Η καπιταλιστική Ρωσία βρέθηκε πρόσφατα στις πρώτες θέσεις τόσου του παγκόσμιου πίνακα που αφορούσε τις περισσότερες δολοφονίες αναλογικά με τον πληθυσμό της, όσο και αυτού που αφορούσε τις αυτοκτονίες. Οποιος παρακολουθεί τις εξελίξεις στη Ρωσία δεν περίμενε βέβαια από τις στατιστικές για να καταλάβει πως στη σημερινή ρωσική κοινωνία η βία αποτελεί ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα κι όπως σημειώνεται «η βία κυριαρχεί παντού. Στην τηλεόραση, τα σύγχρονα λογοτεχνικά έργα πολύ σπάνια μπορούν να κάνουν χωρίς σκηνές βίας, όπως και οι μαθητές στο δρόμο, στα μέσα μεταφοράς, στο σπίτι. Το κύμα της βίας δεν παρακάμπτει μεγαλουπόλεις και ξεχασμένες κι από το Θεό επαρχιακές γωνιές. Η πιο διαδεδομένη μορφή βίας είναι η βία στο σπίτι. Πάνω από 4 εκατομμύρια επισκέψεις κάνουν ετησίως οι αστυνομικές αρχές για να σταματήσουν καυγάδες στα σπίτια»⁽¹⁾.

Στην έκθεση που παρουσίασε στην προηγούμενη σύνθεση του Ρωσικού Κοινοβουλίου η βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας, Αλεφτίνα Απάρινα, τότε πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής της Κρατικής Δούμας για τα ζητήματα των γυναικών, της οικογένειας και της νεολαίας, δίνονται στην κυριολεξία ανατριχιαστικά στοιχεία για την κατάσταση που επικρατεί. Ετσι, σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στους Ρώσους βουλευτές, «η βία στον ένα ή άλλο βαθμό εκδηλώνεται σε κάθε τέταρτη οικογένεια. Περίπου το 30% του συνόλου των δολοφονιών γίνεται μέσα σε οικογένειες. Το 40% των θυμάτων δεν απευθύνεται στα όργανα ασφαλείας, αφού θεωρεί πως δεν μπορούν να τους βοηθήσουν, καθώς επίσης εξαιτίας της πλήρους εξάρτησης, υλικής και άλλης, του θύματος από το θύτη.... Περίπου 2 εκατομμύρια παιδιά έως 14 χρόνων δέρνονται από τους γονείς. Το 10% αυτών των παιδιών καταλήγει στο θάνατο, ενώ 2 χιλιάδες παιδιά καταφεύγουν στην αυτοκτονία. Πάνω από 50 χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο φεύγουν από το σπίτι τους για να γλιτώσουν από τους ίδιους τους γονείς τους, ενώ πάνω από 25 χιλιάδες έφηβοι αναζητούνται από την αστυνομία»⁽²⁾. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση το 60-70% των παιδιών, που συστηματικά κακοποιείται από τους γονείς, παρουσιάζει καθυστέρηση στην ψυχική ανάπτυξή του, πάσχει από σωματικές ή ψυχικές διαταραχές.

Κάθε χρόνο στη Ρωσία περίπου 250.000 γονείς διώκονται, εξαιτίας της μη τήρησης των υποχρεώσεών τους απέναντι στα παιδιά τους. Αυτό δήλωσε πρόσφατα σε συνέντευξή του στο ITAR-TASS ο Σεργκέι Σάντριν, υφυπουργός Εσωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οπως παραδέχτηκε ο Ρώσος αξιωματούχος, το πρόβλημα της βίας σε βάρος των παιδιών είναι στη σημερινή καπιταλιστική Ρωσία ένα ιδιαίτερα επίκαιρο θέμα, αφού κάθε χρόνο εκδικάζονται στα δικαστήρια της χώρας 20.000 προσφυγές του κράτους σε βάρος γονιών, με τις οποίες το κράτος ζητά να στερηθούν οι γονείς τα γονικά τους δικαιώματα. Μόνο στις μισές από αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς καταφέρνουν να διατηρήσουν την επίβλεψη των παιδιών τους.

