Σε λίγες μέρες, το 15ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών θα πραγματοποιηθεί στην Αλγερία, κάτω από το σύνθημα: «Να παγκοσμιοποιήσουμε την πάλη για ειρήνη, αλληλεγγύη, ανάπτυξη, ενάντια στον ιμπεριαλισμό».

Ο θεσμός των Παγκόσμιων Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών υπάρχει για περισσότερα από 50 χρόνια. Σ' αυτά, δεκάδες χιλιάδες νέοι από κάθε γωνιά σχεδόν του κόσμου συγκεντρώνονται κάτω από το σύμβολο της ειρήνης, της φιλίας και της διεθνιστικής αλληλεγγύης. Πώς όμως ξεκίνησε αυτός ο θεσμός;

Βγαίνοντας από τη φωτιά και τη φρίκη του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, η νεολαία της Ευρώπης και ολόκληρου του κόσμου αισθάνεται εντονότερα παρά ποτέ την ανάγκη για παγκόσμιο συντονισμό του νεολαιίστικου κινήματος στον αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό αγώνα, στην πάλη για ένα καλύτερο μέλλον, χωρίς πείνα και πόλεμο, για μια δίκαιη κοινωνία.

Ετσι με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Νεολαίας που είχε δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου από τις νεολαίες των χωρών των Συμμάχων, συγκλήθηκε στο Λονδίνο, το Νοέμβρη του 1945, η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη Νεολαίας. Στη συνδιάσκεψη αυτή συμμετείχαν αντιπρόσωποι από 63 χώρες, ανάμεσα στους οποίους ήταν και αντιπροσωπεία της ΕΠΟΝ.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνδιάσκεψης αποφασίστηκε η ίδρυση της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Δημοκρατικής Νεολαίας (ΠΟΔΝ), με στόχο «τη συγκέντρωση μεγάλων δυνάμεων του νεολαιίστικου κινήματος στον αγώνα για την ειρήνη, την ανεξαρτησία των λαών, τη δημοκρατία και την πρόοδο, για την προώθηση των δικαιωμάτων της νεολαίας».

Η ΠΟΔΝ, στην προσπάθεια να βρει έναν τρόπο κοινής δράσης, που να συνδυάζει και την πολιτική και την πολιτιστική δραστηριότητα της νεολαίας, ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη σύγκληση του Παγκόσμιου Φεστιβάλ Νεολαίας στην Πράγα το καλοκαίρι του 1947.

Η ελληνική αντιπροσωπεία στο 12ο Φεστιβάλ στη Μόσχα το 1985

Στο φεστιβάλ συμμετείχαν 17.000 αντιπρόσωποι από 72 χώρες, καθώς και πάνω από 100.000 νεολαίοι της Τσεχοσλοβακίας. Το φεστιβάλ έπαιξε θετικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας της χώρας, της οποίας η εργατική τάξη πάλευε τότε για την κατάκτηση της εξουσίας.

Κορυφαία στιγμή του φεστιβάλ ήταν η κατάληξη στο Λίντιτσε μιας «Πορείας Φιλίας» που είχε ξεκινήσει από τη Γαλλία, τη Σκανδιναβία και τις Βαλκανικές χώρες. Πάνω στα ερείπια αυτού του χωριού που καταστράφηκε από τους Γερμανούς φασίστες, αφού εξοντώθηκαν οι κάτοικοί του, οι εκπρόσωποι της παγκόσμιας νεολαίας ορκίστηκαν «να μη σταματήσουν ποτέ τον αγώνα ενάντια στα υπολείμματα του φασισμού και να κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφευχθεί ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος».

Στην Κούβα το 1997

Στο φεστιβάλ αυτό ιδρύθηκε το Διεθνές Ταμείο Αλληλεγγύης που είχε στόχο να εξασφαλίζεται οικονομική βοήθεια στους αντιπροσώπους οργανώσεων που προέρχονται από αποικιοκρατικές χώρες.

Συμμετείχαν 26.000 νέοι από 105 χώρες. Ξεχωρίζει η παρουσία του Τολιότ Κιουρί, προέδρου του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης, ως επίτιμου προέδρου. Ο χαρακτήρας της αντιιμπεριαλιστικής αλληλεγγύης του φεστιβάλ εκφράστηκε με εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς το λαό της Κορέας, που δοκιμαζόταν από την ωμή ιμπεριαλιστική επέμβαση των Αμερικανών και πάλευε για την ανεξαρτησία του.

