Σαράντα οκτώ χρόνια συμπληρώθηκαν προχτές από τη Μέρα της Μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών, που σήμανε το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας. Μεγάλη ήταν η συνεισφορά πολλών λαών στην αντιφασιστική νίκη, που με νύχια και με δόντια αντιμετώπισαν τον πανίσχυρο Γερμανό εισβολέα και κατακτητή, όμως ξεχωριστή υπήρξε η προσφορά της ΕΣΣΔ, η οποία με αυτοθυσία πρωτοστάτησε στον αγώνα για τη συντριβή του φασιστικού άξονα. Το τίμημα αυτού του μεγαλειώδους αγώνα ήταν 20.000.000 νεκροί Σοβιετικοί πολίτες και αμέτρητες καταστροφές στη χώρα από τους χιτλερικούς. Μέσα σε αυτά τα χρόνια της αντίστασης και της ηρωικής αυτοθυσίας στη Σοβιετική Ενωση γεννήθηκαν πολλά μουσικά έργα, κυρίως τραγούδια, που είχαν πηγή έμπνευσης τον αγώνα κατά του φασισμού και συνόδευαν τους υπερασπιστές της πατρίδας και της επανάστασης. Τραγούδια, που στα χείλη των κόκκινων στρατιωτών, στα χείλη ενός ολόκληρου λαού έγιναν σημαία αντίστασης κατά της φασιστικής βαρβαρότητας, λάβαρο ανθρωπισμού και ελπίδας. Εξάλλου, αρκετά από αυτά τα τραγούδια, διασκευασμένα και με μεταφρασμένους ή με εντελώς διαφορετικούς στίχους, πολύ σύντομα έγιναν «κτήμα» και άλλων αγωνιζόμενων λαών για τα ίδια ιδανικά, σύμβολα διεθνιστικής αλληλεγγύης και επαναστατικής πάλης. Απηχώντας ένα διαρκές μήνυμα ελευθερίας ταυτίστηκαν με όσους αγωνίστηκαν, με όσους έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους για ελεύθερη πατρίδα, για ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για κοινωνική δικαιοσύνη, ενώ πολλά από αυτά συνεχίζουν να συγκινούν μέχρι τις μέρες μας.

Στα χρόνια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου οι Σοβιετικοί μουσικοί, μαζί με όλους τους πνευματικούς δημιουργούς συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα κατά του εχθρού. Πολλοί μουσικοί κατατάχθηκαν στο στρατό και σε εθελοντικά τμήματα, ενώ συνεχής και δημιουργική ήταν η δραστηριότητα που ανέπτυξαν στο στρατό μουσικοσυνθέτες και εκτελεστές. Το θέμα της πατρίδας και ο παλλαϊκός αγώνας κατά του εχθρού κατέλαβαν την πρώτη θέση στη μουσική δημιουργία, και μάλιστα πάνω σε σύγχρονο υλικό εκείνης της περιόδου, με τις ηρωικές μορφές να δεσπόζουν. Με τη γλώσσα της μουσικής δόθηκε το φιλοσοφικό - ηθικό νόημα του αγώνα κατά του πολέμου, σαν γιγάντια σύγκρουση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, στον ανθρωπισμό και τη φασιστική βαρβαρότητα, ενώ παράλληλα αναδείχτηκαν τα σοσιαλιστικά ιδεώδη.

Σύμβολο του παλλαϊκού αντιφασιστικού αγώνα του σοβιετικού λαού, μουσικό έμβλημα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, ήταν το τραγούδι «Ιερός πόλεμος» του Α.Β. Αλεξαντρόφ, που ερμηνευμένο από το θρυλικό Συγκρότημα Τραγουδιού και Χορού του Σοβιετικού Στρατού - το «Τάγμα που τραγουδάει» όπως ονομαζόταν χαρακτηριστικά - είχε συνεπάρει από τις πρώτες ακόμα μέρες του πολέμου: «Σήκω πατρίδα απέραντη, σήκω για ηρωική μάχη με καταραμένο πόλεμο, ενάντια στη φασιστική δύναμη.... Προχωράει ο πόλεμος ο λαϊκός, ο πόλεμος ο ιερός...».

