Τα γεωπολιτικά παζάρια γύρω από την επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση και τις εξαγωγές σιτηρών έρχονται τις τελευταίες βδομάδες όλο και περισσότερο στο προσκήνιο της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και Ρωσίας στην Ουκρανία, την ώρα που εντείνονται οι μάχες στην ανατολική και νότια Ουκρανία και ενισχύεται συνεχώς η αποστολή ΝΑΤΟικών όπλων στο Κίεβο.

Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία ότι εμποδίζει την εξαγωγή σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων από τα ουκρανικά λιμάνια - κυρίως της Οδησσού - και ότι έχει κατάσχει τόνους σιτηρών, τα οποία πουλάει σε διάφορες χώρες. Η δε Ρωσία καλεί την Ουκρανία να αποναρκοθετήσει την περιοχή γύρω από την Οδησσό στη Μαύρη Θάλασσα, και επιπλέον παζαρεύει την άρση ορισμένων κυρώσεων που σχετίζονται με τις ρωσικές εξαγωγές, τα ρωσικά πλοία κ.ά.

Την ετοιμότητα της Μόσχας να εγγυηθεί «την ασφάλεια των εμπορικών πλοίων που θα μεταφέρουν σιτηρά από τα λιμάνια της Ουκρανίας» δήλωσε για μια ακόμα φορά ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σ. Λαβρόφ κατά τη συνάντηση που είχε χτες στην Αγκυρα με τον Τούρκο ομόλογό του, Μ. Τσαβούσογλου, με την Τουρκία να διεκδικεί κεντρικό διαμεσολαβητικό ρόλο και σ' αυτό το μέτωπο.

«Για την επίλυση του προβλήματος, το μόνο που πρέπει να κάνουν οι Ουκρανοί είναι να επιτρέψουν στα πλοία να αποπλεύσουν από τα λιμάνια τους, είτε αποναρκοθετώντας τα, είτε ορίζοντας ασφαλείς διαδρόμους», σημείωσε ο Λαβρόφ. Ωστόσο - συνέχισε - ο Ουκρανός Πρόεδρος Β. Ζελένσκι «έχει ταχθεί κατά των εργασιών αποναρκοθέτησης στη Μαύρη Θάλασσα. Το πρόβλημα είναι απ' αυτούς, όχι από μας». Εξήρε δε τις προσπάθειες της Τουρκίας, που κάνει «ό,τι καλύτερο μπορεί για να φύγουν τα πλοία από τα λιμάνια».

Η Ρωσία στο μεταξύ έχει αποναρκοθετήσει τις θαλάσσιες περιοχές που ελέγχει και έχει ανακοινώσει ότι τα ουκρανικά λιμάνια της Μαριούπολης και του Μπερντιάνσκ λειτουργούν κανονικά με εμπορικά πλοία, ενώ άνοιξε και χερσαίο σιδηροδρομικό διάδρομο που συνδέει τη Χερσώνα με την Κριμαία.

Από την πλευρά του ο Τσαβούσογλου τόνισε ότι «κορυφαία προτεραιότητα είναι να αρθούν τα εμπόδια για τα προϊόντα που θα εξάγονται από την Ουκρανία και τη Ρωσία. Ακόμα κι αν δεν μπορούν να καθαριστούν οι νάρκες, πρέπει να δημιουργηθεί ένας ασφαλής διάδρομος».

«Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι τα πλοία δεν θα έχουν οπλισμό», πρόσθεσε, καθώς Ρωσία και Ουκρανία ανησυχούν για επιθέσεις και μεταφορά εξοπλισμών. «Με την ύπαρξη μηχανισμού ελέγχου τους, όμως, αίρονται και τα εμπόδια μπροστά στις εξαγωγές και οι ανησυχίες των δύο χωρών», ισχυρίστηκε ο Τούρκος ΥΠΕΞ.

«Κούφια λόγια» χαρακτηρίζει η Ουκρανία τις διαβεβαιώσεις του Ρώσου ΥΠΕΞ ότι η Μόσχα δεν θα εκμεταλλευτεί στρατιωτικά την κατάσταση αν το Κίεβο αποναρκοθετήσει την περιοχή ή επιτρέψει στα φορτία σιτηρών να αποπλεύσουν.

