Τριάντα χρόνια συμπληρώνονται από το φασιστικό πραξικόπημα της 11ης Σεπτέμβρη στη Χιλή, που σημάδεψε ανεξίτηλα και με τα πιο μελανά χρώματα τις σελίδες της ιστορίας της Λατινικής Αμερικής, αλλά και της οικουμένης.

Ενα πραξικόπημα, υπό τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοτσέτ, το σχεδιασμό και την καθοδήγηση της Ουάσιγκτον με την εγχώρια καθεστηκυία τάξη, που ανέτρεψε την κυβέρνηση της «Λαϊκής Ενότητας», η οποία είχε συμπληρώσει στην εξουσία μόλις 1.000 μέρες. Τριάντα χρόνια, τα περισσότερα εκ των οποίων βάφτηκαν στο αίμα χιλιάδων αγωνιστών και κομμουνιστών, αλλά και στο φασιστικό σκοτάδι. Η περίοδος διακυβέρνησης από την κυβέρνηση Αλιέντε, αλλά και τα όσα ακολούθησαν αποτελούν πραγματικό μάθημα ιστορίας, τόσο για τις κινήσεις, τη δράση των προοδευτικών και επαναστατικών δυνάμεων, την κινητικότητα των μαζών που κορυφώθηκε, αλλά και την ένταση της πάλης από την ολιγαρχία και τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Η νίκη των δυνάμεων της «Λαϊκής Ενότητας» στις προεδρικές εκλογές της 4ης Σεπτέμβρη του 1970 και εν συνεχεία η ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων από τον Σαλβαδόρ Αλιέντε (4/11) - στην οποία συμμετείχαν το ΚΚ Χιλής, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Χιλής, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, η Κίνηση Ενωμένης Λαϊκής Δράσης, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και η Ανεξάρτητη Λαϊκή Δράση - και ο σχηματισμός κυβέρνησης ήταν ο καρπός και το επιστέγασμα της ριζοσπαστικοποίησης της χιλιανής κοινωνίας και των πολύχρονων λαϊκών αγώνων. Ανάλογο ιστορικό προηγούμενο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, με τη συμμετοχή και πάλι του Ριζοσπαστικού Κόμματος, του Σοσιαλιστικού Κόμματος και, φυσικά, του Κομμουνιστικού Κόμματος κατά την περίοδο 1936-'41.

Σχεδόν 35 χρόνια μετά, η άνοδος των δυνάμεων της «Λαϊκής Ενότητας» σήμαινε την έμπρακτη έκφραση των αλλαγών στο συσχετισμό των δυνάμεων εντός της Χιλής, σε ένα ευρύτερο πολιτικό περιβάλλον αλλαγών σε όλη τη Λατινική Αμερική, με κορυφαία στιγμή την Κουβανική Επανάσταση, το 1959.

Το σημαντικότερο, όμως, η νίκη των δυνάμεων της «Λαϊκής Ενότητας» και η εφαρμογή του προγράμματος των 40 σημείων, όπως οι εθνικοποιήσεις των πλέον νευραλγικών βιομηχανιών, απελευθέρωσε τις λαϊκές δυνάμεις και άρχισαν να διαμορφώνονται οι συνθήκες επαναστατικής κατάστασης. Μία διαδικασία, που έθεσε όλες τις τάξεις, και την αστική τάξη φυσικά, σε κατάσταση ιστορικής έντασης.

«Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε την εγκαθίδρυση του μαρξισμού στη Χιλή, γιατί ο λαός της είναι ανεύθυνος», είχε δηλώσει ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ. Ουσιαστικά, η δήλωση αυτή σήμανε την έναρξη και την ένταση της αντίδρασης εκ μέρους της μεγάλης ιμπεριαλιστικής δύναμης, και κατ' εξοχήν αφεντικού της αμερικανικής ηπείρου, των ΗΠΑ. Ηδη, από τις 15 Σεπτέμβρη του 1970, σε έκτακτη σύσκεψη υπό τον Πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον, όπου συμμετείχε και η CIA, αποφασίστηκε ουσιαστικά το σχέδιο ανατροπής της κυβέρνησης Αλιέντε. Δηλαδή, πριν καν αυτή σχηματιστεί. Ουσιαστικά, ο μεγαλύτερος φόβος των ΗΠΑ δεν ήταν η ανάδυση στην πολιτική εξουσία της «Λαϊκής Ενότητας» και το πρόγραμμά της, που προσπαθούσε πραγματικά να μετασχηματίσει ριζικά τη χιλιανή κοινωνία, αλλά η απελευθέρωση της επαναστατικής δυναμικής εκ μέρους των μαζών και η διαμόρφωση συνθηκών επαναστατικής κατάστασης.

Η μηχανή ανατροπής τέθηκε σε λειτουργία, με οικονομικό μποϊκοτάζ στο εσωτερικό της χώρας, με αόρατο αποκλεισμό, εκ μέρους των ΗΠΑ και των υπόλοιπων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, στην παγκόσμια αγορά, του χαλκού - κύριου εξαγωγικού προϊόντος της Χιλής - που είχε και τη μερίδα του λέοντος στην αιμοδοσία της οικονομίας της. Ανάλογες κινήσεις υπήρξαν και σε στρατιωτικό επίπεδο, εκκαθάριση από όλα τα προοδευτικά και επαναστατικά στοιχεία κυρίως στα κατώτερα στρώματα των Ενόπλων Δυνάμεων, με αρχή τη δολοφονία του στρατηγού Σνάιντερ, λίγες μέρες μετά τις προεδρικές εκλογές του 1970.