Και σε αυτό το φεστιβάλ, όπως και στα δύο προηγούμενα, ξεχωρίζει η διεθνιστική αλληλεγγύη προς το δοκιμαζόμενο από το μετεμφυλιακό καθεστώς ελληνικό λαό, με αφιερώματα στον αγώνα της ΕΠΟΝ. Εδώ, το ποίημα του Κώστα Γιαννόπουλου, εκτελεσμένου ΕΠΟΝίτη, παίρνει το πρώτο βραβείο ποίησης. Ανάμεσα στους κριτές ήταν οι Πάμπλο Νερούντα, Ναζίμ Χικμέτ, Πολ Ελιάρ.

Το 7ο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών στη Βιέννη το 1959

Το 10ο Φεστιβάλ (1973) στο Βερολίνο της ΛΔ Γερμανίας

Επίσης, εμφανίζεται η απειλή του πυρηνικού ολοκαυτώματος, αφού οι ιμπεριαλιστές αναπτύσσουν νέα φονικότερα όπλα μαζικής καταστροφής, όπως η βόμβα υδρογόνου.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα Παγκόσμια Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών πλαταίνουν, για να περιβάλουν ευρύτερα στρώματα νέων, διευρύνουν το ρόλο και τις δραστηριότητές τους, προκειμένου να ξεπεραστούν οι προκαταλήψεις που προκαλεί η ψυχροπολεμική προπαγάνδα και να προωθηθεί η ειρηνική συνύπαρξη και αλληλεγγύη των λαών.

Στο Φεστιβάλ αυτό συμμετείχαν 30.000 αντιπρόσωποι από 111 χώρες του κόσμου, και χαρακτηρίστηκε από τις εκδηλώσεις για τη νίκη του κορεάτικου λαού στον αγώνα κατά των Αμερικανών εισβολέων. Ιδιαίτερα πλατύ ήταν το πολιτιστικό πρόγραμμα, όπου συμμετείχαν 3.711 καλλιτέχνες από 32 χώρες, ενώ στις αθλητικές εκδηλώσεις και τους αγώνες συμμετείχαν 4.366 αθλητές από 57 χώρες. Κατά τη διάρκεια αυτών των αγώνων καταρρίφθηκαν 5 παγκόσμια και 93 εθνικά ρεκόρ!

Οι αντιπρόσωποι διακήρυξαν στην τελική έκκληση του φεστιβάλ:

«Ποθούμε την ευτυχία. Επιθυμούμε την επικράτηση της ειρήνης και της φιλίας που θα μας ανοίξουν το δρόμο για ένα λαμπρό μέλλον. Καλούμε τη νεολαία όλου του κόσμου να ενώσει τις γεμάτες ζωντάνια προσπάθειές της, ώστε:

- Οι διαπραγματεύσεις να αντικαταστήσουν πάντοτε τη χρήση βίας

- Κάθε λαός να είναι νοικοκύρης στη χώρα του και να αναπτυχθούν σχέσεις εμπιστοσύνης, βασισμένες στην ισοτιμία

- Να εκπληρωθούν οι ελπίδες της νέας γενιάς για ένα καλύτερο μέλλον».

Στο Φεστιβάλ συμμετείχαν 30.000 νέοι από 114 χώρες, και χαρακτηριστικό του ήταν οι προσπάθειες των αντιδραστικών κύκλων των καπιταλιστικών χωρών να το σαμποτάρουν. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο επικεφαλής της Ευαγγελικής Εκκλησίας της ΟΔ Γερμανίας και ο αρχιεπίσκοπος της Καθολικής Εκκλησίας του Δ. Βερολίνου, απειλούσαν ότι θα αφορίσουν όποιον πάρει μέρος! Επίσης, αντιδραστικές οργανώσεις της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής ξεσήκωσαν μεγάλη καμπάνια ενάντια στο Φεστιβάλ. Ωστόσο, παρά τις όποιες προσπάθειες, το Φεστιβάλ υποστήριξαν δημόσιες προσωπικότητες όπως οι: Τολιό Κιουρί, Τόμας Μεν, Τεράρ Φιλίπ, Πολ Ρόμπσον. Ο Πικάσο ζήτησε να εκθέσει έργα του στο ίδιο το Φεστιβάλ.

Στο Φεστιβάλ αυτό έγινε πλατύ καλλιτεχνικό άνοιγμα. Ενδεικτικά αναφέρουμε το φεστιβάλ 214 ταινιών από 25 χώρες, καθώς και το διαγωνισμό ποιήματος με 21.000 συμμετοχές.

