και η καταστρατήγησή τους αποτελούν εδώ και καιρό συνηθισμένο πλέον φαινόμενο.

Τα αστυνομικά μπλόκα, που αποτελούν ήδη μέρος της καθημερινότητας, οι βάναυσες επιχειρήσεις των Ειδικών Σωμάτων της Αστυνομίας (ΕΚΑΜ), με αποκορύφωμα την πρόσφατη κακοποίηση εκατοντάδων Τσιγγάνων, η συχνή παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου και οι μεθοδεύσεις κατάργησής του, οι αυθαιρεσίες των αστυνομικών οργάνων, που παραμένουν ατιμώρητες, απεικονίζουν ασφαλώς τη συρρίκνωση των ελευθεριών του πολίτη.

Μία αστυνόμευση που έρχεται να επιβληθεί όχι τόσο ως αποτέλεσμα των ίδιων των αναγκών της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά μάλλον ως απάντηση στη βία που προβάλλεται από την τηλεόραση και μέρος του Τύπου, που δεν αναμεταδίδουν απλώς την πραγματικότητα, αλλά εστιάζουν την προσοχή τους σε ορισμένες μόνο ειδήσεις κάθε φορά, μεγεθύνοντάς τες ανάλογα με τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις τους.

Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι η βία στην τηλεόραση δημιουργεί στους τηλεθεατές την αίσθηση ότι αυξάνεται η πιθανότητα να πέσουν οι ίδιοι θύματα βίας (Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, "Βία και τηλεόραση"),με αποτέλεσμα ένα πέπλο φόβου και μυστηρίου να απλώνεται στην κοινωνία.

Τα τηλεοπτικά δελτία κραυγάζουν, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η κοινωνική συναίνεση στη λήψη νέων αστυνομικών μέτρων και ο πολίτης να υπομένει αδιαμαρτύρητα το στραγγαλισμό των ατομικών και κοινωνικών του δικαιωμάτων. Το βίωμα αντικαθίσταται από τη στημένη αναπαράσταση στο τηλεοπτικό γυαλί, ο τρόπος ζωής και οι συνήθειες μεταβάλλονται. Οι μεγαλουπόλεις γέμισαν συναγερμούς, διπλές κλειδαριές ασφαλείας, ηλεκτρονικά "μάτια" και ιδιωτικούς αστυνομικούς. Η τηλεόραση προβάλλεται σαν "ο ίδιος ο συνεκτικός δεσμός της κοινωνίας" (υπουργός Τύπου Β. Βενιζέλος,στις 11/11/94, σε ημερίδα με θέμα "ΜΜΕ και παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων"), την ίδια στιγμή που μέσα από την τηλεκατανάλωση ο πολίτης απομακρύνεται από την πραγματικότητα, απομονώνεται, ξεκόβει από τους ζωντανούς κοινωνικούς ιστούς και παθητικοποιείται.

Ετσι, είναι πια έτοιμος να δεχτεί ό,τι του "σερβίρουν" οι τηλεοπτικοί σταθμοί, που ανήκουν βέβαια φανερά ή κρυφά στο μεγάλο κεφάλαιο. Οσο περισσότερο βασίζει κανείς την πληροφόρησή του στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, τόσο πιο ανήσυχος και ευάλωτος νιώθει. Το έδαφος είναι πλέον πρόσφορο για ένταση της αστυνόμευσης...

Αμέτρητες είναι οι περιπτώσεις, από τη μεταπολίτευση έως σήμερα, στις οποίες αστυνομικοί τραυμάτισαν ή σκότωσαν πολίτες, κατά τη διάρκεια ελέγχου ή ύστερα από καταδίωξη, ακόμη και για προσωπικούς λόγους στον ελεύθερο χρόνο τους, αφού ο κανονισμός τούς επιτρέπει να οπλοφορούν και εκτός υπηρεσίας, ενώ τα τελευταία χρόνια τα κρούσματα έχουν αυξηθεί, με θύματα παράνομους ξένους μετανάστες, οι οποίοι δεν μπορούν να προβούν σε επίσημη καταγγελία, αφού έτσι θα διωχτούν και οι ίδιοι.

