Ενα σύνολο από αστήρικτα ιδεολογήματα, έντονα στοιχεία «εικονικής πραγματικότητας», αντιδραστικές προτάσεις και σχεδιασμούς αποτελούν οι θέσεις του ΠΑΣΟΚ για τον Πολιτισμό, όπως παρουσιάζονται στο εκλογικό του πρόγραμμα. Σε θεωρητικό επίπεδο, ο «εκσυγχρονιστικός» λόγος του κυβερνώντος κόμματος προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη εξωραϊσμού τής, εξόφθαλμα, αντιλαϊκής κυβερνητικής πολιτικής και στον τομέα του Πολιτισμού και στο άγχος για την κατάθεση «διακριτής» ιδεολογικής βάσης από τον έτερο πόλο του δικομματισμού. Αποτυγχάνει και στα δύο.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα σύγχυσης, αλλά και «πονηριάς» του συντάκτη του κειμένου, αποτελεί η πρώτη πρόταση της εισαγωγής, σύμφωνα με την οποία «σε μια σύγχρονη πολιτεία, όπως είναι η ελληνική, ο Πολιτισμός είναι βασική συνιστώσα της συλλογικής ταυτότητας και αποφασιστικός παράγοντας της κοινωνικής συνοχής». Φυσικά, ο Πολιτισμός αποτελεί (και) «βασική συνιστώσα της συλλογικής ταυτότητας» από καταβολής σύστασης του κράτους και σε κάθε περίπτωση δεν αποτελεί σύγχρονο φαινόμενο. Επιπλέον, αυτό που οι «εκσυγχρονιστές» (και όχι μόνο) «βαφτίζουν» ως «κοινωνική συνοχή» έπαιξε σίγουρα θετικό ιστορικό ρόλο στην εμφάνιση και εδραίωση των κρατών, τα οποία στηρίχτηκαν σε εθνική βάση, εδραιώνοντας ταυτόχρονα και την αστική τάξη ως κυρίαρχη για το πέρασμα στον καπιταλισμό. Εδώ, όμως, βρίσκεται και η «πονηριά». Γιατί ο συντάκτης του κειμένου έχει στο μυαλό του τις γενικότερες κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τις εργασιακές σχέσεις μέχρι τη λεγόμενη «διαχείριση του ελεύθερου χρόνου», οι οποίες πρέπει να περάσουν με το λιγότερο πολιτικό - κοινωνικό κόστος γι' αυτήν. Πιο απλά, η σύγχρονη επίκληση της «κοινωνικής συνοχής» από τη σοσιαλδημοκρατία, την «παραδοσιακή» δεξιά και τους δορυφόρους τους «μεταφράζεται» - συχνά και γραπτώς - ως «κοινωνική ειρήνη», δηλαδή ταξική «ειρήνη». Αναλόγως, εννοείται εδώ και η «συλλογική ταυτότητα», όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Επιπλέον, το βασικό «σύνθημα» του κειμένου «Ο πολιτισμός είναι υπόθεση της κοινωνίας» είναι εξίσου «αθώο» με το σύνθημα «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη», το οποίο «πλασάρεται» από τις ίδιες δυνάμεις. Ετσι, για το ΠΑΣΟΚ, ο Πολιτισμός «περιλαμβάνει και όλες τις αναρίθμητες μορφές προσωπικής έκφρασης που λαμβάνουν χώρα σε μια ανοιχτή κοινωνία». Η επιλογή της ανάδειξης μόνο της πλευράς του πολιτισμού που αφορά στην καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι τυχαία, αφού πάνω σε αυτήν προωθείται τα τελευταία χρόνια ο πλέον αντιδραστικός και επικίνδυνος σχεδιασμός από την ΕΕ και τις κυβερνήσεις της για την πλήρη μετατροπή του δημιουργού σε «κατασκευαστή» και του δημιουργήματος σε «εμπόρευμα». Ταυτόχρονα, ο Πολιτισμός εκλαμβάνεται ως ξεκομμένος από τις ανάγκες των τάξεων, άρα δεν τίθεται θέμα για το ΠΑΣΟΚ κυρίαρχου πολιτισμού, ο οποίος χρησιμοποιείται για την ιδεολογική χειραγώγηση των λαϊκών στρωμάτων. Προφανώς για το ΠΑΣΟΚ δεν υπάρχουν καν τάξεις, αλλά μια... «ανοιχτή κοινωνία», στην οποία συνυπάρχουν (πάντα «ειρηνικά»!) οι «αναρίθμητες μορφές προσωπικής έκφρασης»...

