Eurokinissi

Εχει σημασία, εξετάζοντας τις αλλαγές στο Σύνταγμα, να έχουμε υπόψη και την ουσιαστική διαφορά του σοσιαλιστικού Συντάγματος από τα αστικά Συντάγματα.

(...)

Το σοσιαλιστικό Σύνταγμα δεν «κατοχυρώνει» τη νέα εξουσία, ούτε «εξασφαλίζει» τη διατήρησή της. Το Σύνταγμα ιεραρχικά μόνο είναι ο βασικός νόμος του σοσιαλιστικού κράτους. Δεν του αποδίδεται ο δήθεν πρωταρχικός ρόλος που επιφυλάσσει η αστική νομική θεωρία στο αστικό Σύνταγμα, που στο όνομα του συνταγματισμού θέτει την πραγματικότητα «με το κεφάλι κάτω» και προσπαθεί να πείσει ότι όλες οι εξουσίες απορρέουν από το Σύνταγμα (...) προκειμένου να μην αποκαλύπτεται ο καθοριστικός ρόλος της οικονομίας, άρα και της εκμετάλλευσης, ως θεμέλιος λίθος και για το δίκαιο και τους νόμους.

Αντίθετα, στο σοσιαλιστικό Σύνταγμα αποτυπώνεται ανοιχτά ο ταξικός χαρακτήρας της νέας εξουσίας, ο ηγετικός ρόλος της εργατικής τάξης, ότι πηγή της εξουσίας της είναι η εδραίωση, ενίσχυση και ανάπτυξη των νέων σχέσεων στην παραγωγή, των κομμουνιστικών σχέσεων.

(...)

Φυσικά, το σοσιαλιστικό Σύνταγμα δεν περιορίζεται στο να αποτυπώνει νομοθετικά αυτές τις νέες σχέσεις, αλλά συμβάλλει και στη θωράκιση και περαιτέρω ανάπτυξή τους. Γι' αυτό και δεν αντιμετωπίζεται ως «ιερό τοτέμ», αλλά αναθεωρείται, αλλάζει, προσαρμόζεται και στηρίζει τις νέες ανάγκες και δυνατότητες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. (...)

Το Σύνταγμα του 1936 προχώρησε σε μια σειρά κομβικές αλλαγές, σε σχέση με τα προηγούμενα Συντάγματα, σε ό,τι αφορά την εκλογική διαδικασία, δηλαδή το πώς ασκείται το εκλογικό δικαίωμα και ο τρόπος εκλογής των οργάνων εξουσίας, που ως βασική πλευρά της εργατικής εξουσίας, απαιτεί την όλο και πιο συνειδητή, συλλογική συμμετοχή της εργατικής τάξης.

Πιο συγκεκριμένα, ως προς το εκλογικό δικαίωμα, προέβλεψε την εισαγωγή του καθολικού δικαιώματος της ψήφου για όλους τους πολίτες της ΕΣΣΔ. (...) Ταυτόχρονα εισήγαγε την ισοτιμία της ψήφου. (...) Αντίστοιχα, στη διαδικασία εκλογής των οργάνων, καταργήθηκε η έμμεση εκλογή των ανώτερων οργάνων της σοβιετικής εξουσίας από τα κατώτερα όργανα και εισήχθηκε η άμεση εκλογή από τον πληθυσμό για τα σοβιετικά όργανα σε όλα τα επίπεδα. Επίσης, διατυπώθηκε ρητά η πρόβλεψη για μυστικότητα της ψήφου, που μέχρι τότε, με βάση συγκεκριμένες πηγές, φαίνεται ότι υπήρχαν οδηγίες η εκλογή να γίνεται με ανοιχτή ψηφοφορία. Ενώ και η ψηφοφορία μετατοπίστηκε και ορίστηκε να γίνεται σε εδαφική βάση. (...)

