Και ...«μητροπολίτη» θα αναδείξουν οι δημοτικές εκλογές του 2006. Οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί προβλέπουν τη θεσμοθέτηση ενός νέου σχήματος, της λεγόμενης Μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης (ΜΑ), η οποία θα οργανωθεί σε Αττική και Θεσσαλονίκη, όπου δηλαδή δεν επιβλήθηκε ο «Καποδίστριας» (αναγκαστικές συνενώσεις δήμων και κοινοτήτων).

Το τι ακριβώς θα κάνει αυτό το σχήμα και πώς θα συγκροτηθεί δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί - θα προκύψει υποτίθεται μέσα από διάλογο με κόμματα και αρμόδιους φορείς. Το περιεχόμενο του διαλόγου αφορά περισσότερο στην επίλυση τεχνικών ζητημάτων λειτουργίας της ΜΑ. Η πολιτική σημασία της νέας πρότασης είναι ξεκάθαρη και εξυπηρετεί τη λεγόμενη διοικητική σύγκλιση, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ). Τη διοικητική, δηλαδή, διάρθρωση των κρατών - μελών της ΕΕ, με τέτοιον τρόπο, ώστε να εφαρμόζονται αποτελεσματικότερα οι πολιτικές που αποφασίζονται στις Βρυξέλλες. Στην κατεύθυνση αυτή προωθείται και η ΜΑ, η οποία συμβάλλει στον έλεγχο και περιορισμό της τοπικής εξουσίας, υποκαθιστώντας τους δήμους και υποβαθμίζοντας κατά συνέπεια τη σημασία της αιρετότητας.

Σύμφωνα με την κυβερνητική πρόταση, η ΜΑ οργανώνεται σε επίπεδο δευτεροβάθμιας Αυτοδιοίκησης ή Περιφέρειας και αναλαμβάνει αρμοδιότητες που σήμερα ασκούνται από το κράτος, ενώ συμμετέχει σε μεικτά διοικητικά σχήματα, τα οποία υλοποιούν εθνικές πολιτικές. Τα διοικητικά όρια των νομών ταυτίζονται με τις Περιφέρειες Αττικής και Θεσσαλονίκης, αντίστοιχα. Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών, Κ. Σκανδαλίδη, «τα όρια οφείλουν να εκτείνονται σε χώρο που διασφαλίζει ολοκληρωμένο αναπτυξιακό προφίλ, με επαρκές μέγεθος, για να ασκούν συγκρίσιμες και ανταγωνιστικές δραστηριότητες με τα ομόλογα ευρωπαϊκά κέντρα». Στην κατεύθυνση αυτή, λοιπόν, οι νομαρχίες καταργούνται με τη μορφή που έχουν σήμερα και αντίστοιχα οργανώνονται σε νομαρχιακά ή μητροπολιτικά διαμερίσματα (η κυρίαρχη άποψη θέλει 8 νομαρχιακά διαμερίσματα στην Αττική και 4 στη Θεσσαλονίκη). Με το νέο σχήμα - ισχυρίζεται η κυβέρνηση - θα αντιμετωπιστούν προβλήματα πολυαρχίας και επικάλυψης αρμοδιοτήτων.

Βάση διαλόγου για την τελική μορφή του νέου σχήματος θα αποτελέσει η μελέτη του Παντείου Πανεπιστημίου, με θέμα: «Μητροπολιτική Διακυβέρνηση. Στρατηγικό πλαίσιο εφαρμογής σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη». Σύμφωνα με τη μελέτη, η ΜΑ θα αποτελεί ένα ευέλικτο σχήμα που θα επιτρέπει τη συνεργασία ανάμεσα στους δημόσιους φορείς, τους κοινωνικούς εκπροσώπους και τον ιδιωτικό τομέα, ενώ θα επιδιώκει την οικονομική του αυτοδυναμία μέσα από την επιβολή φόρων. Πρόκειται, ανάμεσα σε άλλα, για μια πρόταση στο πλαίσιο του πρότυπου κοινωνικού διαλόγου που εφαρμόζει η κυβέρνηση. Αναζητείται, δηλαδή, με τη συμμετοχή στο νέο σχήμα και κοινωνικών φορέων και εκπροσώπων εργαζομένων, η επίφαση δημοκρατίας στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων.

Στη μελέτη εξετάζονται τα ακόλουθα σενάρια μητροπολιτικής διακυβέρνησης:

• Η δημιουργία «Μητροπολιτικής Περιφέρειας», ως θεσμού που διοικείται από στελέχη της κρατικής διοίκησης και πλαισιώνεται από αιρετό συμβούλιο.
• Η δημιουργία Μητροπολιτικού ΟΤΑ, δηλαδή ενός νέου αυτοδιοικητικού θεσμού που συγκροτείται και λειτουργεί σε μητροπολιτικό επίπεδο και νομιμοποιείται άμεσα από την ψήφο των πολιτών.
• Η δημιουργία «Μητροπολιτικού Συνδέσμου», δηλαδή ενός αυτοδιοικητικού θεσμού με έμμεση νομιμοποίηση από τη συμμετοχή εκπροσώπων των ΟΤΑ της μητροπολιτικής περιοχής.