Να θυμίσουμε ότι πρόκειται για «αναμάσημα» σχετικών κειμένων της ΕΕ, τα οποία απηχούν τις ανάγκες του ευρωπαϊκού κεφαλαίου που δραστηριοποιείται στον τομέα του Πολιτισμού για εξεύρεση νέων «πολιτιστικών» αγορών, και ταυτόχρονα εξυπηρετούν τις προπαγανδιστικές του ανάγκες. Δεν είναι τυχαίο ότι από τις πρώτες συγκροτημένες αναφορές των παραπάνω αντιδραστικών θεωρητικών θέσεων στην Ελλάδα αποτελεί το κείμενο «αρχών» της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Αλλωστε, οι ίδιοι όροι αποτελούν και την «καραμέλα» σε όλα τα κείμενα των συμβουλίων των υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ.

Για το ΠΑΣΟΚ, η οικονομική πλευρά του Πολιτισμού (ή καλύτερα του πολιτισμού όπως τον θέλει και τον φαντάζεται) είναι κυρίαρχη. Αυτό δε σημαίνει πως αδιαφορεί για το περιεχόμενο, αλλά είναι προφανές πως το κυρίαρχο περιεχόμενο το εκφράζει απολύτως, γι' αυτό και δε γίνεται καμία αναφορά στον λαϊκό πολιτισμό, ή έστω σε ποιοτικά κριτήρια. Είναι χαρακτηριστική η θετική αναφορά στην «ανάπτυξη» της «πολιτιστικής βιομηχανίας» και η «πανηγυρική» διαπίστωση ότι «η οικονομία του πολιτισμού αποκτά ολοένα πιο βαρύνουσα σημασία». Τον μόνο κίνδυνο που «βλέπει» το ΠΑΣΟΚ από την ομοιομορφία και τον «εύκολο καταναλωτισμό» είναι ο περιορισμός των «πρωτότυπων και καινοτόμων φωνών». Προφανώς για το ΠΑΣΟΚ δεν τίθεται θέμα για την ισοπέδωση του λαϊκού πολιτισμού, της ερασιτεχνικής δημιουργίας, της πολιτιστικής πολυμορφίας των λαών της Ευρώπης από την «πολιτιστική βιομηχανία» και τα προϊόντα της.

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει το ΠΑΣΟΚ τις βαθιά ταξικές επιλογές του και στον πολιτισμό θυμίζει αναφορά στελέχους πολυεθνικής επιχείρησης: «Από την άλλη όμως, πολλοί, ιδίως μέλη ομάδων με μορφωτικές ελλείψεις ή βιοποριστικές δυσκολίες, στην πράξη αποκλείονται από τη συμμετοχή στην πολιτιστική απόλαυση»! Το ιδεολόγημα του «κοινωνικού αποκλεισμού» επανέρχεται εδώ σε μια από τις αστείες εκδοχές του. Η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα και η υπερεκμετάλλευσή τους που έχει ως μερικά από τα πολλά αποτελέσματα και την ουσιαστική αμορφωσιά και τη φτώχεια και την έλλειψη ελεύθερου χρόνου και βέβαια δημιουργικού εκλαμβάνονται ως ...«ομάδες» με «ελλείψεις» και «δυσκολίες», τα οποία «αποκλείονται» από την «πολιτιστική απόλαυση» της μαζικής κουλτούρας! Είναι προφανής όχι μόνο η έλλειψη διάθεσης για σύγκρουση, με τις αιτίες που γεννούν τα προβλήματα, αλλά και η θεωρητική τους υπεράσπιση.