Γεννημένα στις μέρες του Β' Παγκόσμιου Πολέμου αυτά τα ηρωικά τραγούδια ήρθαν ως συνέχεια των πρώτων σοβιετικών τραγουδιών, που δημιουργήθηκαν στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου 1918-'20. Ανάμεσα στα τραγούδια αυτής της πρώτης περιόδου - το «Στις πεδιάδες και στους λόφους» (σε στίχους του πολιτικού στελέχους του Κόκκινου Στρατού Π.Σ. Παρφιόνοφ), οι διασκευές γνωστών λαϊκών τραγουδιών («Περπατούσε στα Ουράλια ο ήρωας Τσαπάεφ», «Με θάρρος θα πάμε στη μάχη») αλλά και οι συνθέσεις «Εμβατήριο των κομμουνάρων», «Αποχαιρετίσματα», «Το τραγούδι της Κομμούνας», «Το εμβατήριο του Μπουντιόνιν» κ.ά. Στην πορεία, καθώς η σοβιετική κουλτούρα άρχισε να γνωρίζει μεγάλη άνοδο σε όλους τους τομείς, το τραγούδι έγινε αληθινά ομαδικό, παλλαϊκό εξαιτίας της μορφής και του περιεχομένου του. Το καινούριο μήνυμα των καιρών προβάλλεται πιο ολοκληρωμένα και λαμπρά στους ύμνους και τα εμβατήρια του Ντουναέφσκι πάνω σε στίχους του Β. Λέμπεντεφ - Κουμάτς, που εκφράζουν την αγάπη για την πατρίδα και την αισιοδοξία της νέας γενιάς. Δημοφιλή επίσης έγιναν τραγούδια που μιλούσαν για την πατρίδα, τη δουλιά, το Κόμμα, τον Κόκκινο Στρατό, καθώς και τα λυρικά τραγούδια του Α.Β. Αλεξαντρόφ, όπως ο «Υμνος στο Κόμμα των Μπολσεβίκων», που η μουσική του αποτέλεσε τη βάση του κρατικού ύμνου της ΕΣΣΔ. Μεταξύ άλλων και το «Τραγούδι για τη συνάντηση» του Σοστακόβιτς. Μεγάλο ρόλο στην εξάπλωση του τραγουδιού έπαιξαν το Συγκρότημα Τραγουδιού και Χορού του Σοβιετικού Στρατού, που ήδη προαναφέραμε (με διευθυντή τον Α.Β. Αλεξαντρόφ), αλλά και η ορχήστρα ελαφράς μουσικής με διευθυντή τον Λ.Ο. Ουτιόσοφ.

Εκτός από τον «Ιερό πόλεμο», μεγάλη απήχηση στο πατριωτικό αίσθημα των Σοβιετικών πολιτών είχαν επίσης οι πολεμικοί ύμνοι και τα εμβατήρια «Ιερή σημαία του Λένιν» του Α.Α. Αλεξαντρόφ, «Τραγούδι για το Δνείπερο» του Μ.Γ. Φράντκιν, «Τραγούδι των πυροβολητών» του Χρένικοφ, μπαλάντες όπως «Βουίζει τρομερά το δάσος του Μπριάνσκ» του Σ.Α. Κατς, «Ο μύχιος λίθος» του Μπ.Α. Μοκροσίσοφ καθώς και πολυάριθμα λυρικά και σατιρικά τραγούδια όπως «Στο δάσος κοντά στο μέτωπο», «Αγαπημένη μου» του Μιλάντερ, «Σκοτεινή νύχτα» του Ν.Β. Μπογοσλόφσκι, «Στο αμπρί» του Λιστόφ, «Μελαχρινούλα» του Νόβικοφ κ.ά. Παλλαϊκής αναγνώρισης έτυχαν τα τραγούδια του Β.Π. Σολοβιόφ Σεντόι «Ενα βράδυ στη διείσδυση», «Παίξε φυσαρμόνικά μου», «Στο ηλιόλουστο ξέφωτο». Οσον αφορά στους μουσικοσυνθέτες, συχνά κατέφευγαν στις συμφωνίες. Σε αυτό το είδος αθάνατο μνημείο της εποχής έμεινε η «Εβδομη συμφωνία του Λένινγκραντ» του Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Η σύνθεσή της άρχισε ήδη από τον Ιούλη του 1941 και η εκτέλεσή της κατά τη διάρκεια του πολέμου στις πόλεις της ΕΣΣΔ (στο Λένινγκραντ παρουσιάστηκε τον Αύγουστο του 1942) και στο εξωτερικό (Αγγλία, ΗΠΑ) ήταν μια εντυπωσιακή προβολή του πατριωτισμού και της ανδρείας του σοβιετικού λαού.

