Στον απόηχο των κινητοποιήσεων της περασμένης βδομάδας για το περιβάλλον, πληθαίνουν τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν το ενδιαφέρον μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων για τα ζητήματα της «κλιματικής αλλαγής», την οποία αξιοποιούν είτε ως «όχημα» για να προωθήσουν τα «πράσινα» επιχειρηματικά τους σχέδια έναντι ανταγωνιστών τους είτε ως ευκαιρία για να επενδύσουν σε νέα κερδοφόρα πεδία, που συνδέονται με τις συνέπειες των αλλαγών στο κλίμα παγκοσμίως και αποτελούν αντικείμενο ισχυρών ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Η ΕΕ εμφανίζεται σήμερα να ηγείται της εκστρατείας για στροφή στην «πράσινη ανάπτυξη», με τον μανδύα της υιοθέτησης πολιτικών «φιλικών» προς το περιβάλλον, διαθέτοντας μάλιστα τεράστια κονδύλια από τα ταμεία της για τη στήριξη επενδύσεων σε τέτοιους τομείς, προκειμένου να βρουν διέξοδο συσσωρευμένα κεφάλαια.

Αλλά και στις ΗΠΑ, ένα ισχυρό επιχειρηματικό «μπλοκ», που συνδέεται κατά βάση με τους Δημοκρατικούς, πιέζει προς την ίδια κατεύθυνση, προβάλλοντας την ανάγκη ενός νέου «πράσινου deal», όπως είναι το σύνθημα του υποψηφίου για τη θέση του Προέδρου των ΗΠΑ Τζ. Σάντερς.

Ανάλογη στρατηγική διαμορφώνει και η Κίνα, που ανταγωνίζεται την ΕΕ σε επενδύσεις στην «πράσινη» οικονομία και είναι από τους κορυφαίους κατασκευαστές συσσωρευτών ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο. Η αχανής αυτή οικονομία αποτελεί τον μεγαλύτερο καταναλωτή άνθρακα και τη χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και τον μεγαλύτερο παραγωγό φωτοβολταϊκών πάνελ, ενώ προχωρά ταχύτατα στην αλλαγή του ενεργειακού της μείγματος, χρησιμοποιώντας όλο και περισσότερο τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).

Την έκταση της συζήτησης και το μέγεθος των ανταγωνισμών γύρω από την κλιματική αλλαγή αποκαλύπτουν και η έκθεση που συνέταξε η Διάσκεψη για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη του ΟΗΕ (UNCTAD) αναφορικά με την ανάγκη σύναψης μιας νέας παγκόσμιας «πράσινης Συμφωνίας» (Green New Deal). Σ' αυτήν υπολογίζεται ότι για να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού για το 2030, απαιτούνται, μόνο στον λεγόμενο «αναπτυσσόμενο» κόσμο, επενδύσεις ύψους 2,5 τρισ. δολαρίων τον χρόνο!

Πρόκειται για ιλιγγιώδες ποσό, που ανεξάρτητα από το αν θα επενδυθεί στο σύνολό του, δείχνει τις προσδοκίες που τρέφουν μεγάλα μονοπώλια για «απογείωση» της κερδοφορίας τους τα επόμενα χρόνια από την τοποθέτηση κεφαλαίων στην «πράσινη» οικονομία.

Δείχνει επίσης την πραγματική σκοπιμότητα που κρύβεται πίσω από τις συμφωνίες καπιταλιστικών κρατών και ιμπεριαλιστικών κέντρων για το κλίμα, στο πλαίσιο του διαμοιρασμού της «πράσινης» πίτας, από την οποία δεν πρόκειται βέβαια να παραιτηθούν οι ΗΠΑ, παρά την απόσυρσή τους από τη Συμφωνία του Παρισιού.

Μέσα από το ίδιο πρίσμα πρέπει να δει κανείς και τη συζήτηση σε διεθνές επίπεδο για την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου «πράσινου» «Bretton Woods» (η σύνοδος στο BW πραγματοποιήθηκε το 1944 στην ομώνυμη πόλη της πολιτείας Νew Hampshire των ΗΠΑ και καθιέρωσε σύστημα σταθερών νομισματικών ισοτιμιών στη διεθνή καπιταλιστική αγορά) με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Κίνας, με σκοπό να «επανακαθοριστεί ο πολυπολικός κόσμος και να προσαρμοστούν όλες οι δημόσιες επενδύσεις στη δράση για το κλίμα».

