Οι αγορές είναι ανοιχτές... όχι όμως για το χάλυβα, αναφώνησε την Τρίτη ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζορτζ Ουόκερ Μπους, ανακοινώνοντας εκ παραλλήλου την επιβολή δασμών έως και 30% σε όλες τις εισαγωγές χάλυβα από τις 20 Μάρτη και για τρία τουλάχιστον χρόνια. Σημαίνοντας επίσης και την αρχή ενός ακόμη γύρου «εμπορικού πολέμου» μεταξύ των ΗΠΑ - ΕΕ, εξαιρετικά πιο δύσκολου και ίσως πιο επικίνδυνου...

Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Ρόμπερτ Ζέλικ, εκπροσώπου του υπουργείου Εμπορίου, στο Λευκό Οίκο, οι δασμοί που αποφασίστηκε να επιβληθούν στον εισαγόμενο χάλυβα θα είναι 30% και το μέτρο θα έχει ισχύ τριετίας. Από τους δασμούς εξαιρούνται εισαγωγές από τον Καναδά, το Μεξικό και άλλες χώρες της NAFTA, καθώς και αυτές από τις αναπτυσσόμενες χώρες, που σύμφωνα με τον ίδιο αποτελούν μικρό μόνο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής.

Το μέτρο θα ικανοποιήσει, έστω και εν μέρει, την εγχώρια βιομηχανία χάλυβα, που μετά την ασιατική κρίση του 1998 παραπαίει, σε συνδυασμό με τη βουτιά που έχουν πραγματοποιήσει οι τιμές του χάλυβα διεθνώς, που βρέθηκαν στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας 20ετίας και οδήγησαν στη χρεοκοπία όχι μόνο 31 μεγάλες αμερικανικές βιομηχανίες του κλάδου, αλλά και τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζομένων και πολλές εξειδικευμένες ασφαλιστικές, με αποτέλεσμα οι συντάξεις και η ιατρική περίθαλψη των Αμερικανών εργατών στη βιομηχανία χάλυβα να βρίσκεται «στον αέρα».

Εντούτοις, η προστασία της εγχώριας αγοράς, που κατά το βρετανικό BBC ερμηνεύεται ως κίνηση στρατηγικής του Προέδρου Μπους, για να εξασφαλίσει πιθανώς και την επόμενη προεδρία -ειδικά φέτος που είναι χρονιά εκλογών - καθώς θα ικανοποιήσει, εμμέσως, τα αιτήματα χιλιάδων εργαζομένων στη βιομηχανία χάλυβα, που φέρεται να τους έδωσαν εν μέρει τη νίκη κατά τις προεδρικές εκλογές, όπως η Δυτική Βιρτζίνια και το Οχάιο, αλλά και να εξασφαλίσει και άλλες δύο πολιτείες με πολύ βαριά βιομηχανία, όπως η Πενσυλβάνια και το Μίσιγκαν, παραδοσιακά «δημοκρατικές πολιτείες», δε θα είναι χωρίς απάντηση, αφού όπως ομολογείται ο Λευκός Οίκος επέλεξε να... προστατεύσει τόσο τις χώρες της NAFTA, όσο και - κυρίως - πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, όπως π.χ. η Τουρκία και για λόγους ευρύτερης γεωπολιτικής στρατηγικής, ώστε να διατηρήσει τις καλές διπλωματικές σχέσεις μαζί τους, φωτογραφίζοντας εκ παραλλήλου την ΕΕ, αλλά και χώρες όπως η Κίνα κ.ά.

«Οι μπανάνες θα φαντάζουν ως πταίσμα μπροστά στο χάλυβα» θα αναφωνήσουν προφητικά κάποιοι οικονομικοί αναλυτές, αφού τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ κυριολεκτικά «καίγονται» για το συγκεκριμένο θέμα, καθώς τα οικονομικά συμφέροντα είναι πραγματικά τεράστια, ενώ το κύριο άρθρο των «Financial Times», στις 6 Μάρτη, την επομένη της ανακοίνωσης της αμερικανικής κυβέρνησης θα τονίσει: «Θεωρείται δεδομένο ότι θα προκαλέσουν υποψίες, ειδικά στην Ευρώπη, αυτές οι μονόπλευρες παρορμήσεις που άλλες κυβερνήσεις με οξυδέρκεια διέκριναν στην εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Τώρα επεκτείνονται στην οικονομική πολιτική, αλλά και στην ακολουθούμενη πολιτική του εμπορίου». Αραγε, υπερβάλλει η βρετανική οικονομική εφημερίδα; Ουδόλως. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί το εξής γεγονός: Οι ΗΠΑ και η ΕΕ είναι οι δύο κύριοι εισαγωγείς χάλυβα σήμερα, οι δύο οικονομίες με τις μεγαλύτερες εμπορικές σχέσεις παγκοσμίως. Κατά συνέπεια, μία σειρά αντίμετρων από τις δύο πλευρές θα μπορούσε το λιγότερο να πατήσει φρένο στην ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας από την πρόσφατη κρίση.