Σε αυτή τη σύντομη αναφορά μας στα τραγούδια του Κόκκινου Στρατού, θα ήταν παράλειψη να μην υπενθυμίσουμε το CD που κυκλοφόρησε στη χώρα μας πριν ενάμισι περίπου χρόνο, από την «Protasis», με τη συνεργασία του μουσικού παραγωγού Γρηγόρη Ψαριανού. Ο δίσκος περιλαμβάνει είκοσι ένα κομμάτια που σημάδεψαν ιστορικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά τον αιώνα που πέρασε, που αγαπήθηκαν, τραγουδήθηκαν και διασκευάστηκαν σε πολλές γλώσσες. Τραγούδια, που εμψύχωναν και έδιναν κουράγιο σε δύσκολες στιγμές, που συμβόλιζαν και συμβολίζουν τον αντιφασιστικό αγώνα ενός μεγάλου λαού και όχι μόνο. Ανάμεσά τους ο «Ιερός πόλεμος», «Κόκκινος Στρατός», «Στους κάμπους, στα βουνά», «Εμπρός σύντροφοι», «Τραγούδι του Κόκκινου Στρατού», «Τσαπάεφ», «Γυρίζοντας από το Βερολίνο», «Διεθνής», «Πένθιμο Εμβατήριο» κ.ά. Μαζί τους τα φολκλορικά «Βόλγα ρώσικο ποτάμι», «Καλίνκα», «Βαρκάρηδες του Βόλγα», «Κατιούσα» κ.ά. Τραγούδια που αποτελούν ζωντανή συνέχεια μιας πλούσιας μουσικής παράδοσης και ο ήχος τους συμβολίζει μέχρι τις μέρες μας τόσο τον αγώνα κατά του κατακτητή όσο και την κορύφωση της διεθνιστικής αλληλεγγύης των λαών.

Τα τραγούδια ερμηνεύονται από το θρυλικό Συγκρότημα του Κόκκινου Στρατού, το σχήμα που εκτός από μεγάλες εμφανίσεις σε καιρό ειρήνης μέσα και έξω από τη Σοβιετική Ενωση, βρέθηκε πολλές φορές κυριολεκτικά πολεμώντας και τραγουδώντας στην πρώτη γραμμή. Από τη Μόσχα και το Στάλινγκραντ ως τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη με την κατάληψη του Βερολίνου. Και συνέχισε να τραγουδάει για δεκαετίες μετά επιδιώκοντας και πετυχαίνοντας ένα εξαιρετικό και πρωτοφανές καλλιτεχνικό αποτέλεσμα με δεκάδες εμφανίσεις και παραστάσεις σ' όλη την Ευρώπη, βραβεία, χρυσούς δίσκους, Γκραν Πρι και τιμητικές διακρίσεις, σε Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο (και όχι μόνο) καταφέρνοντας να γίνει το πιο γνωστό στρατιωτικό μουσικοχορευτικό συγκρότημα στον κόσμο. Στην ερμηνεία των τραγουδιών συμπράττουν μεγάλα φωνητικά σύνολα, όπως η Ρωσική Χορωδία της ΕΣΣΔ, η Χορωδία των Ρωσικών Τραγουδιών, η Μεγάλη Χορωδία της Εθνικής Ραδιοφωνίας, η Χορωδία της Σοβιετικής Ακαδημίας, τα χορωδιακά συγκροτήματα του Βόλγα και του Ουράλη.