Μόνο στην περσινή χρονιά η αστυνομία χρειάστηκε να επέμβει σε 2.500 περιπτώσεις για να γλιτώσει παιδιά από τη βίαιη συμπεριφορά των γονιών τους. Επίσης σε άλλες 12.500 περιπτώσεις η αστυνομία πήρε παιδιά από οικογένειες που δεν είχαν τα στοιχειώδη για να μπορέσουν να τα μεγαλώσουν, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία των παιδιών. Κι όλα αυτά στη χώρα που θεωρούνταν πριν ελάχιστες δεκαετίες ως το «βασίλειο των παιδιών»⁽³⁾.

Αλλα στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτές τις τάσεις, που στρέφονται όχι μόνο ενάντια στα παιδιά, αλλά και ενάντια στις γυναίκες. Με βάση στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών της Ρωσίας, σήμερα 1 στις 5 γυναίκες (18%) στη Ρωσία κακοποιείται μέσα στο ίδιο της το σπίτι⁽⁴⁾.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι στα χρόνια του σοσιαλισμού είχε εξαλειφθεί η βία από τα σπίτια. Αλλωστε, είναι γνωστό το «ρητό» που για αιώνες κυριαρχούσε στη ρωσική οικογένεια και σήμερα ακόμη λέγεται «Χτυπάει, σημαίνει αγαπάει!», κάτι σαν το δικό μας «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο!». Την ίδια ώρα όμως πρέπει να σημειώσει κανείς τις προσπάθειες που έκανε το σοσιαλιστικό κράτος να αλλάξει την κατάσταση στην οικογένεια και τις συνήθειες αιώνων. Να, τι σημειώνει η Λ. Μπορίσοβα, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ζητημάτων Ομοσπονδίας και της Κοινωνίας των Πολιτών, που κάθε άλλο παρά «προσκείμενη» στις κομμουνιστικές αξίες μπορεί να θεωρηθεί: «Το κράτος (σ.σ. επί σοσιαλισμού) προσπαθούσε να ενισχύσει τις οικογενειακές σχέσεις και να τις καλυτερεύσει με τη βοήθεια των κομματικών, κομσομόλικων και κοινωνικών οργανώσεων. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι μια τέτοια πρακτική στο σύνολό της βοηθούσε στη μείωση της βίας στην οικογένεια. Οπωσδήποτε δεν έχουμε καμία διάθεση να ωραιοποιήσουμε το αυταρχικό καθεστώς, αλλά δεν μπορούμε και να απορρίψουμε τα πραγματικά δεδομένα. Το Κόμμα, τα συνδικάτα και οι άλλες κοινωνικές οργανώσεις (γυναικείες, νεολαιίστικες, οι λέσχες ενδιαφερόντων κ.ά.) στον έναν ή άλλο βαθμό ασχολούνταν με την ηθική στην οικογενειακή ζωή των πολιτών»⁽⁵⁾. Αυτή, βέβαια, η παραδοχή της παραπάνω ερευνήτριας συνοδεύεται ευθύς αμέσως με την εκτίμηση πως αυτή η προσπάθεια του σοσιαλιστικού κράτους και των κοινωνικών οργανώσεων «περιόριζε την ελευθερία στις ανθρώπινες και οικογενειακές σχέσεις».

Στην ουσία, δηλαδή, ενώ αναγνωρίζεται η προσπάθεια και συμβολή του σοσιαλισμού στο συγκεκριμένο ζήτημα και πάλι υποκριτικά, στο όνομα των «ελευθεριών», γίνεται προσπάθεια αμαύρωσης αυτής της προσπάθειας. Να, όμως, πώς περιγράφει η ίδια τη σημερινή κατάσταση: «Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την παύση της δράσης του ΚΚΣΕ, της Κομσομόλ και πολλών συνδικάτων στην παραγωγή, η ανάπτυξη των μεταρρυθμίσεων και της δημοκρατίας δεν άσκησε θετική εξέλιξη στην ανάπτυξη των ενδο-οικογενειακών σχέσεων. Μάλιστα, σε μεγάλο βαθμό αυτές γέμισαν με μεγαλύτερη ένταση. Αυξήθηκε η αντιπαράθεση των γενεών. Αυξήθηκε το αίσθημα της αποξένωσης των μελών στο εσωτερικό της ίδιας της οικογένειας. Αυξήθηκε η πορνεία. Τα ναρκωτικά τράβηξαν στα δίχτυα τους εκατομμύρια εφήβους. Την ίδια ώρα έχουμε τη χειροτέρευση της υλικής θέσης ενός σημαντικού τμήματος του πληθυσμού και μια, άνευ προηγουμένου για τη Ρωσία, κοινωνική και οικονομική διαστρωμάτωση της κοινωνίας. Εμφανίστηκαν χιλιάδες κι εκατομμύρια μικροί και μεσαίοι ιδιοκτήτες - επιχειρηματίες, οι οποίοι συχνά αντιμετωπίζουν την οικογένειά τους ως μια "επιχείρησή" τους»⁽⁶⁾.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως η διόγκωση του φαινομένου της βίας μέσα στη ρωσική οικογένεια είναι μια ακόμη συνέπεια της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, μια ακόμη πλευρά της ρωσικής πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται κάτω από το βάρος των κοινωνικών προβλημάτων που δημιούργησε ο καπιταλισμός για τον άνθρωπο και την οικογένεια. Προβλήματα γνωστά σε όλους και που με δυο κουβέντες θα μπορούσαμε να πούμε πως χαρακτηρίζουν αυτό που λέγεται «αβεβαιότητα για την αυριανή μέρα».