Η κυβέρνηση των δυνάμεων της «Λαϊκής Ενότητας», που κατόρθωσε να ανέλθει στην εξουσία με την ανοχή - στήριξη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, είχε υποσχεθεί την απόλυτη προσήλωση στη «συνταγματική νομιμότητα» και την «απαγόρευση δημιουργίας και δράσης οποιασδήποτε ένοπλης ομάδας εκτός του Στρατού».

Το στοίχημα, καθώς φαίνεται, χάθηκε από τη στιγμή που οι δυνάμεις της «Λαϊκής Ενότητας» δεν τόλμησαν να επιλύσουν το ζήτημα της εξουσίας, που είχε τεθεί επί τάπητος, ειδικά τη στιγμή που η αστική εξουσία εμφανιζόταν αποδυναμωμένη και άτολμη. «Η πολιτική της κυβέρνησης της "Λαϊκής Ενότητας" αυξάνει την επιρροή της στο λαό. Ετσι, στις δημοτικές εκλογές του Απριλίου του 1971, η κυβέρνηση "Λαϊκής Ενότητας" έλαβε το 50,8%. Ειδικότερα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα συγκέντρωσε το 22,89%, το ΚΚ Χιλής έλαβε το 17,36%, το Ριζοσπαστικό Κόμμα το 8,18%, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα της "Λαϊκής Ενότητας" έλαβαν το καθένα γύρω στο 1%.

Ωστόσο, η κυβέρνηση, παρότι διέθετε και την τυπική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, δεν αποφάσισε να αξιοποιήσει τη συνταγματική δυνατότητα για διάλυση της Βουλής μέσω δημοψηφίσματος και την προκήρυξη εκλογών για την τροποποίηση του Συντάγματος. Μία τέτοια λύση θα παρείχε τη δυνατότητα ενός, σύμφωνου με το Σύνταγμα, χτυπήματος της αντιδραστικής αντιπολίτευσης και, μάλιστα, σε συνθήκες και σε χρονική στιγμή από τις πλέον κατάλληλες για τις αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις, μια και η δημοτικότητα της κυβέρνησης βρισκόταν στο απόγειό της. Τα οικονομικά και άλλα μέτρα, που είχε λάβει, είχαν βελτιώσει αισθητά τη ζωή των λαϊκών στρωμάτων σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Επειδή, όμως, είναι φανερό ότι αυτή η επιλογή θα όξυνε την ταξική πάλη, φόβισε τις μικροαστικές δυνάμεις που συμμετείχαν στο συνασπισμό και που δεν ήταν αποφασισμένες να οδηγηθούν ως την τελική σύγκρουση με την εξουσία της ολιγαρχίας» («Η κυβέρνηση Αλιέντε στη Χιλή 1970-'73», του Δημήτρη Καλτσώνη, ΚΟΜΕΠ, Μάρτης 2000).

Υπό αυτές τις συνθήκες και δεδομένης της οξύτατης αντίδρασης και των σχεδίων των ΗΠΑ, σε απόλυτη συνεργασία με τις εγχώριες δυνάμεις της ολιγαρχίας, ήταν αναμενόμενο. Φυσικά, ουδείς μπορούσε να φανταστεί τότε τη θηριωδία του καθεστώτος που θα επέβαλε ο Πινοτσέτ. Στόχος δεν ήταν μόνον η «εξάλειψη του κομμουνιστικού κινδύνου» στη Χιλή, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Νοτίου Αμερικής. Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα άρχισαν να διαδέχονται το ένα το άλλο, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία, στην Ουρουγουάη κ.α.

Μπορεί ο Πινοτσέτ να παρέδωσε την «εξουσία» μετά από βρώμικη συναλλαγή, ωστόσο η «μετάβαση στη δημοκρατία» είναι μία πολύ επίπονη διαδικασία. 13 χρόνια μετά από την παράδοση της κυβέρνησης από τον Πινοτσέτ, ο λαός της Χιλής εξακολουθεί να αγωνίζεται ενάντια στην ατιμωρησία των ενόχων, για την αλλαγή του φασιστικού συντάγματος, ενάντια στη «σοσιαλιστική κυβέρνηση» του Ρικάρντο Λάγος, που στηρίζει την Παναμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (ALCA), ενάντια στις προσπάθειες της αντίδρασης και των δήθεν προοδευτικών για «εθνική συμφιλίωση» χωρίς προηγούμενη τιμωρία όσων ενέχονται σε δολοφονίες, εξαφανίσεις και βασανισμούς. Και στον αγώνα του αυτό, «οι 1.000 μέρες διακυβέρνησης της χώρας από τη "Λαϊκή Ενότητα" και τον Σαλβαδόρ Αλιέντε αποτελούν την καλύτερη κληρονομιά για τους αγώνες του».

Συνεχίζεται