Το «τέντωμα» του καθημερινού ωραρίου, η «διευθέτηση» του εργάσιμου χρόνου με βάση τις ανάγκες των επιχειρήσεων, οι ατομικές συμβάσεις που προβλέπουν δουλειά όποτε θέλει, όσο θέλει, όπως και από όπου θέλει η εργοδοσία, δεν είναι σκηνή από το μέλλον αλλά πραγματικότητα την οποία αντιμετωπίζουν ήδη χιλιάδες εργαζόμενοι σε μια σειρά κλάδους. Δίπλα στις παραπάνω ρυθμίσεις, το τοπίο συμπληρώνεται από το διευθυντικό δικαίωμα, την απειλή της απόλυσης ή πιο ...κομψά της «μη ανανέωσης της σύμβασης», που εξασφαλίζουν την απαραίτητη «συμφωνία» του εργαζόμενου.

Με βάση την πείρα που ήδη διαθέτουν, εργαζόμενοι από διαφορετικούς χώρους δουλειάς δίνουν στον «Ριζοσπάστη» μια εικόνα για τα μέτρα που διαφημίζει η κυβέρνηση, και που ήδη τα ζουν, και τις επιπτώσεις που έχουν στη δουλειά, στον ελεύθερο χρόνο και τη ζωή τους. Αν κάτι επιβεβαιώνεται είναι ότι με το νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση, όσα μέχρι σήμερα θεωρούνταν «εργοδοτική ασυδοσία» γίνονται καθεστώς, νομιμοποιούνται.

Στο Εμπόριο, και ειδικά στα σούπερ μάρκετ, οι εργαζόμενοι δεν ξέρουν αν πρέπει να γελάσουν ή να κλάψουν με τους προκλητικούς ισχυρισμούς κυβέρνησης και υπουργείου. Σε έναν κλάδο όπου οι αξιώσεις της εργοδοσίας μεταφράζονται σε ρητούς όρους στις ατομικές συμβάσεις και το ψηφιδωτό της «ευελιξίας» περιλαμβάνει 6ήμερη εργασία, δουλειά την Κυριακή και «σπαστό» ωράριο, οι ίδιοι όχι απλά δεν μπορούν να επιλέξουν, να ρυθμίσουν ή να προσαρμόσουν τη ζωή τους, αλλά ούτε καν να ...πληροφορηθούν έγκαιρα πότε και πόσες ώρες δουλεύουν, μήπως και προγραμματίσουν στοιχειωδώς την καθημερινότητά τους τις επόμενες μέρες. Για ένα ζευγάρι μισθωτών στον κλάδο του Εμπορίου, μάλιστα, κάθε βδομάδα είναι «σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες», μας μεταφέρουν εργαζόμενοι. «Ποιος θα πάει το παιδί φροντιστήριο, πότε να κλείσουμε ραντεβού με γιατρό... Πώς να τα βάλουμε όλα σε μια σειρά όταν είναι Δευτέρα και δεν ξέρουμε πόσες ώρες θα δουλεύουμε όχι σε μια βδομάδα, αλλά μεθαύριο...». Το νομοσχέδιο έρχεται να λύσει ακόμα περισσότερο τα χέρια της εργοδοσίας για να αποσαθρώσει πλήρως τον εργάσιμο χρόνο.

Σε μια σειρά ατομικές συμβάσεις, μάλιστα, ήδη ορίζεται προκαταβολικά πως ο εργαζόμενος «συναινεί και αποδέχεται» να παρέχει υπερεργασία, να απασχολείται υπερωριακά, να δουλεύει κατά τις Κυριακές και τις αργίες όταν οι ανάγκες της επιχείρησης το απαιτούν, λαμβάνοντας σε «αντάλλαγμα» μέρες ή ώρες ανάπαυσης!«Το πότε οι ανάγκες απαιτούν υπερωρία, που τώρα θα γίνει και τζάμπα δουλειά, το ξέρει μόνο ο διευθυντής...», μας λέει εργαζόμενος στον κλάδο. Με βάση τους υπολογισμούς των εργαζομένων, οι οφειλόμενες ώρες αθροίζονται διαρκώς χωρίς ποτέ να χορηγούνται.