Σ' αυτές τις συνθήκες το καπιταλιστικό κράτος αργά, αλλά σταθερά διαμορφώνει την αντίληψη της ανάγκης «επούλωσης των πληγών». Οχι, δηλαδή, της επίλυσης των προβλημάτων, αλλά της «διαχείρισης» του φαινομένου, μέσα από «κέντρα βοήθειας» που συγκροτεί και κονδύλια που αρχίζει να διαθέτει για να περισυλλέξει τα «παιδιά του δρόμου». Οχι, βέβαια, ότι κι αυτό δε χρειάζεται, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Οπως σημειώνεται, «αν επί ΕΣΣΔ το κράτος υποστήριζε μια παιδοκεντρική οικογένεια, όπου οι ενήλικες έκαναν ό,τι είναι δυνατό για την ευημερία των παιδιών τους, σήμερα σημαντικό ποσοστό της βοήθειας του κράτους πηγαίνει για τη λεγόμενη κοινωνική ορφάνια... Η οικογένεια χρειάζεται την υποστήριξη του κράτους»⁽⁷⁾, καταλήγει η παραπάνω διαπίστωση. Μόνο που το σημερινό ρωσικό κράτος, όπως άλλωστε και το δικό μας, σαν βαθιά ταξικό δε βάζει ως προτεραιότητά του τη λαϊκή οικογένεια και τις ανάγκες που αυτή έχει (δωρεάν παιδεία, υγεία, αξιοπρεπή δουλιά, πλήρη ασφάλιση, φθηνή και καλή στέγη, δικαίωμα στην ξεκούραση και τον ελεύθερο χρόνο κ.ά.), αλλά την ενίσχυση της «επιχειρηματικότητας», στο όνομα της ανταγωνιστικότητας και της καπιταλιστικής «ανάπτυξης». Κι αυτή του η επιλογή, μεταξύ των άλλων, δημιουργεί συνθήκες εμφάνισης κι όξυνσης και του φαινομένου της βίας στην κοινωνία και στην οικογένεια.

Παραπομπές

1. «Μη με χτυπάς μαμά, μας βλέπει το αρκουδάκι! Η βία ως γενικό πρόβλημα». Ν. Αλεξιούτινα, άρθρο της εφημερίδας «Ουτσίτελσκαγια Γκαζέτα» («Διδασκαλική εφημερίδα»). Γενάρης 2004.

2. Α. Απάρινα. Θέσεις εισήγησης στην κοινοβουλευτική ακρόαση με θέμα «Αποτροπή της βίας στην οικογένεια».

3. «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», 24/12/2003.

4. Πρακτορείο «REGIONS», 5/1/2004.

5. Λ. Μπορίσοβα. «Ενάντια στη βία στην οικογένεια». http://www.ifgo.ru/?n=334

6. Στο ίδιο.

7. «Μη με χτυπάς μαμά, μας βλέπει το αρκουδάκι! Η βία ως γενικό πρόβλημα». Ν. Αλεξιούτινα, άρθρο της εφημερίδας «Ουτσίτελσκαγια Γκαζέτα» («Διδασκαλική εφημερίδα»). Γενάρης 2004.