Χιλιάδες νέοι διαδήλωσαν για την ειρηνική συνύπαρξη και για τη διεθνή φιλία ενάντια στις προετοιμασίες πυρηνικού πολέμου, στις 5 Αυγούστου 1955, ημέρα της επετείου της έκρηξης της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. Το Φεστιβάλ έκλεισε με μια μεγάλη συγκέντρωση 250.000 νέων στη Βαρσοβία.

Συμμετείχαν 34.000 αντιπρόσωποι από 131 χώρες. Η σημασία αυτού του Φεστιβάλ είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας, γιατί η επιτυχία του ήταν η καλύτερη απάντηση στην αντισοβιετική καμπάνια των αντιδραστικών κύκλων κι επέτρεψε σε δεκάδες χιλιάδες νέους να γνωριστούν με τον υπαρκτό σοσιαλισμό και να διαδηλώσουν από κοινού την επιθυμία τους για ειρηνική συνύπαρξη ενάντια στον ψυχρό πόλεμο και τον κίνδυνο πυρηνικού αφανισμού.

Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα ήταν ιδιαίτερα πλατύ, αφού συμμετείχαν 180 συνθέτες και συγγραφείς. Ο Πάμπλο Πικάσο προσέφερε τα έργα του στο Φεστιβάλ. Στο Φεστιβάλ δεσπόζουν τα συνθήματα αλληλεγγύης στον κυπριακό λαό που παλεύει ενάντια στον Αγγλο ιμπεριαλιστή.

Τα επόμενα Φεστιβάλ καλύπτουν χρονικά τη δεκαετία 1958-1968. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου συντελούνται σημαντικότατες αλλαγές στη διεθνή κατάσταση, με πιο σημαντική την κατάρρευση των αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών των ιμπεριαλιστικών κρατών της Ευρώπης.

Σταθεροποιούνται οι Λαϊκές Δημοκρατίες, παρά τις προσπάθειες των ιμπεριαλιστών να τις υπονομεύσουν. Το σοσιαλιστικό στρατόπεδο ενισχύεται στον πολιτικό, οικονομικό, επιστημονικό, τεχνολογικό τομέα. Η Κούβα περνάει στο σοσιαλισμό και έτσι το δυτικό ημισφαίριο αποκτά την πρώτη σοσιαλιστική χώρα. Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των δημοκρατικών αγώνων των εργαζομένων στις καπιταλιστικές χώρες, έχουν ως αποτέλεσμα σημαντικές μεταβολές στο διεθνές κλίμα. Προωθείται η πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης και το ξεπέρασμα του κλίματος του ψυχρού πολέμου από τη Σοβιετική Ενωση, κυρίως, και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες.

Ωστόσο ο ιμπεριαλισμός, και ιδιαίτερα ο αμερικανικός, δεν αλλάζει φύση. Οι επεμβάσεις του με τη μορφή χούντας σε διάφορες χώρες (βλ. Λατινική Αμερική) εμποδίζουν τον αγώνα των λαών. Το Ισραήλ χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για την προώθηση των ιμπεριαλιστικών σχεδίων στη Μέση Ανατολή, ενώ ταυτόχρονα κλιμακώνεται η επέμβαση στο Βιετνάμ.

Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη άνοδος του λαϊκού - δημοκρατικού κινήματος, το οποίο όμως αναχαιτίζεται από την επιβολή της αμερικανοκίνητης στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα και για να μπορέσει το Φεστιβάλ να πλατύνει το χαρακτήρα του, προσπαθεί να ριζώσει και στις καπιταλιστικές χώρες.

Συμμετείχαν 18.000 νέοι από 112 χώρες. Η διενέργεια του Φεστιβάλ σε καπιταλιστική χώρα αντιμετώπισε τεράστιες δυσκολίες, όπως ήταν αναμενόμενο. Οι κυριότερες ήταν αυτές που δημιουργήθηκαν από την επέμβαση της CIA, η οποία χρηματοδότησε διασπαστικές εκδηλώσεις και ξεσήκωσε καμπάνια κατασυκοφάντησης του Φεστιβάλ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αξιωματικού της CIA: «Αυτή είναι η πρώτη φορά που οι κομμουνιστές κάνουν μια τέτοια παρέμβαση στη δική μας πλευρά του σιδηρού παραπετάσματος και το τι γίνεται, πώς γίνεται και τι θα ακολουθήσει, θα είναι εξαιρετικά σημαντικό».

Παρά τις προσπάθειες υπονόμευσης του Φεστιβάλ, οι νέοι από όλες τις χώρες του κόσμου πέτυχαν να διατρανώσουν τη θέλησή τους για ύφεση και ειρήνη, μέσα στην καρδιά της Ευρώπης, τη στιγμή που βάραινε απειλητικά η σκιά του Ψυχρού Πολέμου.

