Βουνά και παραλίες, παραδοσιακά χωριά και σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες, μνημεία της φύσης και βενετσιάνικα κτίσματα, παράδοση και σύγχρονη ζωή, συνταιριάζονται με μοναδικό τρόπο στον όμορφο νομό Ρεθύμνης. Πρωτεύουσα του νομού είναι η πόλη Ρέθυμνο, που είναι χτισμένη στη θέση της αρχαία πόλης Ρίθυμνα. Ευρήματα από την πόλη και την περιοχή, που ανάγονται ως τα μινωικά χρόνια, βλέπουμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, σε κτίριο που ήταν κάποτε φυλακές και που βρίσκεται απέναντι από την ανατολική πύλη του κάστρου. Γνωστό με το όνομα Φιρτέεσα, που σημαίνει δύναμη, το κάστρο χτίστηκε από τους Βενετούς τον 16ο αιώνα, στη θέση αρχαιότερου. Μέσα στο κάστρο βρίσκονται σε διαδικασία αποκατάστασης οι χώροι διαμονής των στρατιωτών και ναοί που, κατά περίπτωση, λειτούργησαν και ως τζαμιά. Κάποια από τα βενετσιάνικα αρχοντικά, αποκατεστημένα και καλά συντηρημένα κερδίζουν δικαιωματικά το βλέμμα σου. Κι όταν αποτραβήξεις τα μάτια σου από αυτά θα τα στρέψεις στις βιτρίνες με τα τοπικά προϊόντα, τα ποικίλου γούστου αναμνηστικά και τα άλλα εμπορεύματα. Ξεχωριστή είναι η ομορφιά της βενετσιάνικης κρήνης Ριμόντι, του 17ου αιώνα, στην άκρη της πλατείας Πετυχάκη. Η πλατεία των Τεσσάρων Μαρτύρων είναι, κατά την παράδοση, το μέρος του μαρτυρίου και του θανάτου τεσσάρων νεομαρτύρων από το χωριό Μέλαμπες, που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους. Ο παραλιακός δρόμος, γεμάτος καφετερίες και εστιατόρια, προσφέρεται, αν θέλεις να νιώσεις τη θαλασσινή αύρα και να βλέπεις το ανοιχτό πέλαγος.

Το βορινό μέρος του νομού είναι μια ατέλειωτη αμμουδερή παραλία. Τα νερά είναι καθαρά και προσφέρονται για κολύμπι ακόμα και μέσα στην πόλη. Οι ίδιες παραλίες όμως μπορεί να γίνουν και επικίνδυνες όταν φυσά βόρειος άνεμος. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι εξίσου ωραίες ποικιλόμορφες παραλίες του νότιου μέρους του νομού: Ο Πλακιάς, ο Πρέβελης, η Αγία Γαλήνη, τα Μάταλα.

Σε μικρή απόσταση από την πόλη του Ρεθύμνου, κοντά στο χωριό Αρμένοι υπάρχει υστερομινωικό νεκροταφείο, με θολωτούς τάφους, διατηρημένους σε καλή κατάσταση, παρά τους αιώνες που μεσολάβησαν. Συνεχίζοντας για το νότιο μέρος του νομού, αξίζει να σταματήσουμε στο Κουρταλιώτικο φαράγγι. Ο άνεμος «κουρταλεί» στα βράχια που υψώνονται από το φαράγγι, που πήρε το όνομά του από αυτό το θόρυβο. Το κατέβασμα από τον αμαξιτό δρόμο στο φαράγγι είναι εύκολο, καθώς το μονοπάτι και ο χώρος έχουν πρόσφατα διευθετηθεί, ενώ αισθητικά δένουν απολύτως με το περιβάλλον. Οι πηγές ξεσπάνε από τα βράχια και οι ποσότητες του νερού σχηματίζουν το ρέμα που ως ποταμός Κουρταλιώτης ζωντανεύει και αξιοποιεί όλη την περιοχή.

Δίπλα στο Λιβυκό πέλαγος βρίσκεται η Μονή Πρέβελη, που η ιστορία της δένεται με τις κρητικές επαναστάσεις και το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από εκεί έφευγαν πατριώτες και σύμμαχοι για τη Μέση Ανατολή. Μια μικρή μουσειακή συλλογή, αλλά και το μαγευτικό, πλούσιο σε βλάστηση περιβάλλον, αποτελούν πρόσθετους ισχυρούς λόγους για την επίσκεψη στο μοναστήρι. Εκεί κοντά και η λίμνη του Πρέβελη, στις εκβολές του Κουρταλιώτη, με μαγευτικά χρώματα, ένα πανέμορφο φοινικόδασος και λεπτή, λευκή άμμο.

