Συχνά τα νούμερα και τα στατιστικά στοιχεία, όσο χαρακτηριστικά κι αν είναι, δεν μπορούν να δώσουν ανάγλυφα την πραγματικότητα των αλλαγών που έχουν συντελεστεί με την ανατροπή του σοσιαλισμού. Αυτό σίγουρα ισχύει όταν γίνονται συγκρίσεις σε τέτοιους τομείς, όπου δεν έχουμε να κάνουμε με αντικείμενα, εμπορεύματα και ψυχρές μηχανές, αλλά με ανθρώπους, παιδιά, νηπιαγωγούς, γονείς.

Η Ιλγκα Μπελόβα, νηπιαγωγός, που εργάζεται 13 χρόνια στο δημόσιο σύστημα Παιδείας της Ρωσίας, μας μιλά από πείρας για την κατάσταση που επικρατεί στον τομέα της χρηματοδότησης του συστήματος προσχολικής αγωγής σήμερα: «Ο παιδικός σταθμός μας χρηματοδοτείται από το τοπικό Τμήμα Λαϊκής Εκπαίδευσης (σημ. μτφρ. τοπική διεύθυνση εκπαίδευσης), αλλά συνεισφέρουν και κάποιοι χορηγοί, όπως η εταιρία "Τεπλοσέτ" και βέβαια ο Σύλλογος Κηδεμόνων. Οι γονείς πρέπει να πληρώνουν κάθε μήνα το 20% των εξόδων του κάθε παιδιού στον παιδικό σταθμό. Σήμερα αυτά τα χρήματα δε φτάνουν. Σοβαρές επισκευές στο κτίριο έχουν να γίνουν τα τελευταία 10 χρόνια. Η πρόσοψη του κτιρίου είναι έτοιμη να καταρρεύσει, η στέγη επίσης θέλει επισκευή. Βέβαια, στο εσωτερικό του κτιρίου κάθε χρόνο όλο και κάποιο βάψιμο γίνεται»... Στην ερώτησή μας αν αυτή η κατάσταση έχει επηρεάσει τη διατροφή των παιδιών στους παιδικούς σταθμούς, η Ρωσίδα νηπιαγωγός απαντά: «Τα τελευταία 5 χρόνια η διατροφή των παιδιών έχει καλυτερεύσει, έχει σταθεροποιηθεί, μια και βοηθάνε και οι χορηγοί».

Η Ι. Μπελόβα μας μιλά και για τις αλλαγές στο περιεχόμενο της εργασίας των νηπιαγωγών, καθώς και για τις υπηρεσίες που παρείχαν στο παρελθόν οι παιδικοί σταθμοί και πως σήμερα συνεχώς συρρικνώνονται: «Σήμερα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε περισσότερα προγράμματα αγωγής, αν και σαν βάση βέβαια παίρνουμε το βασικό "Πρόγραμμα" και χρησιμοποιούμε κι κάποιες επιπλέον ιδέες. Το βάρος δίνεται στον πατριωτισμό, στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Την ίδια ώρα από το περιεχόμενο έχουν βέβαια εξαφανιστεί ο Λένιν κι η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση. Στο "Πρόγραμμα" αρχίζει να γίνεται γνωριμία με τη θρησκεία, ενώ υπάρχουν και παιδικοί σταθμοί που δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο ζήτημα της θρησκευτικής αγωγής. Νωρίτερα, στα σοσιαλιστικά χρόνια, υπήρχαν στον παιδικό σταθμό μας νηπιαγωγοί που ασχολούνταν ειδικότερα με τη γυμναστική των παιδιών, με τα εικαστικά, με τη μουσική. Οι νηπιαγωγοί αυτοί είχαν ειδικές αίθουσες, εφόδια και καθήκον να βοηθήσουν στη βαθύτερη ανάπτυξη διάφορων δραστηριοτήτων των παιδιών. Υπήρχε ψυχολόγος και λογοθεραπευτής. Σήμερα έχει απομείνει μόνο ο ψυχολόγος και η μουσικός. Ιδιαίτερα αισθητή είναι η έλλειψη του λογοθεραπευτή, αφού πολλά παιδιά έρχονται με προβλήματα λόγου και πηγαίνουν με αυτά στη συνέχεια στο σχολείο».

Τα συνολικά στοιχεία δείχνουν πως το πρόβλημα της συρρίκνωσης του παιδαγωγικού έργου στους ρωσικούς παιδικούς σταθμούς, αλλά κι η εξάλειψη πολλών χιλιάδων παιδικών σταθμών μέσα σε μια δεκαετία έχει οδηγήσει στη «γνωριμία» των Ρώσων εκπαιδευτικών με νέα γι' αυτούς φαινόμενα, όπως η ανεργία κι η υπερεκμετάλλευση.