Πρόκειται για μια «ιδέα» που κατέθεσε η αξιωματούχος του ΟΗΕ και επικεφαλής του Οργανισμού «SE4all», R. Kyte, σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στο περιθώριο της πρόσφατης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Ν. Υόρκη. Ο συγκεκριμένος οργανισμός (Sustainable Energy for All - Αειοφόρος Ενέργεια για όλους) ιδρύθηκε από τον πρώην γγ του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν για την «ευαισθητοποίηση» της παγκόσμιας κοινής γνώμης και των πολιτικών ηγετών γύρω από τα ζητήματα της «κλιματικής αλλαγής».

Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν η διεθνής εταιρεία επενδυτικών συμβούλων PWC και το επενδυτικό ταμείο «Climate Investments Funds», που ειδικεύεται σε επενδύσεις «φιλοπεριβαλλοντικού» χαρακτήρα σε λεγόμενες «αναπτυσσόμενες» και χώρες «μεσαίου εισοδήματος», σε αυτό δηλαδή που παλιότερα ονομαζόταν «Τρίτος Κόσμος» και τα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί σε αυτό προέρχονται, μεταξύ άλλων, και από τις ΗΠΑ.

Αλλα και στην ΕΕ, η νέα πρόεδρος της Κομισιόν, Γερμανίδα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει αναφερθεί στην ανάγκη υλοποίησης μιας «Νέας Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας», που βεβαίως δεν αφορά μόνο το εσωτερικό της Ενωσης, αλλά έχει μια πολύ ισχυρή εξωτερική διάσταση.

Ακρως αποκαλυπτική ως προς αυτό είναι μια νέα μελέτη που δημοσίευσε η «δεξαμενή σκέψης» με έδρα τις Βρυξέλλες «Ε3G» (Third Generation Enviromentalism - Περιβαλλοντισμός 3ης Γενιάς, ένας από τους κορυφαίους οργανισμούς του είδους στον κόσμο που ασχολείται με ζητήματα περιβαλλοντικής διπλωματίας) και διενεργήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σε αυτήν υπογραμμίζεται ότι σήμερα, η οικοδόμηση από την ΕΕ μιας αποτελεσματικής «περιβαλλοντικής διπλωματίας», που θα αποσκοπεί στη μείωση των εκπομπών ρύπων και στην αποτροπή του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής και πέραν των συνόρων της, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μια απλή «ανθρωπιστική δράση», αλλά οφείλει να αποκτήσει συνολική διάσταση, που θα αγκαλιάζει το σύνολο των εξωτερικών οικονομικών σχέσεων της ΕΕ.

Η επισήμανση αυτή έχει σκοπό να διαφοροποιήσει τα προγράμματα «ανθρωπιστικής» βοήθειας που χρηματοδοτεί η ΕΕ σε περιοχές του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου» και αφορούν θέματα όπως η αντιμετώπιση της ξηρασίας κ.ά., από μια «ενεργητική περιβαλλοντική διπλωματία», που στην πραγματικότητα θα διαμορφώνει όρους και προϋποθέσεις για κερδοφόρες επενδύσεις των μονοπωλίων της πολύ πιο πέρα από τα σύνορά της.

Η μελέτη σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS) της ΕΕ πρέπει να συγχρονίσει το σύνολο των επενδυτικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων ανά τον κόσμο με την πολιτική της ΕΕ για το κλίμα και τους στόχους που αυτή θέτει για το 2050.

Οι προβλέψεις που υπάρχουν σήμερα για επενδύσεις σε υποδομές, αγγίζουν τα 90 τρισ. ευρώ μέχρι το 2030 (!) και τονίζεται ότι αυτοί οι επενδυτικοί πόροι, συμπεριλαμβανομένων και όσων προορίζονται για την κατασκευή νέων υποδομών σύνδεσης της Ευρώπης με την Ασία, θα πρέπει να ακολουθήσουν τους περιβαλλοντικούς στόχους της «πράσινης ανάπτυξης».

Με δεδομένα τα παραπάνω καμιά εντύπωση δεν προκαλεί η στήριξη που απολαμβάνουν οι κινητοποιήσεις για το κλίμα από μεγάλους μονοπωλιακούς ομίλους, από κυβερνήσεις και μηχανισμούς του κράτους, που τις αξιοποιούν για να προωθήσουν τις πράσινες επενδύσεις και να ασκήσουν πίεση στους ανταγωνιστές τους.

Για παράδειγμα, την ίδια ώρα που μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι αναζητούν το κέρδος στις πράσινες επενδύσεις, υπάρχουν άλλοι «επενδυτές» που αδημονούν κυριολεκτικά για το λιώσιμο των πάγων σε περιοχές πλούσιες σε κοιτάσματα σπάνιων γαιών και χρυσού, όπως η Γροιλανδία, όπου μέχρι πρότινος υπήρχαν παγετώνες. Καθόλου τυχαία, μεταλλευτικές εταιρείες της Δανίας, μόνο μεταξύ 2010 και 2011 αύξησαν κατά 75% τις επενδύσεις σε περιοχές της Γροιλανδίας που έμεναν «ανεκμετάλλευτες» λόγω παγετώνων...

