Συχνά γίνεται το λάθος στους δείκτες μέτρησης για την ανάπτυξη μιας περιφέρειας ή χώρας να υποτιμούνται ή και να αγνοούνται οι ανθρώπινοι πόροι, γεγονός που κάθε άλλο παρά σαφή εικόνα παρουσιάζει για την υπό εξέταση περιοχή. Κι αυτό, γιατί τα δημογραφικά χαρακτηριστικά είναι αυτά που προσδιορίζουν το παρόν, αλλά και το μέλλον της. Χωρίς το ανθρώπινο δυναμικό, τόσο από ποιοτική, όσο κι από ποσοτική σκοπιά όλοι οι δείκτες (μεγέθυνσης, ΑΕΠ κτλ..) είναι χωρίς περιεχόμενο. Τα τελευταία είκοσι χρόνια οι βασικότερες τάσεις που παρατηρήθηκαν στην ΕΕ ήταν η μείωση της γεννητικότητας κατά 30% και το σταθερό ποσοστό της θνησιμότητας.

Τι σημαίνουν τα παραπάνω; Είναι εύκολο να το ερμηνεύσουμε, παρακολουθώντας τις πληθυσμιακές μεταβολές: Στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα η αύξηση κάθε χρόνο ήταν 2 εκατομμύρια άνθρωποι, τη δεκαετία του ενενήντα σχεδόν μηδενική και η πρόβλεψη είναι πτωτική. Μια δεύτερη συνέπεια είναι η ανατροπή της σημερινής σύνθεσης του πληθυσμού. Θα παρατηρηθεί, δηλαδή, η βαθμιαία αύξηση της γεροντικής ομάδας σε βάρος των νεότερων ηλικιών (σ.σ. στην Ελλάδα τα φαινόμενα αυτά είναι διακριτά και θα είναι εντονότερα). Την προσεχή πενταετία τα άτομα άνω των 65 ετών θα είναι περίπου ίσα μ' αυτά που είναι κάτω των 15 ετών. Το 2015 η αναλογία θα είναι 18% έναντι 13% (στο συνολικό πληθυσμό). Η διεύρυνση της ΕΕ θα χειροτερέψει τους εν λόγω δείκτες ακόμα στην υφιστάμενη κατάσταση και μόνο η είσοδος οικονομικών και πολιτικών προσφύγων διατηρεί κάπως την ισορροπία.

Τα αποτελέσματα των παραπάνω εξελίξεων σημαίνουν ότι οι χώρες του Νότου (και η Ιρλανδία) θα πάψουν να είναι οι «δεξαμενές του εργατικού δυναμικού». Η γήρανση θα εξομοιωθεί με τις χώρες του Βορρά. Βέβαια, σε κάποιες περιφέρειες του Νότου η γεννητικότητα θα εξακολουθήσει να είναι υψηλή στις φτωχότερες περιοχές), αλλά και σε ορισμένες περιφέρειες του Βορρά (Η.Β., Γαλλία). Μέσα στην ίδια χώρα θα υπάρχουν περιοχές με γηρασμένο πληθυσμό και άλλες με νεανικό. Ολοι μπορούμε να φανταστούμε τις τεράστιες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που θα υπάρξουν και τα νέα οικολογικά προβλήματα που θα προκύψουν με την εγκατάλειψη των αγροτικών γαιών κτλ.. αν η κατάσταση συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς. Οι μεγαλύτερες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις με άτομα ηλικίας άνω των 65 θα εμφανιστούν στο γεωγραφικό τόξο, που καλύπτει τη νότια Αγγλία και μέσω Βελγίου και Γερμανίας καταλήγει στη Βόρεια Ιταλία. Το ίδιο θα συμβεί και σε μια σειρά παράκτιες περιοχές

Οι δομικές μεταβολές στις πληθυσμιακές πυραμίδες θα δημιουργήσουνι μια σειρά από νέα προβλήματα. Για παράδειγμα το σύνολο των νέων θα συρρικνωθεί, άρα και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τη φροντίδα των παιδιών, τη βασική κατάρτιση και γενικότερα την Παιδεία. Η ζήτηση για κοινωνικές παροχές θα γνωρίσει και νέα υποχώρηση (κάτι που έρχεται γάντι στις πολιτικές επιλογές των διευθυντηρίων της ΕΕ), από την άλλη πλευρά η αύξηση των ηλικιωμένων θα δημιουργήσει πιέσεις για αυξημένες υπηρεσίες στον τομέα Υγείας (που έρχεται σε σύγκρουση με το προηγούμενο). Πριν μερικά χρόνια μελέτη του ΟΟΣΑ (σ.σ. The Social Policy Impication) που αφορούσε 12 χώρες από τις οποίες οι 7 ανήκαν στην ΕΕ έκανε την υπόθεση, ότι δε θα μεταβληθούν οι δαπάνες για την εκπαίδευση και την Υγεία. Αυτό θα είχε σαν αποτέλεσμα η κατά κεφαλή δαπάνη για την Παιδεία, να παραμείνει στα ίδια επίπεδα (λόγω της μείωσης των φοιτητών και την αύξηση του κόστους) και οι παροχές για την Υγεία, να μειώνονται δραματικά. Αν πάρουμε ως δεδομένη την υπάρχουσα τάση σε μια σειρά από χώρες της Ευρώπης να μειώνουν τις κρατικές δαπάνες για την Υγεία - Πρόνοια το κόστος αυτό θα μετατοπιστεί -και μέσω της φορολογίας- στους εργαζόμενους (βλέπετε οι κινήσεις των σοσιαλφιλελεύθερων κυβερνώντων δεν είναι καθόλου τυχαίες στο ασφαλιστικό).

Οι μετακινήσεις πληθυσμού από τις Τρίτες Χώρες συνεχίζεται, ενώ, αντίθετα, έχουν μειωθεί οι διαπεριφερειακές κι ενώ τα σύνορα έχουν καταργηθεί υπάρχουν ανυπέρβλητα πολιτιστικά και γλωσσικά εμπόδια, που δρουν ανασταλτικά. Οι μελέτες της δεκαετίας του ενενήντα δείχνουν ότι θα υπάρχουν πιέσεις για μετακινήσεις από τη Νότια Ιταλία, την Ιρλανδία και την Αν.Γερμανία. Το αποτέλεσμα θα είναι να εμφανιστούν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στο Βορρά και ανυπαρξία ευκαιριών απασχόλησης στο Νότο. Ετσι θα καταλήξουμε σε πληθυσμιακές συγκεντρώσεις στις πιο αστικές περιοχές, που ήδη βρίσκονται σε οριακά σημεία από άποψη υποδοχής πληθυσμού. Οι πιέσεις των οικονομικών μεταναστών θα εντείνονται και με δεδομένη την ανελαστική πολιτική της ΕΕ, ίσως υπάρξουν τριβές με μια σειρά από χώρες του Τρίτου Κόσμου, ο οποίος παρέχει δυναμικό ανθρώπινο, όταν χρειάζεται και πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων όταν υπάρχει άλλη πολιτική από την Ευρώπη. Ούτως ή άλλως, το δημογραφικό πρόβλημα με όλες τις παραμέτρους που αναφέραμε είναι μια βραδυφλεγής βόμβα που αργά ή γρήγορα θα σκάσει με πολλαπλές κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.