Το λεγόμενο «Σύμφωνο Σταθερότητας» (ΣΣ) της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) αποτελείται από «πακέτο», δεσμευτικών για τα κράτη - μέλη, μέτρων, που ψηφίστηκε ομόφωνα στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια του Αμστερνταμ (Ιούνης 1997) και των Βρυξελλών (Μάης 1998). Μ' αυτό επεκτείνεται και ενισχύεται στο «τρίτο στάδιο» της ΟΝΕ του Μάαστριχτ, από την 1.1.1999 και στο διηνεκές, ο πλήρης έλεγχος των 15 κυβερνήσεων και η «εποπτεία» των Βρυξελλών στον καθορισμό και την εκτέλεση των «εθνικών» προϋπολογισμών, η ποινικοποίηση «υπερβολικών ελλειμμάτων», οι «αυτόματες» κυρώσεις με αυστηρά χρηματικά πρόστιμα για τα κράτη - μέλη και ο «περιορισμός των δημοσίων δαπανών» σε βάρος των μισθών, της ασφάλισης και των εργασιακών δικαιωμάτων. Αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα της αρχικής Συνθήκης του Μάαστριχτ (1992), αφού στην πορεία της ΟΝΕ, η νομισματική και συναλλαγματική πολιτική της ΕΕ πέρασε στα χέρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και οι κυβερνήσεις έπρεπε να διαχειριστούν τη «δημοσιονομική» πολιτική, δηλαδή το σκληρό πυρήνα της αντιπαράθεσης κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας (φορολογία, μισθολογικά, ασφάλιση, δημόσιες δαπάνες).

Με το ΣΣ, τη δημιουργία της «ζώνης Ευρώ» και την έναρξη του «τρίτου σταδίου» της ΟΝΕ, οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών της ΕΕ, ανεξάρτητα πολιτικών αποχρώσεων υποχρεούνται σε σκληρή «δημοσιονομική πειθαρχία», δηλαδή άγρια πολιτική λιτότητας και σταδιακή εξάρθρωση του λεγόμενου «κοινωνικού κράτους». Τα βάρη της ΟΝΕ του κεφαλαίου και του άγριου «παγκόσμιου ανταγωνισμού» καλείται να σηκώσει αποκλειστικά ο εργαζόμενος λαός.

Το Μάαστριχτ επέβαλε το 1992 πέντε -«κριτήρια» οικονομικών επιδόσεων που έπρεπε να πληρούν τα κράτη - μέλη, μετά τα δύο στάδια της ΟΝΕ, το αρχικό (1990 - 1994) και το «μεταβατικό» (1994 - 1998), ώστε να συμμετάσχουν από την 1/1/1999 στο «τρίτο στάδιο» και τη «ζώνη Ευρώ - νομίσματος». Στα πλαίσια αυτά το προπαγανδιστικό σύνθημα του φιλο-Μααστριχτικού «μπλοκ» στην Ελλάδα - όλοι, πλην ΚΚΕ - για τη λεγόμενη «μετά - ΟΝΕ εποχή» είναι ψευδεπίγραφο. Αφ' ενός γιατί η Ελλάδα συμμετείχε πλήρως στα δύο «στάδια προετοιμασίας» της ΟΝΕ, και αποκλείστηκε το 1998 γιατί ήταν το μόνο κράτος - μέλος που ήθελε να συμμετάσχει αλλά δεν πληρούσε κανένα από τα «κριτήρια» Μάαστριχτ. Και αφ' ετέρου γιατί η χώρα, μετά το επιπλέον κόστος της διετίας 1998 - '99, επανεντάσσεται από την 1/1/2001, σε (...) πλήρη ΟΝΕ εποχή και μάλιστα στο διηνεκές. Εντεκα κράτη - μέλη, υπό γερμανο-γαλλική ηγεμονία, εφαρμόζουν πλήρως τις επιταγές του Μάαστριχτ και ήδη από 1/1/1999 αποτελούν τη «ζώνη Ευρώ» του «τρίτου σταδίου» της ΟΝΕ, ενώ Βρετανία, Δανία και Σουηδία απέχουν για δικούς της λόγους η καθεμία, και έχουν δικαίωμα ένταξης όποτε θελήσουν. Από τις αρχές του 2002, τα 12 κράτη - μέλη της «ζώνης Ευρώ» με την οριστική και αμετάκλητη κατάργηση των «εθνικών» νομισμάτων θα 'χουν «ένα ενιαίο νόμισμα και μια Κεντρική Τράπεζα».