«Απαιτείται στρατιωτικός εξοπλισμός για την προστασία της ακτογραμμής και μία ναυτική αποστολή που θα περιπολεί τις θαλάσσιες οδούς των εξαγωγών στη Μαύρη Θάλασσα. Δεν μπορεί να επιτραπεί στη Ρωσία να χρησιμοποιήσει τους διαδρόμους των σιτηρών για να επιτεθεί στη νότια Ουκρανία», δήλωσε χτες ο εκπρόσωπος του ουκρανικού ΥΠΕΞ Ολ. Νικολένκο, καθώς το Κίεβο «βλέπει» μια ευκαιρία ακόμα και για την είσοδο πολεμικών πλοίων τρίτης χώρας - π.χ. της Βρετανίας - στη Μαύρη Θάλασσα.

Αν η Ουκρανία αποναρκοθετήσει το κύριο λιμάνι της χώρας, την Οδησσό, η Ρωσία «θα θελήσει να επιτεθεί. Ονειρεύεται να αποβιβάσει στρατεύματα», δήλωσε ο Νικολένκο. «Ο ρωσικός στόλος θα προσποιηθεί ότι αποσύρεται προς την προσαρτημένη Κριμαία, αλλά μόλις αποναρκοθετήσουμε την πρόσβαση στο λιμάνι της Οδησσού θα βρίσκεται εκεί», πρόσθεσε.

Στο μεταξύ η ένωση των Ουκρανών παραγωγών γεωργικών προϊόντων UAC καταγγέλλει ότι η Ρωσία έχει κλέψει περίπου 600.000 τόνους σιτηρών από τα ουκρανικά εδάφη που κατέλαβε και προχώρησε στην εξαγωγή μιας ποσότητας. Το Κίεβο θα ζητήσει από τη Ρωσία αποζημίωση, τόσο για την κλοπή της σοδειάς όσο και για την καταστροφή της περιουσίας των αγροτών, είπε ο αντιπρόεδρος της UAC.

Σύμφωνα με τον Τσαβούσογλου, έχουν συζητηθεί διάφορα σχέδια για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών στην αγορά. «Θεωρούμε λογικό και εφικτό το σχέδιο του ΟΗΕ, το οποίο περιλαμβάνει έναν μηχανισμό μεταξύ Τουρκίας, Ρωσίας και Ουκρανίας», είπε ο Τούρκος ΥΠΕΞ και κάλεσε σε περαιτέρω συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη.

Οποιαδήποτε συμφωνία θα ενέπλεκε πλοία του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού προκειμένου να συνοδεύσουν τα ουκρανικά στην έξοδό τους από τη Μαύρη Θάλασσα προς τον Βόσπορο.

Σύμφωνα με τον Λαβρόφ, πάντως, η ρωσική πλευρά είναι έτοιμη για μια συνάντηση με την Ουκρανία στην Κωνσταντινούπολη με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ, αλλά η συνάντηση θα ήταν μάλλον συμβολική παρά επίλυση του ζητήματος των σιτηρών.

Από την πλευρά της η ΕΕ κατηγορεί τη Ρωσία ότι εκβιάζει για ανταλλάγματα μέσω των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών: Η τροφή έχει γίνει μέρος του «οπλοστασίου του τρόμου» της Ρωσίας, δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και πρόσθεσε ότι «πρόκειται για μια ψυχρή, σκληρή και υπολογισμένη πολιορκία του Πούτιν σε ορισμένες από τις πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου». Η ίδια ευχαρίστησε τον ΟΗΕ για τις «προσπάθειές» του να βοηθήσει στην αποκατάσταση της κυκλοφορίας στα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, επαναλαμβάνοντας ότι «η πλειονότητα των ουκρανικών σιτηρών μπορεί να εξαχθεί μόνο» μέσω αυτών των οδών.

Η Αγκυρα από την πλευρά της θεωρεί «εύλογο» το αίτημα της Ρωσίας για άρση των κυρώσεων που εφαρμόζονται επί των ρωσικών αγροτικών εξαγωγών, ώστε να διευκολυνθούν οι ουκρανικές εξαγωγές, δήλωσε ο Τσαβούσογλου: «Αν είναι να ανοίξουμε την διεθνή ουκρανική αγορά, θεωρούμε ότι η άρση των εμποδίων για τις ρωσικές εξαγωγές είναι νόμιμο αίτημα».

«Ο κόσμος χρειάζεται τα προϊόντα που εξάγονται τόσο από την Ουκρανία όσο και από τη Ρωσία, και λέμε ότι αυτό πρέπει να εξεταστεί από κοινού», είπε ο Τούρκος ΥΠΕΞ.