Οι αρμοδιότητες που ασκεί το νέο σχήμα αφορούν τους εξής τομείς: αστική ανάπτυξη, χωρικός σχεδιασμός, περιβάλλον, κοινωνική πολιτική, μεταφορές και πολιτική έκτακτης ανάγκης και ασφάλειας. Κριτήριο άσκησης των αρμοδιοτήτων είναι η αποτελεσματικότητα (η επίτευξη δηλαδή του μικρότερου δυνατού κόστους και με την επιβολή φόρων) και στόχος η αποδοχή τους από την κοινή γνώμη.

Σύμφωνα με τη μελέτη, τα οριστικά μητροπολιτικά σχήματα θα μπορούν να συγκροτηθούν μετά τις εκλογές του 2006. Στο μεταξύ, προτείνεται να υπάρξει ένα μεταβατικό σχήμα που θα εξασφαλίσει τη σταδιακή μετάβαση στο οριστικό και θα προωθήσει τη συνεργασία και όσμωση μεταξύ των αρμοδίων φορέων. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δημιουργία μητροπολιτικών ή νομαρχιακών διαμερισμάτων και η συγκρότηση Διυπουργικής Επιτροπής Συντονισμού Μητροπολιτικής Μεταρρύθμισης, υπό την προεδρία του υπουργού Εσωτερικών και με τη συμμετοχή και άλλων υπουργών και εκπροσώπων φορέων του δημοσίου τομέα.

Σε ό,τι αφορά στη διαδικασία ολοκλήρωσης του μητροπολιτικού σχήματος διακυβέρνησης προτείνεται:

Τον Οκτώβρη του 2006, μαζί με τις δημοτικές, διενεργούνται και μητροπολιτικές εκλογές σε Αττική και Θεσσαλονίκη για την ανάδειξη μητροπολιτικών συμβουλίων. Ο πρόεδρος της ΜΑ εκλέγεται άμεσα από το μητροπολιτικό συμβούλιο. Ως επικεφαλής των μητροπολιτικών - νομαρχιακών διαμερισμάτων εκλέγονται μέλη του μητροπολιτικού συμβουλίου που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους. Ακολούθως την 1η Γενάρη 2007 προτείνεται να λειτουργήσουν κανονικά οι ΜΑ.

Στο μεταξύ, στη μελέτη του Παντείου προτείνεται η επιβολή φόρων στους δημότες από τις ΜΑ, για να ασκήσουν τις αρμοδιότητές τους. Θεσμοθετείται, δηλαδή, άλλος ένας φοροεισπρακτικός μηχανισμός σε βάρος της τσέπης των δημοτών, οι οποίοι ουσιαστικά θα ξαναπληρώνουν για μια κρατική αρμοδιότητα που έχουν ήδη πληρώσει μέσα από τη φορολογία τους εισοδήματός τους. Συγκεκριμένα, στη μελέτη υπογραμμίζεται: «Ιδιαίτερη σημασία θα έχει η άντληση εσόδων από τις ίδιες τις μητροπολιτικές περιοχές. Είναι θεωρητικά και εμπειρικά αποδεδειγμένο ότι ένα σημαντικό ποσοστό των εσόδων της Αυτοδιοίκησης πρέπει να προέρχεται από ίδιους πόρους και ιδιαίτερα από φορολογικά έσοδα. Και σε ένα τουλάχιστον ποσοστό των εσόδων αυτών πρέπει η Αυτοδιοίκηση να έχει τη δυνατότητα άσκησης φορολογικής εξουσίας. Δηλαδή, τη δυνατότητα, μέσα σε αυστηρώς προκαθορισμένα όρια, επηρεασμού των εσόδων της με τη μεταβολή κυρίως του φορολογικού συντελεστή». Σ' αυτό το πλαίσιο προτείνονται η επιβολή του Φόρου Ακίνητης Περιουσίας, του φόρου επιτηδεύματος (φορολόγηση της οικονομικής δραστηριότητας), του Φόρου Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων, τα τέλη κυκλοφορίας.

Εκτός από τα φορολογικά έσοδα, που αποτελούν την κύρια πηγή, προτείνεται η χρηματοδότηση των ΜΑ και από κρατικές επιχορηγήσεις, με στόχο την εξασφάλιση κάποιων ελάχιστων επιπέδων παρεχόμενων υπηρεσιών - όπως σημειώνεται στη μελέτη.