Ενα εθνικό σχέδιο δράσης στην πεπατημένη των προηγούμενων σχεδίων, που οδήγησαν στην αποτυχία της αντιμετώπισης των ναρκωτικών -και πρώτ' απ' όλα στον καίριο τομέα της πρόληψης - αποφάσισε χτες το Υπουργικό Συμβούλιο.

Επικεφαλής αυτής της εθνικής προσπάθειας εμφανίστηκε ο πρωθυπουργός, Κ. Σημίτης, σε μια επιχείρηση να παρουσιάσουν μια προσπάθεια συστράτευσης με την κοινωνία μετά το μεγάλο πολιτικό τέλμα και διακηρύσσοντας ότι προσπαθούν να «ενσταλάξουν στη νεολαία νέες αξίες και νέα πρότυπα». Στα μέτρα αυτά προστέθηκε και η αντιμετώπιση του αλκοολισμού, όπως άλλωστε προβλέπει το πενταετές πρόγραμμα που ανακοινώθηκε (2001-2006) κι είναι ενταγμένο στους στόχους του Πενταετούς Σχεδίου Δράσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης (2000-2004).

Ωστόσο, όμως, τόσο οι μεγαλοστομίες του πρωθυπουργού όσο και οι ανακοινώσεις λίγο αργότερα της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας σε ορισμένα σημεία έχουν στοιχεία οπισθοδρόμησης.

• Η εκπόνηση του σχεδίου έγινε με τη διαδικασία του επείγοντος και πρόχειρο τρόπο, ενώ φαίνεται ότι δεν πάρθηκαν υπόψη οι προτάσεις των έμπειρων προγραμμάτων, όπως το ΚΕΘΕΑ και το «18 Ανω».
• Επιμένουν στην ανάθεση ολόκληρης της οικονομικής επιβάρυνσης των 55 κέντρων πρόληψης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, παρά την τριετή πλέον εμπειρία, η οποία παρουσιάζει συμπτώματα εκφυλισμού, καθώς η Τοπική Αυτοδιοίκηση παρουσίασε αδυναμία να ανταποκριθεί στο 50% των υποχρεώσεών της, όπως προέβλεπε μέχρι τώρα το σχέδιο. Στην ίδια λογική, με την κάλυψη κατά 50% των δαπανών απ' τον Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ), κινείται και η δημιουργία 27 νέων κέντρων πρόληψης.

Επίσης, στον τομέα της πρόληψης μπορούν να διεισδύσουν διάφοροι άσχετοι καθώς προβλέπεται η εφαρμογή και διαχείριση προγραμμάτων πρόληψης σε ΝΠΙΔ κοινωφελούς χαρακτήρα.

• Μεταθέτει νέα οικονομικά βάρη στα ασφαλιστικά ταμεία καθώς προβλέπει κλειστό ημερήσιο νοσήλιο για τις θεραπευτικές κοινότητες. Επίσης, προβλέπει τη δημιουργία Ταμείου Αντιμετώπισης Προβλημάτων Εξαρτησιογόνων Ουσιών που μετά τη λειτουργία του φαίνεται ότι θα αντικαταστήσει την κρατική επιχορήγηση.
• Προκρίνεται η λογική της συντήρησης του προβλήματος με την επέκταση των προγραμμάτων με υποκατάστατα χωρίς να εντάσσονται σε μια λογική με τελικό στόχο την απεξάρτηση του χρήστη. Επίσης, εκτός απ' την επέκταση των προγραμμάτων προβλέπεται και η χορήγηση μεθαδόνης απ' τα νοσοκομεία του ΕΣΥ - εφόσον θέλουν οι γιατροί.
• Στον τομέα των φυλακών επαναλήφθηκαν οι παλιότερες εξαγγελίες απ' τις αρχές της δεκαετίας του 1990 για ειδικά καταστήματα.
• Η αποκατάσταση των απεξαρτημένων εξαντλείται στα προγράμματα κατάρτισης και προώθησης στην αγορά εργασίας. (Μέχρι τώρα τα παρακολούθησαν 8.500 πρώην χρήστες, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Υγείας).
• Η νομοθεσία για τα ναρκωτικά δεν αλλάζει, ενώ ανακοινώθηκε - κάτι που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο - η εκτέλεση των αυστηρών ποινών για τους εμπόρους.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στη διάρκεια του Υπουργικού Συμβουλίου υπήρξαν τοποθετήσεις, όπως του υπουργού Εξωτερικών, Γ. Παπανδρέου, για νέα οπτική στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά επισημάνθηκε ότι τα αποτελέσματα από άλλες χώρες, όπως η Ολλανδία, δεν είναι τόσο θετικά και επομένως δεν προκρίνεται για τη χώρα μας.