Αντίστοιχα, η εργοδοσία μπορεί να μετατρέπει την εβδομαδιαία εργασία από πενθήμερη σε εξαήμερη, καθώς και να μεταβάλλει το ωράριο από συνεχές σε διακεκομμένο. Το 8ωρο έχει ήδη υπονομευτεί, αφού το διάλειμμα, σύμφωνα με τις προβλέψεις των συμβάσεων, «δεν είναι αμειβόμενος χρόνος εργασίας» και δεν συνυπολογίζεται στο ωράριο. Το «σπαστό» ωράριο αναγκάζει τους εμποροϋπαλλήλους να βρίσκονται «στο πόδι» από το πρωί μέχρι το βράδυ. «Υπάρχει ελεύθερος χρόνος για έναν εργαζόμενο όταν δουλεύει 9.00 - 14.00 και 18.00 - 21.00;», μας λένε... Η «ευελιξία» αποδιοργανώνει εντελώς τη ζωή τους και αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιβαρυντική για τους γονείς, και ιδιαίτερα τις μητέρες, καταδικάζοντάς τους σε ένα μόνιμο τρέξιμο για να βρουν λύσεις ποιος θα πάρει τα παιδιά από το σχολείο, ποιος θα τα φυλάξει μέχρι να επιστρέψουν σπίτι, πώς θα τα βολέψουν με το πρόγραμμα της επόμενης μέρας.

Εργαζόμενες σε μεγάλο πολυκατάστημα εξηγούν πώς η εργοδοσία ήδη «προβάρει» τα νέα μέτρα, αναγκάζοντας το προσωπικό να δουλεύει δέκα ώρες τη μέρα, χωρίς να πληρώνει υπερωρίες αλλά «χρυσώνοντας το χάπι» με ένα ρεπό αργότερα. «Οταν δουλεύεις Δευτέρα με Παρασκευή από τις 9 μέχρι τις 7, αφήνεις όλες τις δουλειές του σπιτιού για "αύριο". Ετσι το ρεπό αντί για μέρα ξεκούρασης είναι εξίσου, για να μην πω πιο κουραστική από τις μέρες αυξημένης δουλειάς: Πλυντήρια, σίδερο, συμμάζεμα, αυτά είναι τα ρεπό μας και όχι οι "βουτιές στη θάλασσα" όπως λένε οι κυβερνώντες. Εμείς δεν έχουμε υπηρετικό προσωπικό στο σπίτι όπως τα μεγαλοστελέχη των εταιρειών...», αναφέρει εργαζόμενη σε μεγάλη αλυσίδα σούπερ μάρκετ.

Από το συνεχές «ανακάτεμα» του ωραρίου δεν γλιτώνουν ούτε οι εμποροϋπάλληλοι των οποίων οι συμβάσεις είναι σε αναστολή. Καλούνται να εργαστούν μια, δυο, τρεις μέρες, όταν η αυξημένη εμπορική κίνηση το απαιτεί, και στη συνέχεια επιστρέφουν στην αναστολή, ή - ακόμα χειρότερα - να δουλέψουν όντας δηλωμένοι σε αναστολή. Από τα νύχια της εργοδοσίας δεν γλιτώνει ούτε η κανονική άδεια των εργαζομένων. Παρά τις προβλέψεις της εργατικής νομοθεσίας, οι επιχειρήσεις δε χάνουν ευκαιρία να «ξεφορτωθούν» μια μέρα άδειας, χρεώνοντάς τη με το ζόρι στους εργαζόμενους, σε μέρες με μειωμένη δουλειά.

Οι εργαζόμενοι στα αεροδρόμια βρήκαν μια θέση στα σενάρια του υπουργού Εργασίας ως εν δυνάμει ωφελημένοι από τις δυνατότητες της «διευθέτησης» του χρόνου εργασίας. Στην πραγματικότητα, το ωράριο - «λάστιχο» είναι διακαής πόθος των εταιρειών επίγειας εξυπηρέτησης και των άλλων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα αεροδρόμια, και αποτελεί πρακτική που ήδη εφαρμόζουν, με ολέθριες συνέπειες για το προσωπικό τους.

