Η διαχρονική ανυπαρξία οργανωμένων υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ), μέσα από τις οποίες να εκπορεύονται και να εκπονούνται προγράμματα προληπτικής Ψυχιατρικής, λόγω υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης, είναι γνωστή. Η αντιλαϊκή πολιτική αυξάνει τους νοσογόνους παράγοντες για την εμφάνιση ψυχικών προβλημάτων (πλέον γνωρίζουμε ότι οι ψυχικές διαταραχές προκαλούνται από βιολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες, όπως η ανεργία, η φτώχεια, η εντατικοποίηση της εργασίας, η εργασιακή ανασφάλεια, η εργοδοτική τρομοκρατία, η ανασφάλεια σε σχέση με την ικανοποίηση αναγκών Παιδείας, Υγείας, στέγης, η φθορά αξιών, η αλλοτρίωση κ.λπ.) και ταυτόχρονα η ίδια η ανεπάρκεια ΠΦΥ ευθύνεται κατά ένα ποσοστό για την αυξητική τάση της εκδήλωσης των ψυχικών διαταραχών που δεν ανιχνεύθηκαν και δεν αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως. Στον αντίποδα αυτού η «λύση» δίνεται με προγράμματα - πυροτεχνήματα, με ημερομηνία λήξης τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους ασθενείς, όπως τα πρόσφατα παραδείγματα με τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση με 18μηνη διάρκεια και χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα οποία θα ολοκληρωθούν μετά το πέρας της χρηματοδότησης, αντιμετωπίζοντας την έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση ως μια παροδική ανάγκη για τον πληθυσμό (και μάλιστα τον ηλικιακά νέο).

Επιπρόσθετα, με διοικητικές αλλαγές που προβλέπονται στο προσχέδιο νόμου, διάφορες ΜΚΟ και ΑΜΚΕ, που ανθούν χρόνια στον χώρο ξεκοκαλίζοντας προγράμματα, μπαίνουν κάτω από την ίδια διοικητική ομπρέλα με τις δημόσιες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, ενώ δίνονται γενναίες χρηματοδοτήσεις για τη δημιουργία νέων, με τους ιδιώτες και κάθε λογής «φιλάνθρωπους» να αναλαμβάνουν αυτό που το κράτος θα έπρεπε να παρέχει.

Απέναντι στην κατάσταση που επικρατεί στις δημόσιες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, η κυβέρνηση της ΝΔ έρχεται να ξεμπερδέψει μια και έξω με τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, μετατρέποντάς τα σε «αποκεντρωμένες μονάδες» Ψυχικής Υγείας σε ένα, όπως λένε, «ασθενοκεντρικό σύστημα». Στο πλαίσιο λειτουργίας ενός Ενιαίου Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΕΔΥΨΥ), ενός διοικητικά συγκεντρωτικού δικτύου, όπου χωράνε δημόσιες υπηρεσίες και ιδιώτες, καταργούνται τα 2 από τα 3 εναπομείναντα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία για να δοθεί ακόμα περισσότερος χώρος στην ανάπτυξη ιδιωτικών κλινών, που ήδη αριθμούν 4.700, σε αντίθεση με τις 900 κλίνες στο ΕΣΥ. Ευλόγως γεννιέται το ερώτημα, πώς θα αντιμετωπίζονται τα οξέα περιστατικά, οι κατηγορίες εκείνων των ασθενών που η σοβαρότητα της νόσου τους απαιτεί να έχουν ιατρική - νοσηλευτική νοσηλεία και οι παθήσεις που χρειάζονται εξειδικευμένη αντιμετώπιση;

Τα στοιχεία από το ΨΝΑ Δαφνί είναι αποκαλυπτικά: Στα ΤΕΠ του ΨΝΑ Δαφνί από τον Γενάρη έως τον Οκτώβρη του 2022 οι εξετασθέντες ήταν 3.851 (αύξηση 18% σε σχέση με το 2021), οι εισαγωγές 2.284 (αύξηση 16% σε σχέση με το 2021), οι είσοδοι ασθενών 1.345 (αύξηση 19% σε σχέση με το 2021), οι επανείσοδοι ασθενών 939 (αύξηση 12% σε σχέση με το 2021). Τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν την κίνηση ασθενών στην κοινότητα. Οι εξετασθέντες στην κοινότητα έχουν περάσει τους 78.000. Κι αντί να ενισχύσουν τις δημόσιες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, αντί να αναβαθμίσουν τις υπάρχουσες κλινικές με τις αναγκαίες υποδομές (επάρκεια σε σύγχρονους θαλάμους, με υποδομή που να προσφέρει ασφάλεια) με μοναδικό κριτήριο για τη λειτουργία τους τη θεραπεία των ασθενών και όχι το «στοίβαγμά» τους, ως άλλες αποθήκες ψυχών, στόχος είναι η συγχώνευση κλινικών στο δημόσιο σύστημα Υγείας, το κλείσιμο δομών και η αύξηση ιδιωτικών δομών στο όνομα της «αποασυλοποίησης». Αντί να φροντίσουν οι ήδη υπάρχουσες δομές να είναι πλήρως στελεχωμένες με επαρκές, ειδικά εκπαιδευμένο μόνιμο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και εξειδικευμένη ομάδα από ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά., τις υποβαθμίζουν και τις θέτουν πολλές φορές και κάτω από τα όρια της ασφάλειας με συμβασιούχους, που αγγίζουν το 50% του προσωπικού και με απουσία σημαντικών ειδικοτήτων.