Συμμετείχαν 18.000 νέοι από 137 χώρες, αλλά και σε αυτό το Φεστιβάλ οι συντονισμένες προσπάθειες της CIA με τη χρηματοδότηση και οργανωμένη αποστολή αντιπροσώπων, με κύριο στόχο να διασπάσουν και να προβοκάρουν τις εκδηλώσεις, δεν κατάφεραν να κάμψουν το κύρος του Φεστιβάλ.

Για πρώτη φορά συμμετείχε αντιπροσωπεία του ΟΗΕ και της ΟΥΝΕΣΚΟ, καθώς επίσης έστειλαν χαιρετιστήρια μηνύματα πρωθυπουργοί και αρχηγοί κρατών. Ο Πρόεδρος και ο πρωθυπουργός της Φινλανδίας συμμετείχαν στις εκδηλώσεις, ενώ το άνοιγμα των εκδηλώσεων έγινε από τον Φινλανδό υπουργό Παιδείας.

Μεγάλη στιγμή του Φεστιβάλ ήταν και η άφιξη του Γιούρι Γκαγκάριν στις 4 Αυγούστου, που γιορτάστηκε ως μέρα της επιστήμης, της προόδου και του μέλλοντος.

Συμμετείχαν 20.000 νέοι από 142 χώρες, παρόλο που το Φεστιβάλ σημαδεύτηκε από αρκετή κακοτυχία, γι' αυτό και καθυστέρησε κατά τρία χρόνια. Αρχικά ήταν να γίνει στην Αλγερία, το καλοκαίρι του 1965, ένα μήνα όμως πριν ανατράπηκε η κυβέρνηση και η πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε απέτρεψε τη διεξαγωγή του. Ως τόπος διεξαγωγής ορίστηκε η Γκάνα για το Σεπτέμβρη του 1966. Το στρατιωτικό όμως πραξικόπημα που έγινε, ματαίωσε κι αυτά τα σχέδια. Τέλος ορίστηκε η Σόφια.

Σ' αυτό το Φεστιβάλ καθιερώθηκε για πρώτη φορά το σύνθημα «Για την αντιιμπεριαλιστική αλληλεγγύη, την ειρήνη και τη φιλία». Οι εκδηλώσεις επικεντρώθηκαν ιδιαίτερα στον ηρωικό αγώνα του λαού του Βιετνάμ ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, που βρισκόταν σε εξέλιξη.

Συγκινητικές ήταν οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης των αντιπροσωπειών και ιδιαίτερα της βουλγαρικής νεολαίας και του λαού προς την ελληνική αντιπροσωπεία και γενικά τον ελληνικό λαό, που πάλευε κατά της φασιστικής χούντας.

Τα 9 προηγούμενα Φεστιβάλ βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του αγώνα μέσα σε πλατιά στρώματα της νεολαίας και των σπουδαστών. Ιδιαίτερα μετά το Φεστιβάλ της Σόφιας μεγαλώνει σταθερά το ρεύμα των δυνάμεων που αγωνίζονται ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στην πολιτική του πολέμου, της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης.

Την περίοδο της προετοιμασίας του 10ου Φεστιβάλ, οι λαοί του Βιετνάμ, του Λάος και της Καμπότζης, με την ολόπλευρη βοήθεια της Σοβιετικής Ενωσης, των σοσιαλιστικών χωρών και των λαών του κόσμου, καταφέρνουν όλο και μεγαλύτερα χτυπήματα κατά του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και τον εξαναγκάζουν σε υποχωρήσεις. Οι νίκες των προοδευτικών δυνάμεων στον κόσμο πείθουν όλο και περισσότερους νέους ότι ο ιμπεριαλισμός δεν είναι ανίκητος.

Σ' αυτό το Φεστιβάλ πήραν μέρος 25.646 αντιπρόσωποι και φιλοξενούμενοι από 140 χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν το πρώτο Φεστιβάλ στο οποίο πήρε μέρος η ΚΝΕ. Ενα από τα βασικά θέματα του Φεστιβάλ ήταν η αλληλεγγύη στην ελληνική νεολαία που τότε μαχόταν ενάντια στη στρατιωτικοφασιστική δικτατορία.

Στο Φεστιβάλ εκφράστηκε η αλληλεγγύη προς τους ηρωικούς αγώνες των λαών του Βιετνάμ, του Λάος και της Καμπότζης, προς τον αγώνα των νέων των αραβικών χωρών και του λαού της Παλαιστίνης. Κατέφθασαν επίσης πολεμιστές από το Βιετνάμ, μόλις απελευθερωμένοι πολιτικοί κρατούμενοι απ' την Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία, Αγκολέζοι και Μοζαμβικανοί αντάρτες.