Στο πλαίσιο της πρακτικής αυτής, οι εργαζόμενοι στο αεροδρόμιο της Αττικής καλούνται να δουλέψουν πέρα από το 8ωρο τους μήνες της θερινής σεζόν, «βάσει των επιχειρησιακών αναγκών». Το ωράριο επιμηκύνεται ακόμα και πέρα από το 10ωρο, με μόνη προϋπόθεση τη μεσολάβηση 11 ωρών από τη μια βάρδια μέχρι την επόμενη. Για έναν εργαζόμενο που μένει στο κέντρο της Αθήνας και χρειάζεται σχεδόν 2 ώρες πήγαινε - έλα, μένει ένα σκάρτο 8ωρο τη μέρα για να κοιμηθεί, να αφιερώσει χρόνο στην οικογένειά του, να «μαζέψει τα κομμάτια του» και να επιστρέψει για δουλειά...

Η εντατικοποίηση αυξάνεται, αφού η παράταση του ωραρίου είναι για την εργοδοσία ένας τρόπος να κρατά τον αριθμό των εργαζομένων στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, ενώ το εξοντωτικό ωράριο έχει οδηγήσει στο παρελθόν σε ατυχήματα και λιποθυμίες εργαζομένων.

Οσο για την «προσωπική συμφωνία του εργαζόμενου», που σύμφωνα με την κυβέρνηση θα είναι απαραίτητη για τα 10ωρα; «Το 75% του προσωπικού αποτελείται από συμβασιούχους με ολιγόμηνες συμβάσεις. Ποιος εργαζόμενος δεν θα "συμφωνήσει" να δουλέψει 10ωρα, όταν ξέρει ότι ο διευθυντής σε λίγες μέρες θα "διαλέξει" ποιες συμβάσεις θα ανανεωθούν, και άρα ποιοι θα πεταχτούν στο δρόμο;», μας λέει χαρακτηριστικά εργαζόμενος σε εταιρεία επίγειας εξυπηρέτησης.

Οι παραπάνω ώρες δουλειάς υποτίθεται ότι «ισοφαρίζονται» με ρεπό και μειωμένο ωράριο τους μήνες και τις μέρες που οι πτήσεις είναι μειωμένες. Ωστόσο, την εξοντωτική δουλειά του καλοκαιριού διαδέχεται η μαζική λήξη των συμβάσεων το φθινόπωρο. Ετσι οι εργαζόμενοι, πριν προλάβουν να «απολαύσουν» την ξεκούραση που τους χρωστούσε η εργοδοσία, απολύονται. Το προσωπικό μένει και πάλι λειψό, οι εναπομείναντες εργαζόμενοι τρέχουν να καλύψουν τα κενά και μετρούν τις ώρες και τις μέρες υπερωριακής εργασίας που πηγαίνουν «υπέρ πίστεως και πατρίδος».

Ακόμα και η όποια επιμέρους «εξόφληση» επιπλέον ωρών γίνεται με τους όρους της εργοδοσίας. Συγκεκριμένα, με την πρακτική του «early release» η εταιρεία μπορεί να «επιστρέψει» κομματάκι - κομματάκι ένα μέρος από τις χρωστούμενες ώρες. Για παράδειγμα, ο εργαζόμενος που ξεκίνησε από το σπίτι του μέσα στη νύχτα για να πιάσει δουλειά μπορεί να ενημερωθεί ότι θα σχολάσει νωρίτερα, εφόσον το πρόγραμμα των πτήσεων το επιτρέπει. Ετσι, μένει να αναρωτιέται πώς η «αποδέσμευσή» του δύο ώρες πριν τη λήξη του ωραρίου μπορεί να τον αποζημιώσει για τις ατελείωτες υπερωρίες σε συνθήκες εντατικοποίησης που έχουν προηγηθεί. Είναι το 2ωρο που τα κυβερνητικά στελέχη προκλητικά ισχυρίζονται ότι «εξασφαλίζεται» για τον εργαζόμενο «να πάει μια βόλτα, να ξεσκάσει...».