Ο δε Λαβρόφ δήλωσε από την Αγκυρα ότι η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία «δεν είναι η αιτία ή ο καταλύτης της επισιτιστικής κρίσης». «Εχουμε δώσει μεγάλη προσοχή στο πρόβλημα της εξαγωγής ουκρανικών δημητριακών, το οποίο οι Δυτικοί συνάδελφοί μας και οι Ουκρανοί προσπαθούν να παρουσιάσουν ως παγκόσμια κρίση, όταν το μερίδιο αυτών των δημητριακών αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1% της παγκόσμιας παραγωγής σε σιτάρι και άλλα δημητριακά», είπε, «δείχνοντας» προς τις ρωσικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων που εμποδίζονται από τις δυτικές κυρώσεις.

«Προκειμένου οι ποσότητες των ρωσικών σιτηρών να σταλούν στις διεθνείς αγορές, οι άμεσες και έμμεσες κυρώσεις κατά της Ρωσίας πρέπει να αρθούν», επανέλαβε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμ. Πεσκόφ, ενώ «δεν έχουν γίνει ουσιαστικές συζητήσεις» για την άρση των κυρώσεων.

Η Πολωνία υπέγραψε συμβόλαιο με την Ουκρανία αξίας περίπου 650 εκατ. δολαρίων για την πώληση αυτοκινούμενων πυροβόλων «AHS Krab» στο Κίεβο, «ένα από τα μεγαλύτερα αμυντικά συμβόλαια εξαγωγών τα τελευταία 30 χρόνια - αν όχι το μεγαλύτερο», είπε ο Πολωνός πρωθυπουργός Μ. Μοραβιέτσκι.

Η Ουκρανία λαμβάνει κεφάλαια για την αγορά αυτών των όπλων εν μέρει από την ΕΕ και εν μέρει από τον δικό της προϋπολογισμό.

Αυτά τα όπλα θα είναι «πολύ σημαντικά» στο πεδίο στην ανατολική Ουκρανία, καθώς το πυροβολικό παίζει βασικό ρόλο στον πόλεμο, τόνισε ο Πολωνός υπουργός Αμυνας.

Η Νορβηγία θα αποστείλει 22 αυτοκινούμενα αεροσκάφη M109, καθώς και εξοπλισμό, ανταλλακτικά και πυρομαχικά για όπλα μεγάλης εμβέλειας στις ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις, ανακοίνωσε χτες το υπουργείο Αμυνας, που επιπλέον έχει εκπαιδεύσει στη χρήση αυτού του οπλισμού Ουκρανούς στρατιώτες στη Γερμανία.

«Η εξέλιξη στον πόλεμο στην Ουκρανία υποδηλώνει τώρα ότι είναι απαραίτητο να δοθούν και βαρύτερα συστήματα πυροβολικού και όπλων», δήλωσε ο Νορβηγός υπουργός Αμυνας και πρόσθεσε ότι το Οσλο ενδέχεται να μη δημοσιοποιήσει περαιτέρω δωρεές στο μέλλον.

Ουκρανός αξιωματούχος είπε προχτές στο «Politico» ότι «αυτό που μας λείπει είναι οι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς. Χρειαζόμαστε πυροβόλα όπλα». Πρόσθεσε δε ότι ενώ ΗΠΑ, Βρετανία και Αυστραλία είχαν στείλει κάτι παραπάνω από 100 οβίδες, η Ουκρανία χρειαζόταν άλλες 700 για να πολεμήσει τις ρωσικές δυνάμεις.

«Για κάθε έξι οβίδες που εκτοξεύονται εναντίον μας υπάρχει μόνο μία οβίδα που επιστρέφει. Οι Ρώσοι κυριαρχούν όσον αφορά την ποσότητα όπλων που μπορούν να αναπτύξουν εναντίον των Ουκρανών», είπε.

Το Κίεβο, εν αναμονή των νέων δυτικών όπλων μεγάλου βεληνεκούς και καθώς έχει υποστεί σημαντικές απώλειες εδαφών, δηλώνει ότι δεν είναι έτοιμο ακόμα για ειρηνευτικές συνομιλίες, αν και ο Ζελένσκι εμφανίζεται να επιμένει σε μια συνάντηση με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλ. Πούτιν, κάτι που η Μόσχα δεν συζητά επί του παρόντος.

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ ζήτησε «τερματισμό του πολέμου μέσω διαπραγματεύσεων» και ισχυρίστηκε πως «τις τελευταίες μέρες βλέπουμε ότι μπορεί να υπάρχει βάση για επιστροφή στις διαπραγματεύσεις».

«Η ειρηνευτική διευθέτηση στην Ουκρανία» αποκλείεται επί του παρόντος από τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τις δυτικές χώρες γενικά, επεσήμανε ξανά το ρωσικό ΥΠΕΞ. Οι ΗΠΑ παρεμπόδισαν τις προσπάθειες διευθέτησης από την έναρξη της σύγκρουσης, πριν από οκτώ χρόνια, είπε η εκπρόσωπός του, Μαρία Ζαχάροβα.

«Οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από το καθεστώς του Κιέβου, κάνοντας τα πάντα για να εμποδίσουν τον πρώην Πρόεδρο Ποροσένκο και τώρα τον Ζελένσκι να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους στο πλαίσιο των ειρηνευτικών συμφωνιών» του Μινσκ, και αυτό κάνουν και σήμερα, συμπλήρωσε η Ζαχάροβα.

Στην πρώτη της συνέντευξη μετά την αποχώρησή της από την καγκελαρία, η Αγκελα Μέρκελ καταδίκασε προχτές το βράδυ τη «βάναυση επίθεση» της Ρωσίας στην Ουκρανία, που όπως είπε παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, ωστόσο απέρριψε τις κατηγορίες ότι οι κυβερνήσεις της άσκησαν πολιτική κατευνασμού της Μόσχας.

Ερωτηθείσα αν θα μπορούσε να είχε αποτρέψει τον σημερινό πόλεμο στην Ουκρανία, ασκώντας διαφορετική πολιτική, η πρώην καγκελάριος δήλωσε ότι «δεν ήταν δυνατό να δημιουργηθεί αρχιτεκτονική ασφαλείας που θα μπορούσε να είχε αποτρέψει την επίθεση».

«Αν δεν είχε επιτευχθεί τότε η Συμφωνία του Μινσκ, η κατάσταση πραγματικά θα είχε κλιμακωθεί. Το ίδιο θα ίσχυε αν η Ουκρανία είχε γίνει μέλος του ΝΑΤΟ», επιχειρηματολόγησε η Μέρκελ, θυμίζοντας ότι η Ουκρανία τότε ήταν διαφορετική χώρα. Επιπλέον, τόνισε, η ένταξή της στο NATO θα ισοδυναμούσε για τον Πούτιν με κήρυξη πολέμου. «Δεν θεωρώ ότι ήταν λάθος και δεν θα ζητήσω συγγνώμη γι' αυτό (...) Η Συμφωνία του Μινσκ το 2015 μπορεί να μην ανταποκρινόταν απολύτως στα συμφέροντα της Ουκρανίας, αλλά είχε στόχο να τερματίσει την ένοπλη σύρραξη στην ανατολική Ουκρανία. Αυτό δεν επιτεύχθηκε», ανέφερε και έκρινε ότι έπρεπε να είχαν επιβληθεί από τότε πιο αυστηρές κυρώσεις.

Υπενθύμισε δε ότι τον Ιούνη του 2021, όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν συναντήθηκε με τον Πούτιν, εκείνη είπε στον Γάλλο Πρόεδρο Εμ. Μακρόν ότι πρέπει να επιδιωχθεί ευρωπαϊκός διάλογος με τη Μόσχα.

«Ενιωθα ότι τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά σχετικά με τις Συμφωνίες του Μινσκ. Αλλά στο εσωτερικό της ΕΕ δεν υπήρχε τότε συναίνεση γι' αυτό. Υπήρχε η πανδημία, στη Γαλλία θα γίνονταν εκλογές. Τότε σκέφτηκα ότι όλοι γνώριζαν πως φεύγω σύντομα. Μερικά χρόνια πριν ίσως να το είχα καταφέρει», σημείωσε.

Το Κίεβο δεν πείστηκε από τις εξηγήσεις της Μέρκελ και ο Μ. Ποντολιάκ, σύμβουλος του Ουκρανού Προέδρου, κατηγόρησε την πρώην καγκελάριο για τον αγωγό «Nord Stream 2», για την εξάρτηση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες κ.λπ.

Επανέρχεται παράλληλα το ζήτημα των εγκλημάτων πολέμου, με τις δύο πλευρές να αλληλοκατηγορούνται για φρικαλεότητες και ενδεχόμενες προβοκάτσιες.

Ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι η Ουκρανία θα εγκαινιάσει ένα «Βιβλίο εκτελεστών», προκειμένου να συγκεντρώνει στοιχεία για τα «εγκλήματα πολέμου από Ρώσους».

Οι Ουκρανοί εισαγγελείς αναφέρουν ότι από τη ρωσική εισβολή μέχρι σήμερα έχουν καταγράψει περισσότερα από 1.200 φερόμενα εγκλήματα πολέμου, στα οποία εμπλέκονται περισσότεροι από 600 ύποπτοι.

