Κάνοντας λόγο για «ιστορική» Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για τον «επανεξοπλισμό της Ευρώπης» και για σημείο καμπής στην «αυτονομία» της από τις ΗΠΑ, οι 27 ηγέτες συγκεντρώθηκαν την Πέμπτη στις Βρυξέλλες εν μέσω «τεκτονικών» γεωπολιτικών αλλαγών.

Οι διαπραγματεύσεις επικεντρώθηκαν στην κατακόρυφη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των κρατών - μελών της ΕΕ έως και κατά 800 δισ. ευρώ, στον συντονισμό της «ευρωπαϊκής Αμυνας» και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας, καθώς και στην εξέλιξη της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης στην Ουκρανία, στην οποία η Ρωσία έχει στρατιωτικό πλεονέκτημα και προελαύνει αργά αλλά σταθερά.

Τα ρήγματα στον ευρωατλαντικό άξονα κυριάρχησαν στη Σύνοδο: Οι ΗΠΑ διαπραγματεύονται «για λογαριασμό τους» με τη Ρωσία, ξεκαθαρίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει δραστικά τις στρατιωτικές της δαπάνες και να αναλάβει την «ασφάλεια» της ηπείρου, καθώς οι ΗΠΑ στρέφονται προς Ασία - Ειρηνικό. Την περασμένη βδομάδα η Ουάσιγκτον ανέστειλε «προσωρινά» τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία και την ανταλλαγή πληροφοριών με τις ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις.

Μέσα στην ΕΕ τα αντικρουόμενα συμφέροντα επίσης δεν κρύβονται. Τα όποια κοινά συμπεράσματα της Συνόδου παρέμειναν γενικόλογα και οι αξιωματούχοι παραδέχονται ανοιχτά ότι στο εξής οι αποφάσεις θα υλοποιούνται από «συμμαχίες πρόθυμων» κρατών, συμπεριλαμβανομένων της Βρετανίας, της Τουρκίας και της Νορβηγίας, που δεν είναι μέλη της ΕΕ.

Ολα τα κράτη - μέλη συμφώνησαν στην ανάγκη οι στρατιωτικές δαπάνες τους και αυτές του μπλοκ να αυξηθούν κατακόρυφα, και το σχέδιο της Κομισιόν «Επανεξοπλίστε την Ευρώπη» («ReArm Europe») εγκρίθηκε και από τους 27 ηγέτες.

Αντίθετα, το ψήφισμα για την Ουκρανία εγκρίθηκε από 26 ηγέτες, λόγω του βέτο του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Β. Ορμπαν.

Για «καθοριστική στιγμή για την Ευρώπη» έκανε λόγο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντ. Κόστα, υπογραμμίζοντας ότι «μέσα σε έναν μήνα, λόγω του επείγοντος που δημιουργούν οι νέες καταστάσεις», λήφθηκαν «συγκεκριμένες αποφάσεις για την παροχή νέων πόρων, νέων εργαλείων, νέων μέσων για τις αμυντικές μας δυνατότητες».

Το σχέδιο «ReArm Europe» μπορεί να «απελευθερώσει» έως και 800 δισ. ευρώ. Πρόκειται για δυσθεώρητο, πρωτοφανές ποσό για στρατιωτικές δαπάνες, με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να πανηγυρίζει ότι «γράφεται Ιστορία»: «Μαζί, από το Παρίσι έως το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες, δείξαμε ότι είμαστε πρόθυμοι και ικανοί να εντείνουμε τις κοινές μας προσπάθειες» για να αποκτήσει η Ευρώπη «τις στρατιωτικές δυνατότητες που χρειάζεται για τις σημερινές απειλές».

Στη διάρκεια της Συνόδου παρουσιάστηκε μια πρώτη δέσμη προτάσεων ενόψει της «Λευκής Βίβλου» της ΕΕ για την «Αμυνα», στα τέλη του μήνα, ενώ θα υπάρξουν χειροπιαστές προτάσεις του σχεδίου «ReArm Europe» στο τραπέζι των «27» πριν την επόμενη Σύνοδο Κορυφής, στις 20 - 21 Μάρτη.

Σε γενικές γραμμές το σχέδιο προβλέπει την ενεργοποίηση της εθνικής «ρήτρας διαφυγής» του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης με ελεγχόμενο, συντονισμένο και χρονικά δεσμευμένο τρόπο. Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη - μέλη μεγαλύτερη «δημοσιονομική ευελιξία», ώστε να αυξήσουν σημαντικά τις στρατιωτικές δαπάνες χωρίς να ενεργοποιήσουν τη διαδικασία «υπερβολικού ελλείμματος» της ΕΕ.