Σαν κακόγουστη φάρσα αντιλαμβάνονται το κυβερνητικό ενδιαφέρον για την αδήλωτη εργασία και υπερωρία και οι εργαζόμενοι σε λογιστικές υπηρεσίες. Στην περίπτωσή τους το δεκάωρο επιβάλλεται «ντε φάκτο» από τις μεγάλες ελεγκτικές εταιρείες, οι ατομικές συμβάσεις ξεκαθαρίζουν πως το διάλειμμα δεν συμπεριλαμβάνεται στο 8ωρο, ενώ οι όροι τους περιλαμβάνουν το δικαίωμα της εργοδοσίας να επιβάλλει καθεστώς τηλεργασίας όποτε θέλει. Στο παραπάνω φόντο, η διαφήμιση της λεγόμενης «ψηφιακής κάρτας εργασίας» από το υπουργείο, ως λύση για να μετριέται ο χρόνος εργασίας, ηχεί στα αυτιά τους ως προκλητική κοροϊδία.

Η πρόσφατη και παλιότερη πείρα τους, εξάλλου, έχει αποδείξει πόσο ενδιαφέρεται η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει την αδήλωτη εργασία και υπερωρία ακόμα κι εκεί που βγάζει μάτι: Το τελευταίο διάστημα, κάτω από την πίεση της εργοδοσίας εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να δουλέψουν ενώ βρίσκονταν σε αναστολή, και άλλοι δούλευαν κανονικά και διαπίστωσαν ότι βρίσκονταν σε αναστολή μόνο όταν έφτασε η ώρα της μισθοδοσίας! Στο παρελθόν, μεγάλες εταιρείες, για να αποφύγουν τυχόν ελέγχους από τις αρμόδιες υπηρεσίες, φρόντιζαν να νοικιάζουν αίθουσες ξενοδοχείων και να καλούν τους εργαζόμενους να δουλέψουν μετά τη λήξη του ωραρίου τους, σε μέρες ανάπαυσης και αργίας, από εκεί. Πλέον η δουλειά χωρίς ωράριο, ρεπό και αργία γίνεται πραγματικότητα πολύ πιο εύκολα, μέσα από το καθεστώς της τηλεργασίας.

Στις συνθήκες στις οποίες οι εργαζόμενοι δουλεύουν από τον υπολογιστή τους, στον χώρο του σπιτιού τους, καμία «κάρτα» και ελεγκτική αρχή δεν μπορεί να εντοπίσει την καταστρατήγηση του ωραρίου τους, να βάλει «φρένο» στις κλήσεις και στα ηλεκτρονικά μηνύματα, στην πίεση που θέτουν ο διαρκώς αυξανόμενος όγκος δουλειάς, οι προθεσμίες, ο φόβος της κακής «αξιολόγησης».

Και ενώ η κυβέρνηση περηφανεύεται για τις ρυθμίσεις που ετοιμάζει για την «αποσύνδεση» των εργαζομένων από τα ψηφιακά μέσα με τα οποία δουλεύουν, οι εργοδότες έχουν προχωρήσει πολύ παραπέρα: Μεγάλες εταιρείες εφαρμόζουν συστήματα χρονομέτρησης των εργασιών, μετρούν και ελέγχουν την «αποδοτικότητα», κάνουν παρατηρήσεις όταν διαπιστώνουν ότι ο εργαζόμενος «δεν διαχειρίζεται σωστά» τον χρόνο, συνδέουν την αμοιβή της υπερωρίας με την «παραγωγικότητα» του υπαλλήλου τους. Αλήθεια, ποιο ψηφιακό σύστημα μπορεί να ελέγξει τη δουλειά που «πρέπει να βγει», off line;

Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση ούτε θέλει ούτε μπορεί να βάλει φρένο στην εργοδοτική ασυδοσία. Το μόνο που μπορεί να επιβάλει πιο ανθρώπινους όρους δουλειάς είναι ένα δυνατό συνδικάτο. Μόνο που η κυβέρνηση φροντίζει να απονευρώσει και τη συνδικαλιστική δράση στους χώρους δουλειάς...