Η Κομισιόν ξεκίνησε νέο έργο, ύψους 7,25 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο της Υπηρεσίας Εξωτερικής Πολιτικής, για τη στήριξη των ερευνητικών ικανοτήτων του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, με τον Μπορέλ να τονίζει ότι «δεν μπορεί να υπάρξει ατιμωρησία για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν υπό ρωσική κατοχή».

Πάνω από 1.000 Ουκρανοί στρατιωτικοί και ξένοι μισθοφόροι, που παραδόθηκαν στη χαλυβουργία «Αζοφστάλ» της Μαριούπολης, μετήχθησαν στη Ρωσία για να περάσουν από δίκη.

Στο μεταξύ και ενώ εξελίσσονται σφοδρές μάχες για τον έλεγχο του Σεβεροντονέτσκ στην περιφέρεια Λουγκάνσκ, περίπου 800 άμαχοι έχουν καταφύγει στο εργοστάσιο χημικών «Αζότ», μεταξύ τους και 200 εργαζόμενοι του εργοστασίου. Σύμφωνα με ανακοίνωση που αναρτήθηκε στον ιστότοπο του ομίλου, οι 200 εργαζόμενοι παραμένουν στο εργοστάσιο «για να διασφαλίσουν την προστασία των χημικών προϊόντων» που υπάρχουν εκεί και θα μπορούσαν να εκραγούν.

Οπως ισχυρίστηκε χτες η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, «Ουκρανοί εθνικιστές ετοιμάζουν μια προβοκάτσια, σχεδιάζουν να ανατινάξουν δεξαμενές με τοξικά χημικά» σε εργοστάσιο στο Σεβεροντόνετσκ και κρατούν περίπου «1.000 εργάτες και πολίτες στις υπόγειες εγκαταστάσεις του».

«Σύμφωνα με το σχέδιο του Κιέβου, η έκρηξη δεξαμενών με περισσότερους από 100 τόνους νιτρικού οξέος θα καθυστερήσει την προέλαση των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Και σχεδιάζουν να κατηγορήσουν τη Ρωσία για την τεχνητή καταστροφή με ανθρώπινα θύματα, όπως πάντα», είπε η Ζαχάροβα.

Στο μεταξύ η Ρωσία συνεχίζει κινήσεις για προσάρτηση ορισμένων εδαφών που ελέγχει στη νότια Ουκρανία.

Στη Μελιτόπολη από τη νέα σχολική χρονιά τα μαθήματα θα γίνονται στα Ρωσικά, ανακοίνωσε η επικεφαλής της στρατιωτικής και πολιτικής διοίκησης της πόλης. Επίσης, οι επιχειρήσεις θα ξαναρχίσουν τις εμπορικές συναλλαγές με ρωσικές εταιρείες, εξάγοντας εξαρτήματα, είδη οικιακής χρήσης κ.λπ. Η ίδια αξιωματούχος επεσήμανε ότι πάνω από το 80% των ειδών που κατασκευάζονται στη Μελιτόπολη έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση στη Ρωσία και στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες. Επίσης ότι πολλές εταιρείες και εργοστάσια επαναλειτουργούν ήδη στην πόλη και καταστήματα ανοίγουν ξανά, καθώς «η Μελιτόπολη μοιάζει όλο και περισσότερο με μια ειρηνική πόλη».

Επιπλέον, οι ρωσικές και φιλορωσικές δυνάμεις ανακοίνωσαν χτες ότι στο εξής θα μπορούν κάτοικοι από όλη την Ουκρανία να υποβάλλουν αίτηση για ρωσικό διαβατήριο στην περιοχή της Χερσώνας.

Η Ρωσία διευκολύνει την απόκτηση ρωσικής υπηκοότητας για κατοίκους των κατεχόμενων ουκρανικών περιοχών, όπως είχε κάνει και το 2019 στο Ντονμπάς, εκδίδοντας εκατοντάδες χιλιάδες ρωσικά διαβατήρια στους κατοίκους.

Οι φιλορωσικές αρχές στη Ζαπορίζια «σίγουρα κινούμαστε προς την ένταξη στη Ρωσία, γιατί η τρέχουσα κατάσταση καθιστά σαφές ποιος είναι φίλος ή εχθρός», δήλωσε τοπικός αξιωματούχος, και το δημοψήφισμα είναι ένας τρόπος που εξετάζεται.

Στο μεταξύ, στη Μόσχα η πλατεία μπροστά από την πρεσβεία των ΗΠΑ θα ονομαστεί «πλατεία της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ», μετά από ψηφοφορία των κατοίκων, και σύντομα θα επιλεγεί μια πλατεία ή ένας δρόμος που θα ονομαστεί προς τιμήν της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουγκάνσκ», ανέφερε ο ιστότοπος του δημάρχου της Μόσχας.