Ολα τα «κριτήρια» του Μάαστριχτ αποσκοπούσαν στην επίτευξη συγκεκριμένων ταξικών στρατηγικών στόχων. Ιδιαίτερα όμως το «κριτήριο σταθερότητας των τιμών» (πληθωρισμός), με άμεσες επιπτώσεις στις μισθολογικές εξελίξεις, και το «κριτήριο δημοσιονομικής πειθαρχίας», με άμεσες επιπτώσεις στα δημόσια έσοδα (φορολογία, ιδιωτικοποιήσεις) και στις δημόσιες δαπάνες (κράτος - εργοδότης, «κοινωνικές» δαπάνες) αποτέλεσαν βασικά πεδία ανταγωνισμού κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας, σ' ολόκληρη την ΕΕ τη δεκαετία του '90. Η συσσώρευση κεφαλαίου, η ηγεμονία των ισχυρών ευρωπαϊκών καπιταλιστικών κρατών και τα κοινωνικά συντρίμμια είναι, πλέον, πραγματικότητα. Κεντρικής σημασίας ζήτημα η «δημοσιονομική πειθαρχία». Ηδη από το 1992, το Μάαστριχτ με ξεχωριστό πρωτόκολλο επιτάσσει ότι «οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών ευθύνονται για τα ελλείμματα του δημοσίου υπό ευρεία έννοια (...) ήτοι καλύπτουν την κεντρική κυβέρνηση, την περιφερειακή ή τοπική διοίκηση και τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης». Καθορίζει τιμές αναφοράς 3% του ΑΕΠ για το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα και 60% του ΑΕΠ για το συνολικό δημόσιο χρέος, και «διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος» (άρθρο 104Γ).

Είναι σαφές ότι η «δημοσιονομική πειθαρχία» είναι ο δούρειος ίππος του Μάαστριχτ για τη «μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής κοινωνικής προστασίας» (μισθοί, ασφάλιση, δικαιώματα εργαζομένων).

Στο Αμστερνταμ, τον Ιούνη 1997, ο γερμανογαλλικός ηγεμονικός άξονας φέρνει την τελευταία στιγμή και επιβάλλει, με συνοπτικές διαδικασίες, το ΣΣ, εκμεταλλευόμενος το διαπραγματευτικό «κενό» που είχε δημιουργηθεί. Ο επίσημος, πάγιος ορισμός του ΣΣ, σύμφωνα με την Κομισιόν έχει ως εξής: «Κανονισμοί του Συμβουλίου, με στόχο τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος (άρθρο 104 Γ). Υπάρχουν δύο νομικά κείμενα: το πρώτο που ισχύει για όλα τα κράτη - μέλη, καθορίζει τους μεσοπρόθεσμους στόχους των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών ή πλεονασμάτων και ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε να εντοπίζονται και να διορθώνονται παρεκκλίσεις σε πρώιμο στάδιο. Το δεύτερο νομικό κείμενο καθορίζει το χρονοδιάγραμμα και τις λεπτομέρειες των κυρώσεων για χώρες με συνεχιζόμενα υπερβολικά ελλείμματα. Οι κυρώσεις ισχύουν μόνο για τις χώρες της ζώνης Ευρώ και κυμαίνονται από κλίμακα μεταξύ 0,2% και 0,5% του ΑΕΠ, ανάλογα με το βαθμό υπέρβασης της τιμής αναφοράς του 3%. Οι αρχικές κυρώσεις έχουν τη μορφή άτοκης επιστρεφόμενης κατάθεσης, που μετατρέπεται σε οριστικό χρηματικό πρόστιμο μετά από δύο έτη, αν δεν έχει διορθωθεί η κατάσταση». Προβλέπεται αναδιανομή της λείας των κυρώσεων σε όσα κράτη - μέλη συμμετέχουν στη ζώνη Ευρώ και δεν εμφανίζουν υπερβολικό έλλειμμα. Οι δύο κανονισμοί του ΣΣ καλύπτουν τόσο τα κράτη - μέλη «εντός» της ζώνης Ευρώ (υποχρεωτική υποβολή, κάθε έτος, «προγραμμάτων σταθερότητας με τις δημοσιονομικές εξελίξεις «και άλλες οικονομικές τάσεις για τα τρία, τουλάχιστον, επόμενα έτη») όσο και αυτά που είναι «εκτός» και υποχρεούνται σε κατάρτιση και υποβολή ετήσιων «προγραμμάτων σύγκλισης».

Αναλαμβάνεται «ρητή δέσμευση για στενότερο συντονισμό» και ενεργοποιείται νωρίτερα, από τον Ιούλη 1998, ο κανονισμός του ΣΣ. Μπορεί να υπάρχουν «πρωτογενή πλεονάσματα» (ετήσιος συμψηφισμός κρατικών εσόδων / δαπανών), αλλά επιβάλλονται άλλα, επιπρόσθετα μέτρα μείωσης του ακαθάριστου χρέους (...) που επιβάλλουν προϋπολογισμούς λιτότητας. Πρόκειται για το τυπικό τέλος κάθε «κοινωνικής» πολιτικής. Και για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις προτείνεται μια δέσμη «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων», όπου προβλέπονται, μεταξύ άλλων, «αύξηση της αποτελεσματικότητας των αγορών προ?όντων, εργασίας και κεφαλαίου», «βελτίωση της προσαρμοστικότητας των αγορών εργασίας», «αποτελεσματικά και ενδεδειγμένα συστήματα εκπαίδευσης», «αποτελεσματικότερη φορολογία» και, βέβαια, «εξέταση όλων των πλευρών των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης εν όψει της γήρανσης των πληθυσμών». Οι νέες «σοσιαλφιλελεύθερες» κυβερνήσεις της ΕΕ θα αναλάβουν την υλοποίησή τους.