Ο νομός Ρεθύμνης έχει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ενδοχώρα. Το ιστορικό μοναστήρι Αρκάδι, 23 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, είναι κτιριακό συγκρότημα τύπου φρουρίου, που λειτουργεί από τον 14ο αιώνα. Σήμερα, εκτός από το μοναστηριακό διαθέτει και μουσειακό τμήμα, με κειμήλια από την ιστορία της μονής και την ιστορία της Κρήτης. Στην επανάσταση του 1866 το Αρκάδι πολιορκήθηκε από τους Τούρκους. Μετά την άλωσή του η φρουρά, οι χωρικοί, τα γυναικόπαιδα και οι μοναχοί συναποφάσισαν να κλειστούν στην πυριτιδαποθήκη και να τιναχτούν στον αέρα πεθαίνοντας ελεύθεροι.

Κοντά στη Μονή Αρκαδίου, μέσα σ' ένα κατάφυτο ορεινό περιβάλλον βρίσκεται η αρχαία Ελεύθερνα, πόλη που άκμασε κατά διάφορες ιστορικές περιόδους, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα των ανασκαφών που πραγματοποιούνται εκεί. Επίνειο της αρχαίας πόλης ήταν η Πάνορμος, στο βόρειο άκρο, κοντά στην εκβολή του Γεροπόταμου.

Στην περιοχή Μελιδονίου αξίζει να επισκεφθείτε μια φημισμένη σπηλιά, τον Γεροντοσπήλιο. Κατά τις εργασίες για την ανάδειξή του βρέθηκαν υστερομινωικά ευρήματα (1700-1400 π.Χ.), καθώς και μεταγενέστερα λατρευτικά αντικείμενα και επιγραφές που φθάνουν έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Στα 1924 οι 400 κάτοικοι του χωριού Μελιδόνι κλείστηκαν μέσα, για να σωθούν από το κυνήγι των Τούρκων, οι οποίοι έκλεισαν την είσοδο της σπηλιάς εγκλωβίζοντάς τους. Υστερα ανάβοντας μεγάλες φωτιές κατόρθωσαν να τους προκαλέσουν θάνατο από ασφυξία. Σε μαρμάρινο οστεοφυλάκιο, στον κύριο θάλαμο της σπηλιάς, που έχει ονομαστεί «Αίθουσα των ηρώων», φυλάσσονται τα οστά των Μελιδονιτών που πέθαναν εκεί.

Συνεχίζοντας τις διαδρομές του Ψηλορείτη και στην περιοχή των Ζωνιανών δεν πρέπει να παραλείψουμε μια επίσκεψη στην «Τρύπα του Σφεντόνη», μια σπηλιά που έχει αξιοποιηθεί από την κοινότητα, με μεγάλο σπηλαιολογικό και παλαιοντολογικό ενδιαφέρον. Τα Ανώγεια, σε υψόμετρο 750 μ., τόπος με βαριά ιστορική κληρονομιά, έγιναν ολοκαύτωμα από τους Γερμανούς το 1944. Σήμερα, είναι μια περιοχή με ανθούσα οικονομία και με αξιοσημείωτη πολιτιστική παρουσία. Στα 22 χιλιόμετρα από τα Ανώγεια βρίσκεται το Ιδαίο Αντρο, όπου οι ανασκαφές αποδίδουν πλούσιους καρπούς, καθώς αποτελούσε τόπο λατρείας του Διός, που - κατά τη μυθολογία - είχε ανατραφεί εκεί από την Αμάλθεια.

Είναι βέβαιο πως ο νομός Ρεθύμνης δεν εξαντλείται σ' ένα ταξίδι λίγων ημερών, ούτε περιγράφεται σ' ένα σύντομο οδοιπορικό. Είναι πολλά ακόμα που μπορείς να δεις στο Ρέθυμνο, μνημεία της φύσης και του πολιτισμού. Είναι πολλά εκείνα που μπορείς να μάθεις, συζητώντας με τους φιλόξενους Ρεθυμνιώτες για τον τόπο τους. Κι ένα νέο ταξίδι εκεί είναι κάτι που αξίζει να το επιδιώκουμε.