Συνήθως δεν ασκείται καν δίωξη εναντίον των αστυνομικών, με την αιτιολογία ότι βρίσκονταν σε νόμιμη άμυνα, είτε ότι το περίστροφο εκπυρσοκρότησε "τυχαία", ενώ στις ελάχιστες περιπτώσεις που διώκονται, αθωώνονται πρωτόδικα ή στο Εφετείο.

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, αστυνομικοί στην Ελλάδα υποβάλλουν κρατούμενους σε βασανιστήρια για να τους εκφοβίσουν και να αποσπάσουν ομολογίες.

Χαρακτηριστική περίπτωση ο νεαρός Τούρκος πολιτικός πρόσφυγας Σ. Ακιάρ,που βασανίστηκε άγρια μέσα στην Ασφάλεια το Γενάρη του 1991 και πέθανε από αιμορραγία στο στομάχι και τα νεφρά. Πιο πρόσφατος ο θανάσιμος βασανισμός του μουσουλμάνου Λ. Οσμάντζε από την Ξάνθη, μέσα στο Αστυνομικό Τμήμα του Βύρωνα, στις αρχές του χρόνου.

Στην αστυνομική αυθαιρεσία έρχονται να προστεθούν τα τελευταία χρόνια τα αστυνομικά μπλόκα, τα οποία απέκτησαν, όπως είναι γνωστό, και νομική κάλυψη τον περασμένο Ιούνιο με το Προεδρικό Διάταγμα 216 της 14/6/95, με το οποίο συστάθηκε το Τμήμα Ειδικών Αστυνομικών Ελέγχων (ΤΕΙΔΑΕ), το οποίο θα κοστίσει 600 εκατομμύρια δραχμές στους Ελληνες πολίτες το 1996.

Από την πρώτη στιγμή διακεκριμένοι νομικοί και συνταγματολόγοι αντέδρασαν στα νέα αυτά αστυνομικά μέτρα, τα οποία κατήγγειλαν ως αντισυνταγματικά και παράνομα. Ανάμεσά τους και ο νυν διευθυντής του νομικού γραφείου του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη,καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Γ. Παπαδημητρίου: "Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ο νομοθέτης διαμορφώνει αβασάνιστα τις επιλογές του, αγνοώντας βασικές εγγυήσεις της ελευθερίας του πολίτη και επιταγές που απορρέουν από την αρχή του κράτους δικαίου" ("Ελευθεροτυπία" 14/7/95).

Η δεύτερη παράγραφος του άρθρου 96 του Προεδρικού Διατάγματος 141 της 3Ο/4/91 ανοίγει το δρόμο στην αστυνομική αυθαιρεσία, ορίζοντας ότι "σωματικές έρευνες, έρευνες σε μεταφορικά μέσα και μεταφερόμενα αντικείμενα γίνονται όταν υπάρχει σοβαρή υπόνοια τελέσεως αξιοποίνου πράξεως ή απόλυτη ανάγκη".

Ετσι, αφήνεται ελεύθερα η επιλογή σε κάθε αστυνομικό να εξευτελίζει τους πολίτες, ανάλογα με την ψυχική του διάθεση. Διότι υπόνοια σημαίνει υποψία, υπόθεση, γνώμη, άκρως δηλαδή υποκειμενικό συλλογισμό.Και όσον αφορά την περίπτωση ανάγκης, που επικαλείται το άρθρο, "ποια σοβαρή ανάγκη άραγε επιτάσσει την τυχαία έρευνα προσώπων στο δρόμο;" (Γ. Παπαδημητρίου, 14/7/95).