Είναι ξεκάθαρο ότι η «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» και η «αποασυλοποίηση» είναι ο μανδύας της πολιτικής που - τώρα με ένα νομοσχέδιο - βάζει ταφόπλακα στις δημόσιες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και Απεξάρτησης, σπρώχνοντας τον λαό στον ιδιωτικό τομέα και στις διάφορες ΜΚΟ και ΑΜΚΕ. Οι ανάγκες του λαού, των ψυχικά ασθενών και των οικογενειών τους θυσιάζονται για ακόμη μια φορά στον βωμό του «κέρδους». Κοινωνικοοικονομικά ασθενέστερα στρώματα, που αυτήν τη στιγμή νοσηλεύονται στα δημόσια ψυχιατρικά νοσοκομεία, δεν θα μπορούν να έχουν πρόσβαση, αφού δεν θα αντέχουν να αντεπεξέλθουν οικονομικά, ενώ χρόνιοι ασθενείς που νοσηλεύονται στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και στις ψυχιατρικές κλινικές επί χρόνια για κοινωνικούς λόγους, θα μεταφερθούν αν πληρούν τα κριτήρια σε άλλα μικρότερα άσυλα. Οι εργαζόμενοι έχουν την εμπειρία, όταν στην πρώτη φάση της υλοποίησης του προγράμματος ΨΥΧΑΡΓΩ, ΜΚΟ και ΑΜΚΕ έκλειναν και παρατούσαν τους ασθενείς στις πύλες των ψυχιατρικών νοσοκομείων.

Με αυτόν τον τρόπο έρχεται σήμερα η κυβέρνηση της ΝΔ να λύσει το πρόβλημα της «πλοήγησης των ασθενών», όπως το ονομάζει. Η «πλοήγηση» για τη λαϊκή οικογένεια, θα σημαίνει να φορτωθεί και αυτό το βάρος, να αποτελεί ατομική της ευθύνη η φροντίδα του ψυχικά πάσχοντος από την πρόληψη, τη διάγνωση, την οξέα αντιμετώπιση αλλά και την αποκατάσταση, φροντίδα και κοινωνική επανένταξη.

Είναι χαρακτηριστικό ότι για τον Δυτικό Τομέα Αθηνών υπάρχει μόνο ένα Κέντρο Ψυχικής Υγείας (ΚΨΥ), αυτό του Περιστερίου, ενώ στο ΚΨΥ Αθηνών από τη σύστασή του, το 2018, υπάρχουν οι εγκαταστάσεις για δημιουργία Τμήματος Κοινοτικής Ψυχιατρικής Φροντίδας Παιδιών και Εφήβων και 6 χρόνια μετά, το έμψυχο δυναμικό απουσιάζει λόγω τραγικών ελλείψεων και μηδενικών προσλήψεων, οι δε λίστες αναμονής για να κλείσει κάποιος ραντεβού σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο αγγίζουν τους 3 και 4 μήνες. Αντίστοιχη κατάσταση επικρατεί σε όλο το Λεκανοπέδιο της Αττικής, ενώ στην πλειοψηφία των περιοχών της επαρχίας οι υπηρεσίες είναι ανύπαρκτες.

Ταυτόχρονα, και για τους εργαζόμενους υγειονομικούς, γιατρούς, νοσηλευτές και προσωπικό των υπόλοιπων ειδικοτήτων, θα ισχύει το φαινόμενο της «πλοήγησης», αφού θα δύναται να μεταφέρεται, όπου του ζητηθεί για να καλύψει έκτακτες ανάγκες στην εκάστοτε Υγειονομική Περιφέρεια. Το παράδειγμα της πανδημίας έδειξε ότι δεν είναι μακριά η μετακίνηση προσωπικού ακόμα και στις ιδιωτικές κλινικές, τις ΜΚΟ ή τις ΑΜΚΕ αφού δημόσιος και ιδιωτικός τομέας θα διοικούνται από το ίδιο Εθνικό Δίκτυο και θα υπάρχει, όπως το ονομάζουν, «συνέργεια».

