Σε πεδίο έντονου «ενδιαφέροντος» από μονοπωλιακούς κολοσσούς και σφοδρών καπιταλιστικών ανταγωνισμών μεταξύ διεθνών και περιφερειακών δυνάμεων εξελίσσεται όλο και περισσότερο η αφρικανική ήπειρος, μεταξύ άλλων εξαιτίας του τεράστιου φυσικού και ορυκτού πλούτου, των μεγάλων εκτάσεων που δίνουν πρόσφορο έδαφος στις λεγόμενες «πράσινες» επενδύσεις (όπως για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) και του πολυάριθμου και νεανικού εργατικού δυναμικού.

Με στόχο την εκμετάλλευση αυτών των σημαντικών πόρων της αφρικανικής ηπείρου και της στρατηγικής της θέσης ανάμεσα σε Ασία, Ευρώπη και Αμερική, τα ισχυρότερα καπιταλιστικά κράτη και οι λυκοσυμμαχίες τους, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η ΕΕ, η Ρωσία, η Ινδία κ.ά. διαγκωνίζονται για να προωθήσουν τις δικές τους στρατηγικές επενδύσεις και κινήσεις.

Στο ίδιο πλαίσιο, ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία επιχειρούν εδώ και χρόνια να ενισχύσουν τον ρόλο τους, αξιοποιώντας το δικό τους «ειδικό βάρος», θρησκευτικές και πολιτιστικές σχέσεις κ.λπ.

Η 3η Σύνοδος Κορυφής Τουρκίας - Αφρικής, που πραγματοποιήθηκε τις προηγούμενες μέρες στην Κωνσταντινούπολη, αποτυπώνει το βάθος και τη συνθετότητα των σχέσεων που προσπαθεί να οικοδομήσει η Αγκυρα με αφρικανικές χώρες για τα συμφέροντα των τουρκικών μονοπωλίων, «εκθέτοντας» για μία ακόμα φορά και την κλασική αστική προπαγάνδα περί «απομονωμένης Τουρκίας»...

Η προσπάθεια της Κίνας να εξασφαλίσει, ιδιαίτερα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, πρώτες ύλες και τεράστιες ποσότητες Ενέργειας απαραίτητες για την αλματώδη οικονομική της ανάπτυξη, καθώς και να ενισχύσει τα οικονομικά και γεωπολιτικά της «πατήματα» σε αυτήν την κρίσιμη ήπειρο, προώθησε σε δεκάδες αφρικανικές χώρες σημαντικά έργα υποδομής από κινεζικά κρατικά και ιδιωτικά μονοπώλια. Με «μοχλό» την τοποθέτηση τεράστιων κεφαλαίων από το Πεκίνο, πολλές αφρικανικές χώρες εντάχθηκαν στην πρωτοβουλία «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος» (BRI), δίνοντας προβάδισμα στην Κίνα και στα μονοπώλιά της έναντι των Δυτικών ανταγωνιστών τους.

Εναν παράλληλο δρόμο ακολούθησε η Ρωσία, μονοπώλια της οποίας τα τελευταία χρόνια συνάπτουν όλο και περισσότερες συμφωνίες, κυρίως στον τομέα του ορυκτού πλούτου και της πολεμικής βιομηχανίας, αλλά και σ' αυτόν της προσφοράς υπηρεσιών «ασφαλείας» και μισθοφορικών επιχειρήσεων (όπως φανερώνει η δράση του ομίλου «Wagner Group» σε Τσαντ, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Λιβύη κ.α.).

Οι ΗΠΑ και η ΕΕ από την πλευρά τους επιχειρούν να ενισχύσουν τις μπίζνες τους στην ήπειρο, συνδυάζοντας τις επιχειρηματικές δραστηριότητες με γεωπολιτικά συμφέροντα υπό το πρόσχημα της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας» ή της προσφοράς καλύτερων όρων για «πράσινες» υποδομές, π.χ. με τις πρωτοβουλίες «Build Back Better World» του G7 και «Παγκόσμια Πύλη» της ΕΕ (βλ. περισσότερα στη σελ. 40).

Η Τουρκία δεν έμεινε αμέτοχη. Ιδιαίτερα τα τελευταία 15 χρόνια επιχείρησε να θέσει γερές βάσεις για πολύπλευρη ανάπτυξη των εμπορικών, οικονομικών και πολιτικών της σχέσεων με αφρικανικές χώρες, επιδιώκοντας το άνοιγμα νέων αγορών για τα τουρκικά μονοπώλια.

Το μαρτυρούν μεταξύ άλλων το άνοιγμα της πρώτης στρατιωτικής της βάσης στο εξωτερικό, στη Σομαλία, και η δραστηριοποίηση εκατοντάδων τουρκικών επιχειρήσεων σε αφρικανικές χώρες.

Από την αρχή του 2021 μέχρι τα τέλη Νοέμβρη, το εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και αφρικανικών χωρών ξεπέρασε τα 30 δισ. δολάρια, και ο στόχος είναι να πλησιάσει τα 50 δισ. μέχρι το 2026.

Επιπλέον, υπολογίζεται ότι πάνω από 25.000 Αφρικανοί εργαζόμενοι απασχολούνται σε τουρκικές επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε έργα - κατασκευαστικά και όχι μόνο - συνολικής αξίας περίπου 78 δισ. δολαρίων.