Από την άλλη, ενώ επίσημα "σκοπός ίδρυσης του ΤΕΙΔΑΕ δεν είναι προφανώς η σύσταση μίας επιπλέον υπηρεσίας για τη βεβαίωση πταισματικών παραβάσεων και την επιβολή προστίμων και διοικητικών ποινών, αλλά η επιδίωξη και επίτευξη του μείζονος έναντι του ελάσσονος", σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της υπηρεσίας, σε 117.195 πολίτες, που ελέγχθηκαν από τον Αύγουστο του 1995 έως τον περασμένο μήνα, διαπιστώθηκαν 7.407 πταίσματα ή πλημμελήματα που αφορούν παραβάσεις του... Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ), 79 παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπών, 64 του νόμου περί ναρκωτικών, 13 του νόμου περί όπλων και 16 παραβάσεις άλλων άρθρων του Ποινικού Κώδικα.

Αποδεικνύεται έτσι ότι η πολυδιαφημισμένη ειδική εκπαίδευση των ανδρών του ΤΕΙΔΑΕ από στελέχη που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια στις ΗΠΑ, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τρομοκράτες και ληστές, είναι τουλάχιστον αναποτελεσματική. Οπως και η περίφημη συνεργασία της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας (ΥΑΕΕΒ) σε εβδομαδιαία βάση με Αμερικανούς αξιωματούχους της CΙΑ, που επίσημα καθιέρωσε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, Στ. Παπαθεμελής.

Την ίδια στιγμή ο ελληνικός λαός πληρώνει δισεκατομμύρια κάθε χρόνο για τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό της Αστυνομίας, το νέο εργαστήριο ανάλυσης του DNA που μπήκε σε εφαρμογή στα τέλη του 1994, το αυτόματο σύστημα ανάλυσης των δακτυλικών αποτυπωμάτων, τα συστήματα αποκωδικοποίησης, παρακολούθησης και καταγραφής συνδιαλέξεων κινητής τηλεφωνίας και τόσα άλλα.

Από την άλλη, στο οργανωμένο έγκλημα, που πράγματι αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, όλο και μεγαλύτερη αποδεικνύεται η συμμετοχή αστυνομικών. Συγκεκριμένα, αποκαλύπτεται ότι αστυνομικοί και σε ορισμένες περιπτώσεις αξιωματικοί της Αστυνομίας είναι έμποροι ναρκωτικών, εκβιαστές, "νονοί", διαρρήκτες, αρχαιοκάπηλοι, προαγωγοί, πλαστογράφοι, δουλέμποροι, ακόμη και απατεώνες που καταχράστηκαν το ίδιο το ταμείο της Αστυνομίας.

Τα τελευταία πέντε χρόνια 272 αστυνομικοί αποτάχτηκαν από το Σώμα, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται 2.000 Ενορκες Διοικητικές Εξετάσεις (ΕΔΕ).

Το Μάρτη του 1992 ο γγ της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αστυνομικών Υπαλλήλων, Αν. Κελεσίδης,προτείνει την καθιέρωση του "πόθεν έσχες" στην Αστυνομία, "για να μπει φραγμός στην αναζήτηση παράνομου χρήματος από τους αστυνομικούς",και το διαχειριστικό έλεγχο των μυστικών κονδυλίων ασφαλείας και παραστάσεων, "μέσα από τα οποία πολλοί αστυνομικοί, που βλέπουν την υπηρεσία σαν χώρο άσκησης των δικών τους επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, καρπώνονται μεγάλα χρηματικά ποσά".

Τον ίδιο μήνα ο πρώην αστυνομικός των ΜΑΤ, Χρ. Μπρατάκος,σε συνέντευξή του στον "Ιό" της "Ελευθεροτυπίας" παραδέχεται ότι για όλους τους αστυνομικούς υπάρχουν πειρασμοί και συμπληρώνει: "Προλαβαίνουν, όμως, και τα παίρνουν άλλοι. Είναι θέμα ιεραρχικής κλίμακας".

Ακόμη και υπουργός Δημόσιας Τάξης (Στ. Παπαθεμελής, 2/11/93) αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι έχουν δημιουργηθεί εκφυλιστικά φαινόμενα στους κόλπους της Αστυνομίας και εξήγγειλε τη δημιουργία "Σώματος αδιάφθορων", λόγω αποκρουστικών περιπτώσεων διαφθοράς.

Νίκος ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