Στο 18ο Συνέδριό του το ΚΚΕ στέκεται κριτικά στις παραπάνω αλλαγές του Συντάγματος του 1936, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τόσο την ανάγκη να αντιμετωπιστούν ορισμένα προβλήματα στην ίδια τη λειτουργία της σοβιετικής εξουσίας, όσο και την ανάγκη να θωρακιστεί η σοβιετική εξουσία σε συνθήκες που είναι ορατός ο νέος πόλεμος που την έχει στο στόχαστρο.

Ομως οι αλλαγές που επήλθαν με το Σύνταγμα του 1936, ειδικά στο εκλογικό σύστημα σε σχέση με τα προηγούμενα Συντάγματα, φαίνεται ότι επέδρασαν, και χρειάζεται ακόμα βαθύτερη μελέτη στον βαθμό και την έκταση,«στην περαιτέρω λειτουργική υποβάθμιση της παραγωγικής μονάδας ως πυρήνα οργάνωσης της εργατικής εξουσίας, λόγω της κατάργησης της παραγωγικής αρχής και της έμμεσης εκλογής μέσω συνεδρίων και συνελεύσεων», (...) αλλά και «στις αρνητικές επιδράσεις στην ταξική σύνθεση των ανώτερων κρατικών οργάνων και στην εφαρμογή του μέτρου της ανάκλησης».

(...) Ταυτόχρονα, βέβαια, στο Σύνταγμα του 1936 γίνεται προσπάθεια να στηριχθεί ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός ως βασική αρχή λειτουργίας της δικτατορίας του προλεταριάτου, τόσο στις σχέσεις ανάμεσα στις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες όσο και σε σχέση με τα ανώτερα όργανα εξουσίας. Αντίστοιχα, να διαμορφωθεί ένας πιο συνεκτικός κρατικός μηχανισμός, που θα μπορούσε να κατευθύνει, να συντονίζει, να οργανώνει τις παραγωγικές δυνάμεις που αναπτύσσονταν στο έδαφος των νέων σχέσεων παραγωγής, του κεντρικού σχεδιασμού (...)

Για παράδειγμα, το Σύνταγμα του 1936 θέτει με πιο σαφή και οριοθετημένο τρόπο τις διαδικασίες στη λειτουργία και τη συγκρότηση στα ανώτατα όργανα κρατικής εξουσίας της ΕΣΣΔ σε σχέση με προηγούμενα, ώστε να βελτιωθεί ο συλλογικός χαρακτήρας της σοβιετικής εξουσίας (...)

Συνολικά όμως βάρυνε το γεγονός ότι - όπως φαίνεται - υπερεκτιμήθηκαν οι δυνατότητες του γρήγορου περάσματος στην ανεπτυγμένη κομμουνιστική κοινωνία, για άμβλυνση των ταξικών διαφορών, με αποτέλεσμα οι αλλαγές στο κρίσιμο ζήτημα της εκλογικής διαδικασίας να αδυνατίζουν ένα βασικό κομμάτι της συμμετοχής του συνόλου της εργατικής τάξης στην άσκηση της εξουσίας, στον έλεγχο των κρατικών οργάνων. (...)

Η μελέτη, η συζήτηση γύρω από τα Συντάγματα δεν αφορά μόνο ή κυρίως τους νομικούς. Η μελέτη όλων των πλευρών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ αποτελεί ταυτόχρονα απόδειξη των μεγάλων επιτευγμάτων της σε όλα τα επίπεδα αλλά και πολύτιμη πείρα για τα μεγάλα καθήκοντα που μπαίνουν μπροστά στην εργατική τάξη και στον λαό. Το ΚΚΕ συνεχίζει την προσπάθεια όλη αυτή η γνώση, η πείρα να μετουσιωθεί σε ακόμα πιο μαχητική δράση για τη μόνη πραγματική διέξοδο που υπάρχει για την εργατική τάξη και τον λαό: Τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.