Πιθανώς το μελάνι δε θα είχε προλάβει να στεγνώσει στους «Financial Times» και η ΕΕ, ακολουθώντας το παράδειγμα της Ιαπωνίας, κατέθεσε δύο προσφυγές μάλιστα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Με την πρώτη προσφυγή, η ΕΕ καταγγέλλει τις ΗΠΑ ότι παραβιάζουν μια σειρά συμφωνιών του ΠΟΕ, περιλαμβανομένης και της ρύθμισης κατά της διακριτικής μεταχείρισης, η οποία αποτρέπει τα μέλη από την επιβολή εμπορικών περιορισμών σε ορισμένες μόνο χώρες. Με τη δεύτερη προσφυγή, η ΕΕ καλεί την Ουάσιγκτον για διαβουλεύσεις, βάσει της ειδικής συμφωνίας Safeguards Agreement, την οποία επικαλέστηκε και ο Πρόεδρος Μπους όταν εξήγγειλε τους τελωνειακούς δασμούς, με στόχο να βοηθήσει την ασθενούσα αμερικανική χαλυβουργία έναντι της εισαγόμενης. Βάσει της συμφωνίας αυτής, οι χώρες που παίρνουν μέτρα για τη στήριξη κάποιου εγχώριου κλάδου, πρέπει να αποζημιώσουν με μετρητά η χαμηλότερους δασμούς τις χώρες που θίγονται από τα μέτρα αυτά. Το ύψος των αποζημιώσεων συμφωνείται μετά από διαβουλεύσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων χωρών, οι οποίες πρέπει να λάβουν χώρα πριν να ισχύσουν τα μέτρα προστασίας.

Το θέμα ήδη έχει λάβει διαστάσεις χιονοστιβάδας και ο ΠΟΕ δείχνει «ανήμπορος» να λάβει κάποια μέτρα, καθώς μετά την Ιαπωνία και την ΕΕ το ίδιο ακριβώς έπραξαν και άλλες χώρες των οποίων τα συμφέροντα κινδυνεύουν, όπως είναι η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, που κατέθεσαν από κοινού την προσφυγή τους, ενώ στη «σειρά» για να υποβάλουν προσφυγές φαίνεται να περιμένουν η Κίνα και η Ταϊβάν - που παρά τις χρόνιες αντιθέσεις τους φαίνεται ότι σε αυτό το ζήτημα τα βρήκαν - η Νότια Κορέα, η Βραζιλία.

Δεν υπήρξαν όμως μόνο αντιδράσεις εκτός των αμερικανικών συνόρων. Σκεπτικισμός επικράτησε και εντός των ΗΠΑ. Η εφημερίδα «Detroit News», όργανο της αυτοκινητοβιομηχανίας, του κύριου καταναλωτή χάλυβα, χαρακτήρισε την απόφαση «τρομερή», η οποία «θα υπονομεύσει την οικονομία και τις σχέσεις των ΗΠΑ με βασικούς εμπορικούς εταίρους». Η «Chicago Tribune» θα σημειώσει ότι η απόφαση «αποτελεί πρόσκληση για αντίποινα εκ μέρους των ευρωπαϊκών, ασιατικών και χωρών της Λατινικής Αμερικής», ενώ, τέλος, η «International Herald Tribune» θα προχωρήσει ακόμη βαθύτερα. Στα κύρια άρθρα της (6 και 7/3) θα τονίσει ότι «τα ευρωπαϊκά αντίποινα είναι μία απειλή που φέρνει στο νου τον συνεχώς αυξανόμενο κύκλο προστατευτικότητας που ακολούθησαν την επιβολή των απαράδεκτων αμερικανικών μέτρων Smoot-Hawley κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '30» καθώς και ότι «Ιάπωνες αξιωματούχοι ιδιωτικώς προειδοποίησαν για έναρξη αντιμέτρων ανάλογου μεγέθους με αυτά που προηγήθηκαν του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου».

Δεν πρόκειται απλώς για επισήμανση. Αυτή τη στιγμή, οι εμπορικές σχέσεις δείχνουν να φτάνουν σε ένα καθεστώς που θα μπορούσε να παραλληλιστεί με αυτό του ακραίου εμπορικού πολέμου που χαρακτήρισε τη δεκαετία του '30. Το γεγονός αυτό, καθ' εαυτό, ότι η παγκόσμια οικονομική κατάσταση το τελευταίο χρονικό διάστημα ολοένα και περισσότερο παραλληλίζεται με αυτή τη «μαύρη εποχή», καταδεικνύει τη σοβαρότητα τόσο των μέτρων των ΗΠΑ, αλλά και την κλιμάκωση της έντασης των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των μεγαθηρίων...