Στην ίδια κατεύθυνση αξιοποιείται και η «ήπια ισχύς» της Εκπαίδευσης, καθώς υπολογίζεται ότι την τελευταία δεκαετία πάνω από 14.000 Αφρικανοί φοιτητές έχουν σπουδάσει σε τουρκικά πανεπιστήμια.

Χαρακτηριστική είναι εξάλλου η σημασία που δίνουν οι ΗΠΑ στον ρόλο της Τουρκίας στην Αφρική, όπως και η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να «κουμπώσει» τα σχέδια της Αγκυρας με τα δικά της. Στα μέσα Δεκέμβρη ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Κέρας της Αφρικής, Τζέφρι Φέλτμαν, συζητώντας τις περιφερειακές εξελίξεις με τον Τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών, Σεντάτ Ονάλ, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι Τουρκία και ΗΠΑ έχουν κοινό στόχο«τη σταθερότητα και την ευημερία στο Κέρας της Αφρικής».

Στο πλαίσιο της συστηματικής προσπάθειας της Τουρκίας να ενισχύσει τον ρόλο της και τις μπίζνες των μονοπωλίων της στην αφρικανική ήπειρο εντάσσεται και η 3η Σύνοδος Κορυφής Αφρικής - Τουρκίας, που πραγματοποιήθηκε στις 17 και 18 Δεκέμβρη στην Κωνσταντινούπολη.

Στην παρέμβασή του στη Σύνοδο ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρ. Τ. Ερντογάν, ανέφερε ότι η Αγκυρα επιθυμεί «συνεργασία επί ίσοις όροις», σε αντίθεση με την «ιμπεριαλιστική κηδεμονία και νεοαποικιοκρατική εκμετάλλευση της Αφρικής από άλλες χώρες».

Τόνισε ιδιαίτερα την ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών της Τουρκίας με τις αφρικανικές χώρες, με στόχο να φτάσουν στο μέλλον τα 70 δισ. δολάρια. Αναφέρθηκε επίσης στην «κατάφωρη αδικία» που συνιστά το γεγονός ότι «η Αφρική με 1,3 δισ. ανθρώπους δεν εκπροσωπείται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ».

Παράλληλα, στο πλαίσιο της «διπλωματίας των εμβολίων», ανήγγειλε τη χορήγηση 15 εκατομμυρίων δόσεων του τουρκικού εμβολίου «Turkovac» κατά της COVID-19.

Τόσο ο Ερντογάν όσο και άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι που συμμετείχαν στη Σύνοδο ανέδειξαν την ανάπτυξη της στρατιωτικής - εξοπλιστικής συνεργασίας, μέσω και της πώλησης τουρκικών όπλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών «Bayraktar ΤΒ2».

Η επιτυχής «δοκιμή στην πράξη» των εν λόγω drones στον περσινό πόλεμο Αζερμπαϊτζάν - Αρμενίας για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και στη Λιβύη, φαίνεται πως ανοίγει νέες αγορές στον τομέα αυτό για τα τουρκικά μονοπώλια. Είναι ενδεικτικό ότι από τα 235.000 δολάρια που ήταν οι εξαγωγές όπλων και άλλων προϊόντων της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας σε αφρικανικές χώρες το πρώτο 10μηνο του 2019, το ανάλογο ποσό φέτος έφτασε τα 94,6 εκατ. δολάρια!

Ο Τούρκος Πρόεδρος πρόσφατα δεν έκρυψε την «έκπληξή» του για το ότι παντού στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στην Αφρική, τον ρωτούν για τα τουρκικά drones. Τους τελευταίους μήνες άλλωστε έχει εκδηλωθεί ανοιχτά ενδιαφέρον για αγορές τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Αγκόλα, το Τσαντ και το Μαρόκο.

Το γερό «μπάσιμο» της Τουρκίας στις αφρικανικές αγορές όπλων (μετά την έναρξη εξαγωγών σε Σομαλία, Αιθιοπία, Μαρόκο και Λιβύη) δεν αποκλείεται να αυξήσει τις τριβές μεταξύ ανταγωνιστικών τουρκικών και ρωσικών μονοπωλίων πολεμικής βιομηχανίας. Να σημειωθεί ότι η Ρωσία είχε μεταξύ 2015 και 2019 το 49% της αγοράς όπλων στην Αφρική (στοιχεία SIPRI).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το σχέδιο δράσης 2022 - 2026 που συμφωνήθηκε κατά τη Σύνοδο Κορυφής. Σ' αυτό προβλέπονται στόχοι που αφορούν πέντε «στρατηγικούς τομείς συνεργασίας»: «Ειρήνη, ασφάλεια, διακυβέρνηση», «Εμπόριο, επενδύσεις, βιομηχανία», «Παιδεία, επιστήμη, τεχνολογία, δεξιότητες σε καινοτομίες, Γυναίκες και νεολαία», «Ανάπτυξη υποδομών και γεωργία», «Προώθηση βιώσιμων συστημάτων Υγείας».

Υπεγράφη επίσης μνημόνιο κατανόησης μεταξύ της Τουρκίας και της Αφρικανικής Διηπειρωτικής Περιοχής Ελεύθερου Εμπορίου.

Αξίζει τέλος να καταγραφεί ότι οι δεκάδες Αφρικανοί ηγέτες και αξιωματούχοι που συμμετείχαν στη Σύνοδο πήραν πρόσκληση για συμμετοχή στο δεύτερο «Φόρουμ Διπλωματίας» στην Αττάλεια, που προγραμματίζεται για το Μάρτη του 2022, με βασικό θέμα την «εποικοδομητική διπλωματία».