Εφόσον αξιοποιηθεί πλήρως, μπορεί να ξεκλειδώσει έως και 650 δισ. ευρώ σε στρατιωτικές δαπάνες.

Το δεύτερο σκέλος αφορά δάνεια ύψους 150 δισ. ευρώ που θα πάρουν τα κράτη - μέλη για στρατιωτικές επενδύσεις. Πρόκειται κυρίως για κοινές δαπάνες και αγορές σε πανευρωπαϊκούς τομείς ικανοτήτων, όπως αεράμυνα και πυραυλική άμυνα, συστήματα πυροβολικού, πύραυλοι και πυρομαχικά, drones και συστήματα κατά των drones, κυβερνοχώρος, συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, στρατιωτική κινητικότητα.

Η πρόεδρος της Κομισιόν τόνισε ότι οι χρηματοδοτήσεις θα γίνουν για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα χορηγήσει περισσότερα δάνεια για τον τομέα της «Αμυνας» και θα βελτιώσει την πρόσβαση στην ιδιωτική χρηματοδότηση.

Για τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής, είπε ότι πρόκειται για «εθελοντική δυνατότητα».

Χωρίς τη στήριξη της Ουγγαρίας, οι 26 ηγέτες υπέγραψαν κοινή δήλωση για οικονομική και στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας, χωρίς συγκεκριμένους στόχους, καθώς και για ένταση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός, Ρ. Φίτσο, τελευταία στιγμή δέχτηκε να υπογράψει τη δήλωση για την Ουκρανία, με αντάλλαγμα μια διατύπωση που καλεί την Κομισιόν, τη Σλοβακία και την Ουκρανία «να εντείνουν τις προσπάθειες για την εξεύρεση εφαρμόσιμων λύσεων στο ζήτημα της διαμετακόμισης φυσικού αερίου» μέσω ουκρανικών αγωγών.

Σε μια δήλωση πέντε σημείων, οι 26 χώρες - μέλη αναφέρουν ότι δεν μπορούν να υπάρξουν διαπραγματεύσεις χωρίς τη συμμετοχή του Κιέβου και της Ευρώπης, και ότι η Ουκρανία πρέπει να έχει «εγγυήσεις ασφαλείας».

«Ολοι θέλουμε μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη μέσω της ισχύος, και αυτό είναι προς το συμφέρον και του Αμερικανού Προέδρου», υπογράμμισε η πρόεδρος της Κομισιόν και πρόσθεσε: «Αν ο Πρόεδρος Τραμπ θέλει να το πετύχει αυτό, είναι δυνατό μόνο με την υποστήριξη της ΕΕ και των κρατών - μελών της».

Ενα από τα θέματα που απασχόλησε έντονα τους 27 ηγέτες ήταν και το κατά πόσο η Ευρώπη μπορεί να καλύψει το κενό των ΗΠΑ στη στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας. Ιδιαίτερα η ουκρανική αεράμυνα υπάρχει κίνδυνος να εξασθενίσει, καθώς μεγάλο μέρος του ουκρανικού εναέριου χώρου προστατεύεται από τα αμερικανικά συστήματα αεράμυνας «Patriot» που δόθηκαν από Ευρωπαίους «συμμάχους», όμως οι ΗΠΑ στέλνουν τους πυραύλους. Η Ευρώπη έχει μικρότερα αποθέματα και χαμηλότερη παραγωγική ικανότητα.

Πάντως, ακόμα και μεταξύ των κρατών του ΝΑΤΟ που συμφωνούν στη στήριξη της Ουκρανίας υπάρχουν διαφωνίες και αντιθέσεις για τις «εγγυήσεις ασφαλείας», τη στάση απέναντι στις ΗΠΑ και στη Ρωσία κ.λπ.

Στον μεταξύ τους ανταγωνισμό ξεχωρίζει η προσπάθεια της Βρετανίας, της Γαλλίας αλλά και της Τουρκίας να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον γεωπολιτικό συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη και να αναβαθμίσουν τη θέση τους.

Στη διαμόρφωση «συμμαχιών προθύμων» από μέλη του ΝΑΤΟ πρωτοστατούν Βρετανία και Γαλλία, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο για τις «εγγυήσεις ασφαλείας» που θα μπορούσαν να δοθούν στην Ουκρανία.

