Από το πώς μια κοινωνία φροντίζει για τους άρρωστους πολίτες της μπορεί κανείς να δει πόσο είναι υγιής η ίδια η κοινωνία. Να δει την ίδια την ανθρωπιά της.

Στα χρόνια του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση είχε δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό δωρεάν σύστημα υγείας. Το βασικό χαρακτηριστικό του ήταν η ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών στην υγειονομική περίθαλψη, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους και την κοινωνική θέση τους. Μάλιστα αυτή η πρόσβαση, από την απλή ιατρική επίσκεψη έως τις δυσκολότερες εγχειρήσεις, καλυπτόταν πλήρως από το κράτος.

Τα φάρμακα, ουσιαστικά όλων των ειδών, που παράγονταν στην ΕΣΣΔ παρέχονταν σε πάμφθηνες τιμές από τα φαρμακεία, ενώ τα φάρμακα σε όσους νοσηλεύονταν στα νοσοκομεία παρέχονταν δωρεάν.

Το σοσιαλιστικό σύστημα υγείας είχε φυσικά και προβλήματα, όπως κι αδυναμίες, αλλά αυτές σιγά σιγά ξεπερνιούνταν χάρη στη διεύρυνση και στη συνεχή προσπάθεια καλυτέρευσης του επιπέδου των υπηρεσιών υγείας. Οι επιτυχίες που είχε ο σοσιαλισμός στο σύστημα υγείας στην ΕΣΣΔ ήταν παραδεκτές κι από τους μεγαλύτερους εχθρούς του. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά;

Είναι χαρακτηριστικό πως σε σχέση με την προεπαναστατική κατάσταση η θνησιμότητα στην ΕΣΣΔ είχε μειωθεί κατά 300%! Αντίθετα τέτοια ήταν η αύξηση του αριθμού των νοσοκομείων στη χώρα! (*)

Από την περίοδο της ανατροπής του σοσιαλισμού και την πλήρη παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ του καπιταλισμού πέρασαν 12 χρόνια. Αυτή η περίοδος ήταν αρκετή ώστε το καπιταλιστικό «δημοκρατικό» σύστημα να δείξει τις «επιτυχίες» του στην υπόθεση της υγείας του λαού.

Ως επιτυχίες τους οι υποστηρικτές του καπιταλισμού θα μπορούσαν να αναφέρουν μόνο τη λειτουργία ορισμένων σύγχρονων κλινικών για τους πλουσιότερους πολίτες. Για τόσο πλούσιους, που για τη νοσηλεία σ' αυτές δε φτάνει το ετήσιο εισόδημα του εργάτη και του υπάλληλου. Αυτές οι ιδιωτικές κλινικές δεν μπορούν να ασκήσουν κάποια σοβαρή επίδραση στη συνολική κατάσταση του συστήματος υγείας. Ετσι το 1999 στις ιδιωτικές κλινικές δούλευε μόλις το 1,42% όλων των γιατρών της χώρας.

Την ίδια ώρα η οικοδόμηση νέων δημόσιων νοσοκομείων έχει σε μεγάλο βαθμό μειωθεί, το πλατύ δίκτυο των ιατρικών και θεραπευτικών κέντρων που υπήρχε στη χώρα, ακόμη και στις απόμακρες κι αραιοκατοικημένες περιοχές, έχει την περίοδο της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, συρρικνωθεί. Ετσι τα τελευταία σοσιαλιστικά χρόνια, το 1989, στο έδαφος της Ρωσίας υπήρχαν σε 10.000 κατοίκους 138,7 νοσοκομειακές κλίνες, το 1994 ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε 127,4 και το 2000 σε 115,9. Αυτή η μείωση έχει επιδράσει ιδιαίτερα αρνητικά στους κατοίκους των χωριών και πόλεων που είναι απομακρυσμένα από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Η κατάσταση σημαντικά χειροτέρευσε και στις μεγάλες πόλεις, όπου συχνή υπόθεση έγινε πλέον η διατήρηση μεγάλου μέρους των αρρώστων σε ράντζα στους διαδρόμους των νοσοκομείων, εξαιτίας της υπερφόρτωσης των δωματίων.