Κορυφαία στιγμή του Φεστιβάλ ήταν το δικαστήριο ενάντια στον ιμπεριαλισμό.

Στο πρώτο Φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε σε χώρα του δυτικού ημισφαιρίου και μάλιστα σοσιαλιστική, συμμετείχαν 18.500 νέοι από 145 χώρες. Την εποχή εκείνη η προοδευτική, δημοκρατική και αγωνιζόμενη νεολαία όλου του κόσμου είχε πειστεί από τη νίκη του βιετναμέζικου λαού ότι ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός μπορεί να νικηθεί. Κι αυτό συνέβαινε επίσης τη στιγμή που ο ιμπεριαλισμός επενέβαινε σε πρώην αποικιοκρατούμενες χώρες, με στόχο να επιβάλει αντιδημοκρατικά - αντιδραστικά καθεστώτα, για να καθυποτάξει τους λαούς αυτών των χωρών.

Ετσι, οι νέοι όλου του κόσμου μπόρεσαν να εκφράσουν, μέσα από πολύμορφες εκδηλώσεις, την αλληλεγγύη τους προς τους λαούς αυτών των χωρών, αλλά και «στο Νησί της Επανάστασης» την Κούβα, που δοκιμαζόταν για πάνω από μια δεκαετία από τον οικονομικό αποκλεισμό που είχαν επιβάλει οι ΗΠΑ.

Μαζική ήταν η συμμετοχή 26.000 νέων από 157 χώρες. Η επιτυχία που σημείωσε και αυτό το Φεστιβάλ ήταν ηχηρή απάντηση του ανεπτυγμένου τότε φιλειρηνικού κινήματος ενάντια στις θεωρίες για τον «Πόλεμο των Αστρων», στο «Δόγμα περιορισμένου πυρηνικού πολέμου στην Ευρώπη» των ΗΠΑ και στη βόμβα νετρονίου.

Για άλλη μια φορά οι αντιδραστικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να σαμποτάρουν το Φεστιβάλ. Ετσι, ο ΟΗΕ όρισε το έτος 1985 ως Ετος Νεότητας και με αφορμή αυτό η CIA χρηματοδότησε παγκόσμια συνάντηση νεολαίας τον Απρίλη στην Τζαμάικα. Μεγάλη ήταν και η αντιφεστιβαλική καμπάνια, που μιλούσε για δήθεν καπέλωμα του Φεστιβάλ από τους κομμουνιστές, για υποταγή στη Σοβιετική Προπαρασκευαστική Επιτροπή και για πρόγραμμα που φτιάχτηκε από την Κομσομόλ.

Πραγματοποιήθηκαν δεκάδες εκδηλώσεις και μάλιστα ειδικές εκδηλώσεις αφιερωμένες στα 40 χρόνια από τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη με τη συμμετοχή βετεράνων του Β' Παγκόσμιου Πολέμου.

Αυτό το Φεστιβάλ διεξάγεται μέσα σε πολύ δυσμενείς συνθήκες για το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα που είχε φυσικά συνέπειες και στο νεολαιίστικο κίνημα. Ηδη έχουν ξεκινήσει οι ανατροπές σε μια σειρά από σοσιαλιστικές χώρες και προετοιμάζεται η ανατροπή και της Σοβιετικής Ενωσης.

Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζεται και στη μειωμένη συμμετοχή αντιπροσώπων στο Φεστιβάλ (10.000 από 117 χώρες) αλλά και στην κατάσταση που επικρατεί στις νεολαιίστικες οργανώσεις, και μέσα στην ΠΟΔΝ.

Υστερα από 8 χρόνια, το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών ξαναζωντανεύει, με τη συμμετοχή 12.323 νέων από 136 χώρες. Ξαναζωντανεύει και πάλι κόντρα σε όλους εκείνους που ήθελαν τα Φεστιβάλ να έχουν πεθάνει μετά τις ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. Ο νεολαιίστικος αυτός θεσμός στέλνει ισχυρό μήνυμα αντίστασης και μη υποταγής στα σχέδια της «νέας τάξης πραγμάτων», ενώ παράλληλα στέλνει μήνυμα ελπίδας για την ανάκαμψη των νεανικών συλλογικών διεργασιών στο διεθνές αντιιμπεριαλιστικό αλλά και το κομμουνιστικό κίνημα.