Αντίστοιχα στον τομέα της Απεξάρτησης, με τη συνένωση όλων των οργανισμών σε ένα ΝΠΙΔ με όνομα Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Εξάρτησης (ΕΟΠΑΕ), μπαίνουν στο στόχαστρο της υποβάθμισης της ουσιαστικής λειτουργίας τους προγράμματα με «δείγματα γραφής» στη θεραπεία και την επανένταξη.

Προγράμματα όπως το ΚΕΘΕΑ, το «18 ΑΝΩ», το «ΑΡΓΩ», το «ΔΙΑΠΛΟΥΣ», ο «ΙΑΝΟΣ», θα υποχρεωθούν να αλλάξουν «φιλοσοφία». Η ανάπτυξή τους δεν θα σχετίζεται άμεσα - όπως τόσα χρόνια λειτουργούν - με τις ανάγκες της κοινότητας ή την εξέλιξη της τοξικοεξάρτησης, αλλά θα καθορίζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση, στο πλαίσιο μιας αστικής πολιτικής που λειτουργεί καθαρά με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τους εργαζόμενους του χώρου (εργασιακά δικαιώματα, εργασιακές σχέσεις, επιστημονική εξέλιξη πάνω στο πεδίο των εξαρτήσεων κ.ά.).

Τα προγράμματα απεξάρτησης του «18 Ανω», που ανήκει στο ΨΝΑ Δαφνί, βάσει των εξαγγελιών καταργούνται, καταβαραθρώνονται οι εργασιακές σχέσεις και τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων, ενώ ταυτόχρονα επιδρά και διαλύει στην πράξη την ύπαρξη δημόσιων και δωρεάν «στεγνών» θεραπευτικών προγραμμάτων, προγραμμάτων για την αντιμετώπιση του τζόγου, της εξάρτησης από το ίντερνετ αλλά και της μονάδας διατροφικών διαταραχών.

Πιθανή εξέλιξη θα είναι ακόμα και το «πάντρεμα» της θεραπείας και της πρόληψης με ΜΚΟ, οδεύοντας με όλο και πιο γοργά βήματα στο χτύπημα της δημόσιας και δωρεάν Απεξάρτησης, με το ΝΠΙΔ να βασίζεται όχι μόνο στην κρατική χρηματοδότηση, αλλά όλο και περισσότερο σε προγράμματα με ημερομηνία λήξης (π.χ. ΕΣΠΑ), σε χορηγίες και προοπτικά ακόμα και σε νοσήλιο από τους ίδιους τους αποδέκτες, όπως δείχνει και η πείρα από χώρες της ΕΕ. Οι εξαγγελίες για τον ΕΟΠΑΕ δεν έρχονται να απαντήσουν στις πραγματικές ανάγκες που υπάρχουν σήμερα στο πεδίο των εξαρτήσεων, αλλά να υπηρετήσουν μια πολιτική στα πλαίσια της ΕΕ, με βασικούς άξονες: Την ιατρικοποίηση ενός κοινωνικού φαινομένου, την παραπάνω ενίσχυση της «μείωσης της βλάβης» σε αντιδιαστολή με την ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση, την πολιτική «κόστος - όφελος» με τη συνέργεια προγραμμάτων με διαφορετική αντίληψη για την τοξικοεξάρτηση, την αλλαγή του χάρτη των παρεχόμενων υπηρεσιών όχι με θεραπευτικά κριτήρια αλλά με οικονομικά κριτήρια και το «τσουβάλιασμα» όλων των εξαρτήσεων κάτω από την ομπρέλα μιας λανθάνουσας αντίληψης για την εξάρτηση. Επί της ουσίας καλλιεργούν την αποδοχή της χρήσης μέσα από την ενίσχυση της λογικής του «λειτουργικού χρήστη», διαμορφώνοντας ανοχή προς το κοινωνικό φαινόμενο των ναρκωτικών - την ενίσχυση της ατομικής ευθύνης του χρήστη και της οικογένειάς του.

Οι εργαζόμενοι, ο λαός, οι οικογένειες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, οι μαζικοί φορείς στον χώρο της Ψυχικής Υγείας και της Απεξάρτησης χρειάζεται να μην επιτρέψουν τις εξελίξεις που δρομολογεί η κυβέρνηση της ΝΔ και να διεκδικήσουν υψηλού επιπέδου δημόσιες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και Απεξάρτησης με βάση τις σύγχρονες κατακτήσεις της επιστήμης για την πλήρη κάλυψη των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.