Οι «εγγυήσεις ασφαλείας» θα παρασχεθούν από την Ευρώπη και ο Ουκρανός Πρόεδρος χρειάζεται να το αποδεχτεί αυτό, δήλωσε ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ, προσθέτοντας ότι η κατάσταση όσον αφορά μια «ειρηνευτική» συμφωνία είναι ρευστή.

Την περασμένη Κυριακή συναντήθηκαν στο Λονδίνο ηγέτες και αξιωματούχοι από 19 κράτη, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, ενώ την Τετάρτη Βρετανοί αξιωματούχοι πραγματοποίησαν συνομιλίες με περίπου 20 κράτη, κυρίως ευρωπαϊκά και της Κοινοπολιτείας, που ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στη «συμμαχία των προθύμων» για υποστήριξη της Ουκρανίας.

Την ερχόμενη βδομάδα ο Γάλλος Πρόεδρος Εμ. Μακρόν έχει συγκαλέσει συνάντηση των αρχηγών των στρατιωτικών επιτελείων των ευρωπαϊκών χωρών «που είναι έτοιμες να εγγυηθούν τυχόν μελλοντική ειρήνη στην Ουκρανία». Την επομένη ο Γάλλος υπουργός Αμυνας θα υποδεχτεί τους ομολόγους του από Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία και Βρετανία, με αντικείμενο τον συντονισμό των ενεργειών για την υποστήριξη του Κιέβου.

Ούτε στο θέμα της ανάπτυξης «ειρηνευτικής» στρατιωτικής δύναμης υπάρχει συναίνεση. Για παράδειγμα, Πολωνία και Ιταλία είναι μεταξύ των χωρών που έχουν δηλώσει ότι δεν προτίθενται να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία, αλλά υπερασπίζονται άλλες «εγγυήσεις».

Στο μεταξύ η Τουρκία, η οποία διαθέτει τον δεύτερο σε μέγεθος στρατό στο ΝΑΤΟ, είναι «έτοιμη να αναπτύξει στρατιωτικές δυνάμεις στην Ουκρανία αν υπάρξει ανάγκη», ανακοίνωσε το τουρκικό υπουργείο Αμυνας.

«Μετά τις πρόσφατες εξελίξεις δεν είναι δυνατή η προστασία της ευρωπαϊκής ασφάλειας χωρίς τη χώρα μας... Ως μέλος του ΝΑΤΟ και του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, η Τουρκία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συστήματος της ευρωπαϊκής ασφάλειας, με την αναπτυσσόμενη αμυντική της βιομηχανία, τον σημαντικό της ρόλο στη διευθέτηση τοπικών κρίσεων και τον ισχυρό της στρατό», τονίζεται.

Επιπλέον, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν, συμμετέχοντας σε τηλεδιάσκεψη με αξιωματούχους της ΕΕ και τους ηγέτες της Βρετανίας, του Καναδά, της Νορβηγίας και της Ισλανδίας, ζήτησε να μην αποκλειστούν οι τουρκικές «αμυντικές» βιομηχανίες από τα προγράμματα προμηθειών της ΕΕ.

Πάντως για τη Μόσχα οι ευρωπαϊκές «ειρηνευτικές δυνάμεις» που ενδέχεται να αναπτυχθούν στην Ουκρανία ισοδυναμούν με επίσημη συμμετοχή των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στον πόλεμο κατά της Ρωσίας, τόνισε ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σ. Λαβρόφ, απορρίπτοντας κάθε πιθανό συμβιβασμό στο θέμα αυτό.

Στο μεταξύ, μετά την επίθεση που δέχτηκε από τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο την προηγούμενη Παρασκευή, ο Ουκρανός Πρόεδρος Β. Ζελένσκι δήλωσε σε επιστολή του προς τον Αμερικανό ομόλογό του ετοιμότητα να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις «υπό την ηγεσία των ΗΠΑ», όπως και να υπογράψει τη συμφωνία για την εκμετάλλευση των ουκρανικών ορυκτών από αμερικανικά μονοπώλια.

Την ερχόμενη βδομάδα προετοιμάζεται συνάντηση Αμερικανών και Ουκρανών αξιωματούχων στη Σαουδική Αραβία.