Σοβαρό στοιχείο στο σύστημα της σοσιαλιστικής υγείας ήταν τα θεραπευτήρια, οι λουτροπόλεις. Κατά την άποψη των ειδικών, τα θεραπευτήρια έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην προφύλαξη των νοσημάτων καθώς και στην αποκατάσταση της υγείας των ασθενών. Στα χρόνια του σοσιαλισμού κάθε εργαζόμενος έπαιρνε από το σωματείο του εισιτήριο για τέτοια θεραπευτήρια. Οι εργαζόμενοι σε βαριές κι ανθυγιεινές εργασίες σε πιο σταθερή βάση είχαν τη δυνατότητα να κάνουν χρήση αυτού του δικαιώματος. Στις συνθήκες του καπιταλισμού το σύστημα των θεραπευτηρίων έχει σε μεγάλο βαθμό εξαλειφθεί. Ο αριθμός των ασθενών που αποκατέστησε την υγεία του στα θεραπευτήρια την περίοδο 1990-1999 μειώθηκε κατά 2,27 φορές.

Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη και στη φαρμακοβιομηχανία. Η παραγωγή πολλών φαρμάκων σταμάτησε, ενώ συνολικά η παραγωγή έχει τεράστια μείωση σ' αυτόν τον τομέα της βιομηχανίας. Χαρακτηριστικά η παραγωγή αντιβιοτικών έχει μειωθεί κατά 4,5 φορές, ενώ η παραγωγή βιταμινών έπεσε κατά 8 φορές.

Καταστροφική είναι η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στον τομέα της υγείας των παιδιών, όπως σημειώνεται στην επίσημη κρατική έκθεση «Για την κατάσταση της υγείας του πληθυσμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας το 1999»: «Ο αριθμός των υγιών παιδιών προσχολικής ηλικίας μειώθηκε τα τελευταία χρόνια κατά 5 φορές και κατά την εγγραφή των παιδιών στην 1^η δημοτικού το ποσοστό τους δεν ξεπερνά το 10%». Ο αριθμός των παιδιών που δεν είναι έτοιμα για συστηματική εκπαίδευση αυξήθηκε κατά 5 φορές.

Σημαντικός δείχτης της «επιτυχίας» των καπιταλιστικών «μεταρρυθμίσεων» στον τομέα της υγείας, αποτέλεσε η έκρηξη της φυματίωσης. Ο υψηλός δείχτης αυτής της ασθένειας μιλά για τη φτώχεια στην κοινωνία. Ετσι αν το 1990 σε κάθε 100.000 κατοίκους υπήρχαν 34,2 κρούσματα ενεργητικής φυματίωσης, το 1999 ο δείκτης αυτός «σκαρφάλωσε» στο 85,4 και το 2000 στο 90,4! Την ίδια ώρα το μεγαλύτερο ποσοστό αρρώστων με φυματίωση είναι πλέον νεαρής ηλικίας, από 25 έως 34 χρονών!

Απειλητικά είναι και τα στοιχεία που αφορούν μια άλλη «κοινωνική» ασθένεια, τη σύφιλη. Την περίοδο 1990 - 1997 τα κρούσματα αυτής της ασθένειας αυξήθηκαν κατά 50φορές!

Συνοπτικά θα μπορούσε λοιπόν κάποιος με λίγες λέξεις να χαρακτηρίσει αυτό που έχασε ο λαός στον τομέα της υγείας. Εχασε τη δωρεάν και πλήρη υγειονομική περίθαλψη, την ισότητα της πρόσβασης, τη δημόσια φροντίδα για την καλυτέρευση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Τι κέρδισε; «Κέρδισε» την «ελευθερία» να «επιλέγει» την περίθαλψη, την ποιότητα και τις δυνατότητές της ανάλογα με το εισόδημά του, το μέγεθος της «τσέπης» του. Μια «ελευθερία» όμως που χρήση της μπορεί να κάνει μια πολύ ελάχιστη μειοψηφία του πληθυσμού, οι νέοι κάτοχοι των μέσων παραγωγής, οι νέοι κεφαλαιοκράτες και τα πιο υψηλο-αμειβόμενα στρώματα που τους υπηρετούν. Είναι η ίδια «ελευθερία» που αποτελεί σκλαβιά και καταδίκη για τη συντριπτική πλειοψηφία των Ρώσων εργαζομένων. Καταδίκη σε ένα σύστημα κακών δημόσιων υπηρεσιών που συνεχώς εμπορευματοποιούνται.

(*) Τα στοιχεία που αφορούν τη σύγκριση με την προεπαναστατική εποχή, είναι από τη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, ενώ τα στοιχεία που αφορούν τη σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση, είναι από το βιβλίο: «Λευκή βίβλος. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Ρωσία 1991 - 2001», των Σ. Γκλάζιεφ, Σ. Καρά-Μουρζά, Σ. Μπάτσικοφ.