Η Ολγα Ματσελόβα δουλεύει 15 χρόνια ως νηπιαγωγός σε παιδικούς σταθμούς: «Στην περιοχή μας, πριν το 1991 υπήρχαν 8 παιδικοί σταθμοί κι έχουν απομείνει 2 - μας λέει. Αυτοί οι παιδικοί σταθμοί που απόμειναν είναι υπερφορτωμένοι από παιδιά. Πολλοί νηπιαγωγοί έμειναν άνεργοι, όπως κι εγώ. Τον Απρίλη του 2002 έμεινα άνεργη, αφού έκλεισε ο σταθμός μου, με το επιχείρημα ότι είχαμε λίγα παιδιά. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχα σκεφθεί πως θα μπορούσα να μείνω άνεργη. Για τρεις μήνες μας έδινε η Διεύθυνση Εκπαίδευσης αποζημίωση ίση με το μισθό μας, που ήταν 1.600 ρούβλια το μήνα. Στη συνέχεια μπήκα στο Ταμείο Ανεργίας, κι έπαιρνα το 70% του μισθού. Ευτυχώς μετά από ένα μήνα, εμένα και μια ακόμη κοπέλα μας κάλεσαν να δουλέψουμε στους παιδικούς σταθμούς που απέμειναν. Οι υπόλοιποι νηπιαγωγοί κι άλλοι εργαζόμενοι που δούλευαν στο σταθμό μου, είναι ακόμη άνεργοι και μάλιστα μετά τη συμπλήρωση χρόνου δεν παίρνουν επίδομα ανεργίας και διαγράφονται από τις λίστες του Ταμείου Ανεργίας».

Δεν είναι λίγοι οι Ρώσοι εκπαιδευτικοί που σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες της ανεργίας είναι αναγκασμένοι να «σιωπήσουν» και να συνεχίσουν να δουλεύουν με μισθούς πείνας, ακόμη κι όταν επί ολόκληρους μήνες η καταβολή των μισθών τους καθυστερεί. Η Ι. Μπελόβα μας λέει χαρακτηριστικά: «Ο μισθός μας σήμερα εξαρτάται από την κατηγορία στην οποία έχουν κατατάξει τον κάθε εκπαιδευτικό. Οι μισθοί αρχίζουν από 1.200 ρούβλια και φτάνουν τα 1.400 ρούβλια». Αν πάρουμε υπόψη μας πως η σημερινή αντιστοιχία είναι 1 ευρώ ίσο με 35 ρούβλια, φαίνεται ότι οι Ρώσοι νηπιαγωγοί το ανώτερο που μπορούν να λάβουν το μήνα είναι 40 ευρώ, δηλαδή ακόμη χαμηλότερα και από τα 60 ευρώ, που με βάση τα στοιχεία της κυβέρνησης είναι ο μέσος μισθός στη χώρα.

Η Ολ. Ματσελόβα προσθέτει τη δική της μαρτυρία στο θέμα: «Οταν άρχισα να δουλεύω το 1988 έπαιρνα 110 ρούβλια. Αυτά μου έφταναν για τη ζωή και μπορούσα να έχω και κάποιες οικονομίες. Τώρα τα χρήματα δε φτάνουν. Τι να βάλω στην τράπεζα, τα 70 ρούβλια το μήνα, δηλαδή 2 ευρώ, που μας δίνουν ως επίδομα παιδιού το μήνα;».

Στην ερώτησή μας για το πώς μπορεί να τα βγάζει πέρα ο νηπιαγωγός με τέτοιο μισθό, μας απαντούν: «Δύσκολα. Πολλοί επιδιώκουν να βρουν άλλη δουλιά, άλλοι περιμένουν να συμπληρώσουν 25ετία για να βγουν στην πρόωρη σύνταξη. Πολύ δύσκολα θα δεις νέους νηπιαγωγούς. Οι απόφοιτοι των παιδαγωγικών σχολών προσπαθούν να βρουν άλλη δουλιά, δεν έρχονται με τέτοιο μισθό στους παιδικούς σταθμούς».

Το ζήτημα όμως, όπως μας πληροφορούν, δεν είναι μόνο στο ύψος των μισθών, αλλά και στις συνθήκες εργασίας. Οπως μας εξηγεί η Ι. Μπελόβα: «Στο παρελθόν το ωράριο του σταθμού μας ήταν 12ωρο και κάθε ομάδα παιδιών στον παιδικό σταθμό είχε δύο νηπιαγωγούς, έναν για την πρωινή βάρδια, από τις 7.00 μέχρι τις 13.00 κι έναν για την απογευματινή, από τις 13.00 μέχρι τις 19.00. Στη συνέχεια μειώθηκε το ωράριο λειτουργίας του σταθμού σε δέκα ώρες και ταυτόχρονα μειώθηκε ο αριθμός των νηπιαγωγών. Ετσι αν στο παρελθόν είχαμε σε 2 ομάδες παιδιών 4 νηπιαγωγούς, τώρα έχουμε 3, που δουλεύουν ο καθένας 10ωρο ωράριο και κάθε τρίτη μέρα έχουν ρεπό. Το τελευταίο μάλιστα διάστημα, μετά από παράκληση γονιών. το ωράριο αυξήθηκε σε 11 ώρες, χωρίς αύξηση του προσωπικού! Αν πριν στο σταθμό μας ήμασταν 20 νηπιαγωγοί, τώρα έχουν απομείνει μόνο 15».