Συμμετέχοντας στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, ο Ζελένσκι σκιαγράφησε τους «όρους» μιας διαπραγμάτευσης: Ζήτησε από τους Ευρωπαίους ηγέτες να στηρίξουν την πρόταση του Μακρόν για εκεχειρία σε αέρα και θάλασσα, ως ένα πρώτο βήμα προς μια «ειρηνευτική» συμφωνία με τη Ρωσία. Κάλεσε τη Ρωσία σε συμφωνία για απελευθέρωση των αιχμαλώτων «ως μέτρο βασικής εμπιστοσύνης». Χαιρέτισε το σχέδιο «επανεξοπλισμού της Ευρώπης», καλώντας την ΕΕ και τα κράτη - μέλη να διαθέσουν κεφάλαια για παραγωγή όπλων στην Ουκρανία. Επαίνεσε τις προσπάθειες ενίσχυσης των ευρωπαϊκών «αμυντικών» βιομηχανιών, λέγοντας ότι στην Ευρώπη «πρέπει να παράγονται τα πιο προηγμένα τεχνολογικά και πιο αποτελεσματικά όπλα στον κόσμο». Υποστήριξε τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Και ζήτησε από την Κομισιόν να «ξεκλειδώσει» και να επισπεύσει τη διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ.

Την Παρασκευή ο Ουκρανός ΥΠΕΞ, Α. Σιμπίχα, συνομίλησε με τον Αμερικανό ομόλογο του, Μ. Ρούμπιο, για την επικείμενη διμερή συνάντηση στη Σαουδική Αραβία, κάνοντας λόγο για μια «εποικοδομητική τηλεφωνική συνομιλία».

Στο μεταξύ ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι εξετάζει «έντονα» τραπεζικές κ.ά. κυρώσεις και δασμούς μεγάλης κλίμακας κατά της Ρωσίας, «μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία τελικής διευθέτησης για την ειρήνη», επειδή η Ρωσία «σφυροκοπά» την Ουκρανία στο πεδίο της μάχης.

Λίγη ώρα αργότερα ο Τραμπ δήλωσε ότι «θεωρώ πιο δύσκολο να διαπραγματευτώ με την Ουκρανία, η οποία δεν έχει χαρτί στα χέρια της. Είναι ίσως ευκολότερη η διαπραγμάτευση με τη Ρωσία».

Μια ευρωπαϊκή δύναμη 120 μαχητικών αεροσκαφών μπορεί να αναπτυχθεί για να διασφαλίσει τους ουρανούς από ρωσικές επιθέσεις στο Κίεβο και στη δυτική Ουκρανία, σύμφωνα με σχέδιο που συντάχθηκε από στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες και έχει παρουσιαστεί στα ευρωπαϊκά υπουργεία Αμυνας.

Η λεγόμενη «Sky Shield», λένε οι υποστηρικτές της, θα είναι μια «ευρωπαϊκή ζώνη εναέριας προστασίας» που θα λειτουργεί χωριστά από το ΝΑΤΟ, για να σταματήσει τις ρωσικές επιθέσεις με πυραύλους Κρουζ, καλύπτοντας τους τρεις λειτουργικούς πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας και τις πόλεις Οδησσό και Λβιβ.

Οι περιπολίες δεν θα γίνονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου ή στα ανατολικά της χώρας, και σύμφωνα με έγγραφο που επικαλείται ο «Guardian» μπορεί να έχει «μεγαλύτερη στρατιωτική, πολιτική και κοινωνικοοικονομική επίδραση από 10.000 ευρωπαϊκά στρατεύματα στο έδαφος».

Το σχέδιο τονίζει εξάλλου «πόσο σημαντική και αποτελεσματική θα ήταν η προστασία από αέρα στο πλαίσιο της παροχής εγγυήσεων ασφαλείας στο Κίεβο, σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός».

Αν και παραλλαγές της πρότασης έχουν συζητηθεί - χωρίς να σημειωθεί πρόοδος - από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, το 2022, δεν υπήρξε πρόθεση από τους ΝΑΤΟικούς ηγέτες να εγκρίνουν περιπολίες στον ουκρανικό εναέριο χώρο ενώ ο πόλεμος συνεχίζεται, γιατί θεωρήθηκε πολύ μεγάλος ο κίνδυνος επέκτασης του πολέμου.

Τώρα - επιχειρώντας να υποβαθμίσουν την πιο άμεση ευρωπαϊκή στρατιωτική εμπλοκή στον πόλεμο - οι υποστηρικτές του σχεδίου ισχυρίζονται ότι «ο κίνδυνος για τους πιλότους της "Sky Shield" είναι χαμηλός», επειδή τα ρωσικά αεροσκάφη θα βρίσκονται «πάνω από 200 χλμ. μακριά».