Μετά το Υπουργικό Συμβούλιο ο υπουργός Υγείας, Αλ. Παπαδόπουλος, και η υφυπουργός, Χρ. Σπυράκη, παρουσίασαν αναλυτικά τα μέτρα ανακοινώνοντας τη συγκρότηση Διυπουργικής Επιτροπής, στην οποία συμμετέχουν δέκα υπουργεία (Εσωτερικών, Αμυνας, Οικονομικών, Εθνικής Οικονομίας, Εργασίας, Υγείας, Δικαιοσύνης, Πολιτισμού, Εμπορικής Ναυτιλίας και Δημόσιας Τάξης).

Η Διυπουργική Επιτροπή, όπως είπε ο Αλ. Παπαδόπουλος, θα προσδιορίσει και τη διαθεσιμότητα των πόρων για κάθε προβλεπόμενη δράση, ενέργεια ή μέτρο, ενώ θα παρακολουθεί την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης.

Η λογική των διαθέσιμων πόρων οδηγεί στη λογική των «μετρήσιμων στόχων με οριοθετημένους χώρους ανάπτυξης και επίπεδα ενεργειών ανά υπουργείο», στοιχεία που περιορίζουν τη δράση κατά των ναρκωτικών.

«Στη χώρα μας γίνονται ήδη σημαντικά πράγματα, αλλά διαπιστώθηκε ότι χρειάζεται να γίνουν πολύ περισσότερα», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης μετά το υπουργικό συμβούλιο.

Ωστόσο όμως και το στίγμα των δηλώσεων του πρωθυπουργού δε δίνει το εύρος εκείνων των μέτρων που έχει ανάγκη η χώρα μας για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών και τη θωράκιση της νεολαίας. «Το φαινόμενο των ναρκωτικών, συνέχισε ο πρωθυπουργός, είναι πολυδιάστατο ως προς τις αιτίες του και πολύπλευρο ως προς τις επιπτώσεις του. Δεν αφορά μονάχα τη δημόσια υγεία, ορισμένα άτομα, αλλά αφορά και την κοινωνική συνοχή μας και έχει συνδέσεις με την εθνική μας ασφάλεια».

Ο Κ. Σημίτης στην αρχή της δήλωσής του αναγνώρισε ότι «η εξάπλωση της χρήσης των ναρκωτικών, ιδίως ανάμεσα στους νέους μας, ακολουθεί και στην Ελλάδα δυστυχώς την ίδια πορεία που ακολούθησε και στις άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης και η χρήση επεκτείνεται».

«Επίσης -είπε σε άλλο σημείο- έχουμε επίγνωση ότι το πρόβλημα των ναρκωτικών στη χώρα μας είναι μέρος ενός ευρύτερου διεθνούς προβλήματος. Δεν παρουσιάζεται μόνο εδώ, αλλά ιδίως σε άλλες χώρες. Η διακίνηση των ναρκωτικών έχει διεθνείς διασυνδέσεις. Υπάρχουν, λοιπόν, πολλαπλές, αθέατες και θεατές διακλαδώσεις στη διεθνή πολιτική και την οικονομική συγκυρία».

Στη συνέχεια ανέφερε ότι οι αποφάσεις κινούνται σε δύο κατευθύνσεις:

• «Πρώτα, την ενιαιοποίηση και ισχυροποίηση του θεσμικού και οργανωτικού πλαισίου της πολιτικής που εφαρμόζουμε. Ετσι ώστε να υπάρχει ένας ορθολογικότερος σχεδιασμός, αποδοτικότερος συντονισμός δράσεων και μία πιο αξιόπιστη αξιολόγηση αποτελεσμάτων. Ο πρώτος στόχος προέρχεται από τη διαπίστωση ότι τώρα χρειάζεται περισσότερος συντονισμός, χρειάζεται καλύτερο θεσμικό πλαίσιο, χρειάζεται πιο αποτελεσματική οργάνωση.
• Το δεύτερο που αποφασίσαμε είναι η ανάπτυξη, μέσα σ' αυτό το θεσμικό πλαίσιο το οποίο ανέφερα, μιας σειράς δράσεων σε καθορισμένο χρονικό ορίζοντα και με μετρήσιμους δείκτες. Το σχέδιο αυτό θα εναρμονίζει τον κεντρικό σχεδιασμό με τον περιφερειακό σχεδιασμό και στους τρεις τομείς, στους οποίους θα πρέπει να συνεχίσουμε να αναπτύσσουμε την προσπάθεια καταπολέμησης: Την πρόληψη, τη θεραπεία και την κοινωνική ενσωμάτωση όσων χρησιμοποιούν ναρκωτικά».