Στον αντίποδα, ήδη από το 2013, το αμερικανικό δίκτυο «Bloomberg» αποκάλυπτε πως επενδυτές σε γνωστές χρηματοπιστωτικές εταιρείες, όπως η «Morgan Stanley» και η «Goldman Sachs», που διαχειρίζονται αμύθητα κεφάλαια παγκοσμίως, «σπρώχνουν» επενδύσεις στις ΑΠΕ και στα βιοκαύσιμα, κυνηγώντας «πιο καυτά κέρδη».

Πολλοί από αυτούς τους κολοσσούς εμφανίζονται σήμερα στις λίστες των υποστηριχτών των κινητοποιήσεων για το κλίμα. Μόνο στις τελευταίες κινητοποιήσεις ενεπλάκησαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πάνω από 3.024 επιχειρήσεις παγκοσμίως, χώρια οι ΜΚΟ, τα άλλα ιδρύματα και οι οργανισμοί που συνδέοντα άμεσα και προωθούν τα συμφέροντά τους. Καθοριστική για τη μαζικότητα των κινητοποιήσεων σε πολλές χώρες αποδείχτηκε επίσης η συνδρομή του κράτους και της Εκκλησίας.

Το «συγκολλητικό» στοιχείο όλων αυτών και ένα από τα βασικά συνθήματα των κινητοποιήσεων για το κλίμα, είναι η προώθηση των στόχων του «πράσινου new deal».

Αυτό που αποσιωπάται, όμως, είναι ότι όσο παραμένει το κριτήριο του καπιταλιστικού κέρδους, όποιο χρώμα κι αν έχει η ανάπτυξη, δεν μπορεί να δοθεί απάντηση προς όφελος της προστασίας του περιβάλλοντος και της ζωής από φυσικές καταστροφές. Αντίθετα, σε όλες τις εκδοχές του, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής είναι παράγοντας επιβαρυντικός για το περιβάλλον και συνιστά μόνιμη απειλή για την ασφάλεια, ακόμα και για τη ζωή των ανθρώπων.

Η ευθυγράμμιση με τις ευρωπαϊκές πολιτικές για την «πράσινη ανάπτυξη» παρουσιάζεται ως προτεραιότητα και στην Ελλάδα, τόσο από την κυβέρνηση της ΝΔ όσο και από τον ΣΥΡΙΖΑ, που την ενέταξε μάλιστα και στην προγραμματική διακήρυξη για το μετασχηματισμό του κόμματός του.

Στο πρόσφατο ταξίδι στη Γερμανία ο Κυρ. Μητσοτάκης μίλησε για ένα «φιλόδοξο σχέδιο επενδύσεων γύρω από την "πράσινη οικονομία", τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, τη διαχείριση των απορριμμάτων, την ηλεκτροκίνηση, παραγωγικές δραστηριότητες που είναι φιλικές προς το περιβάλλον», σε συνεργασία με τη Γερμανία, κάνοντας λόγο για στροφή της ελληνικής οικονομίας προς ένα «πράσινο μοντέλο», προκειμένου να αποτελέσει μέρος του επενδυτικού σχεδιασμού μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων την επόμενη δεκαετία.

Αν μη τι άλλο, τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και η ΝΔ δείχνουν να αφουγκράζονται τις ανησυχίες του κεφαλαίου για τις επενδυτικές ευκαιρίες που προσφέρει η «πράσινη» ανάπτυξη, την οποία ενσωματώνουν ως βασικό συστατικό στα προγράμματά τους.

Πίσω όμως από τις διακηρύξεις, τις επενδυτικές «ευκαιρίες» και τους ανταγωνισμούς των μονοπωλίων, ένα πράγμα παραμένει βέβαιο: Ο διαθλαστικός φακός της καπιταλιστικής κερδοφορίας θολώνει το δίκαιο ενδιαφέρον και την ανησυχία εκατομμυρίων ανθρώπων - ιδιαίτερα της νεολαίας - για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.

Γι' αυτό χρειάζεται αυτή η ανησυχία να μπολιαστεί με την προοπτική της σύγκρουσης με το κεφάλαιο και την εξουσία του, για τον άλλο δρόμο ανάπτυξης, που θα έχει στο επίκεντρο τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες και όχι τα κέρδη.