«Πολλά απ' αυτά που συζητήσαμε γίνονται», είπε ο πρωθυπουργός. «Αποφασίσαμε, λοιπόν, να ενισχυθούν οι δράσεις και να επεκταθούν με νέες δράσεις, να ενταχθούν σε ένα εθνικό σχέδιο δράσης. Θα πω μονάχα, για παράδειγμα, ότι θα αυστηροποιήσουμε τη νομοθεσία (την ποινική και τη σωφρονιστική) για τους εμπόρους ναρκωτικών και ότι θα αυξήσουμε τις μονάδες που χορηγούν υποκατάστατα, όπως θα αυξήσουμε τις μονάδες θεραπείας, καθώς και τις μονάδες που συμπαραστέκονται σ' αυτούς που πάσχουν από το πρόβλημα. Αυτές τις πρωτοβουλίες τις ανακοινώνουμε, με την ελπίδα ότι έτσι θα δημιουργηθούν στην κοινωνία ευνοϊκότεροι όροι για την περιστολή του φαινομένου. Ιδίως σε σχέση με τη μείωση των αρνητικών συνεπειών για την υγεία και την κοινωνική λειτουργία όσων έχουν εμπλακεί, να τους βοηθήσουμε στην υγεία τους. Αλλά ταυτόχρονα να ενισχύσουμε όλες εκείνες τις υποστηρικτικές δομές που θα αποτρέπουν την εργασιακή και κοινωνική απομόνωσή τους, ώστε να είναι πάντα δυνατό να τους εντάξουμε στην κοινωνία. Οι χρήστες είναι ασθενείς, αυτή είναι η άποψή μας. Την ασθένεια πρέπει να τη θεραπεύσουμε και ταυτόχρονα πρέπει να τους βοηθήσουμε να λειτουργήσουν θετικά στην κοινωνία».

«Η χώρα μας, συνέχισε ο πρωθυπουργός, θα αναλάβει πρωτοβουλίες σε κοινοτικό και διεθνές επίπεδο, ώστε να υπάρχει μια πολιτική για τον περιορισμό της καλλιέργειας και της εμπορίας των ναρκωτικών, εδώ στα Βαλκάνια, στην ευρύτερη περιφέρειά μας. Γιατί εκεί εντοπίζεται διεθνώς ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα και εμείς έχουμε υποχρέωση να πολεμήσουμε αυτό το πρόβλημα. Θα δώσουμε επίσης ιδιαίτερη σημασία για να έχουμε καθαρούς Ολυμπιακούς Αγώνες.

Η κυβέρνηση πιστεύει πως το κράτος πρέπει να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο. Θέλω όμως να τονίσω ότι όσο σημαντικός και να είναι ο ρόλος του κράτους, δεν είναι σε καμιά περίπτωση αποκλειστικός. Δεν εξαντλούνται έτσι όλες οι δυνατότητες που διαθέτει η κοινωνία μας. Η κοινωνία πρέπει και αυτή να ενεργοποιηθεί σ' αυτή την κατεύθυνση».

Και ο πρωθυπουργός κατέληξε: «Με τις αναπτυσσόμενες κατά τομέα δράσεις της, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι θα εξασφαλίσει καλύτερους όρους για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Θα φέρει στο προσκήνιο τον αγώνα των ναρκωτικών και θα εντάξει -και αυτό θέλουμε- και κάθε φορέα κοινωνικής ευθύνης, αλλά και κάθε πολίτη αυτής της χώρας σ' αυτό τον αγώνα. Ο αγώνας κατά των ναρκωτικών είναι προτεραιότητα για μας, είναι υποχρέωση για μας, είναι ευθύνη μας. Παράλληλα, είναι προτεραιότητα, υποχρέωση και ευθύνη όλων μας».

Τα βασικά μέτρα που ανακοίνωσε η ηγεσία του υπουργείου Υγείας περιλαμβάνουν τα εξής:

• Εντός του 2001 ολοκληρώνονται αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο του ΟΚΑΝΑ, ο οποίος πλέον θα διοικείται από επταμελές ΔΣ συγκροτούμενο από προσωπικότητες με εμπειρία στη διοικητική οργάνωση και στο θέμα αντιμετώπισης των προβλημάτων των ουσιοεξαρτήσεων. Μέχρι τώρα το ΔΣ του ΟΚΑΝΑ ήταν 15μελές και φαίνεται ότι θα εξοβελιστούν οι εκπρόσωποι των θεραπευτικών κοινοτήτων.

Ο ΟΚΑΝΑ αναλαμβάνει ρόλο συντονιστή και θα κάνει την αξιολόγηση της παροχής υπηρεσιών. Επίσης θα κατανέμει τη χρηματοδότηση και τελικά θα αντικαταστήσει τη Διυπουργική Επιτροπή.

• Μέχρι το τέλος του 2002 όλα τα υπουργεία που συμμετέχουν στην υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης συμπληρώνουν τον οργανισμό τους, συστήνοντας διευθύνσεις ή τμήματα ή γραφεία τα οποία θα έχουν ως αποκλειστική αρμοδιότητα την εφαρμογή των όσων αναφέρονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης.
• Ενισχύονται οι ομάδες των Ανώνυμων Ναρκομανών (ΑΝ) και Ανώνυμων Αλκοολικών (ΑΑ) για την αντιμετώπιση της τοξικομανίας και του αλκοολισμού. Το Υπουργείο Υγείας - Πρόνοιας ενισχύει τη λειτουργία πιλοτικού προγράμματος αλληλοβοήθειας στη Θεσσαλονίκη μέσω του ΟΚΑΝΑ και δεσμεύεται να προσφέρει τη στήριξη που θα του ζητηθεί σε ανάλογες πρωτοβουλίες και προγράμματα.
• Εντός του 2002 δημιουργείται Ταμείο Αντιμετώπισης Προβλημάτων Εξαρτησιογόνων Ουσιών το οποίο χρηματοδοτείται τόσο από τον κρατικό προϋπολογισμό όσο και από τους πόρους που προκύπτουν από κατασχέσεις ή δημεύσεις περιουσιακών στοιχείων εμπόρων ναρκωτικών, καθώς και από πρόστιμα ή χρηματικές ποινές που επιβάλλονται σε περιπτώσεις παράβασης των σχετικών διατάξεων. Τα χρήματα διατίθενται για την εκτέλεση δράσεων που περιγράφονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης. Μέχρι λειτουργίας του τριπλασιάζεται η κρατική χρηματοδότηση προς τους φορείς υλοποίησης δράσεων σχετικών με την αντιμετώπιση του προβλήματος της ουσιοεξάρτησης.
• Μέχρι το τέλος του 2002 καθιερώνεται κλειστό ημερήσιο νοσήλιο για τις «θεραπευτικές κοινότητες» που λειτουργούν με καθορισμένο από το υπουργείο Υγείας νομοθετικό πλαίσιο και νομοθετείται κάλυψη δαπανών από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς για επισκέψεις σε ψυχολόγους πέραν αυτών που προβλέπεται για ψυχιάτρους, όταν κρίνεται απαραίτητη η ψυχολογική υποστήριξη για την απεξάρτηση.
• Εντός του 2001 στα πλαίσια του σχεδιασμού του Υπουργείου Υγείας - Πρόνοιας για Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (εντασσόμενα στο Νομοσχέδιο της Δημόσιας Υγείας) θεσμοθετείται Ινστιτούτο Ουσιοεξαρτήσεων και Τοξικομανίας.

Ο ρόλος του Ινστιτούτου θα είναι η ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και πρωτοκόλλων, η πιστοποίηση θεραπευτικών προγραμμάτων κλπ.

• Μέχρι το τέλος του 2001 θα κωδικοποιηθεί σε ενιαίο κείμενο η σχετική νομοθεσία περί ναρκωτικών και οι εν γένει ρυθμίσεις.
• Εντός του 2002 προωθείται νομοσχέδιο για τη μετεξέλιξη αναμορφωτηρίων ανήλικων σε Μονάδες Μέριμνας Νέων και τη σύσταση Κεντρικού Συμβουλίου Μονάδων για την πρόληψη της παραβατικής συμπεριφοράς ανηλίκων, την αντιμετώπιση νέων δραστών και θυμάτων και για την προστασία των δικαιωμάτων των νέων.
• Εντός του 2002 θα δημοσιευτεί η κοινή υπουργική απόφαση του Υπουργείου Υγείας και Δικαιοσύνης για την ποσότητα εξαρτησιογόνων που χαρακτηρίζει τον έμπορο και διακινητή ναρκωτικών.
• Η μικροδιακίνηση, η ποινική ή μη αντιμετώπιση της διάθεσης ορισμένων εξαρτησιογόνων ουσιών, ο τρόπος διαφήμισης του αλκοόλ και της συνταγογράφησης των νόμιμων εξαρτησιογόνων, αντιμετωπίζεται σύμφωνα με τις αποφάσεις της Βουλής και των εισηγήσεων της Διακομματικής Επιτροπής για τα Ναρκωτικά.