Οι σοβαρές διαφωνίες που εκδηλώθηκαν έντονα στο πρόσφατο συνέδριο του Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΟΔΗΣΟ) ήρθαν για πολλούς αναπάντεχες. Για γνώστες της εσωτερικής κατάστασης στο κόμμα δεν ήταν και τόσο απρόσμενες. Μόνο που δεν μπορούσαν να υπολογίσουν το χρονικό σημείο της έκρηξης. Πάντως, δε φαίνεται να το τοποθετούσαν στις μέρες αυτού του συνεδρίου και ίσως μάλιστα να περίμεναν κάποια άλλη αφορμή εκδήλωσης της κρίσης, π.χ., την προσπάθεια εξοστρακισμού στελεχών που διαφωνούν με την κούρσα της πλειοψηφίας της ηγετικής ομάδας. Αυτή αποκαλεί τους αντιπάλους της «αριστερούς δογματικούς», «σταλινικούς» και ανθρώπους που δε θέλουν να δουν την πραγματικότητα της γερμανικής καπιταλιστικής κοινωνίας, ότι δηλαδή αυτή δεν έχει μόνο αρνητικά αλλά και θετικά και γι' αυτό αξιοπροστάτευτα στοιχεία.

Το ότι η σταγόνα που έκανε να ξεχειλίσει το «πλουραλιστικό» ποτήρι μέσα στο οποίο συνυπήρχαν, και εξακολουθούν να συνυπάρχουν, διάφορες ιδεολογικές απόψεις και τάσεις στο ΚΟΔΗΣΟ, υπήρξε το ζήτημα των ένοπλων επεμβάσεων του ΝΑΤΟ, αυτό, όσο κι αν ξενίζει, έχει την εξήγησή του.

Δεν μπορεί φυσικά να αρνηθεί κανείς ότι το ΚΟΔΗΣΟ στο σύνολό του είναι ένα αντιπολεμικό κόμμα και ότι μόνο αυτό από όλα τα άλλα γερμανικά κοινοβουλευτικά κόμματα κατέκρινε τον πόλεμο του ΝΑΤΟ κατά της Γιουγκοσλαβίας. Αλλά η πρόταση της ηγετικής πλειοψηφίας να είναι ανοιχτή, σαν εξαίρεση, η πόρτα έγκρισης από το ΚΟΔΗΣΟ ΝΑΤΟικών επεμβάσεων, εφόσον γίνονται με εντολή του ΟΗΕ, αυτό είχε άλλη ποιότητα και είχε δημιουργήσει σύγχυση και αναστάτωση στο κόμμα. Δεν πρέπει να ξεχνιέται η προέλευση του ΚΟΔΗΣΟ. Είναι ένα από τα κόμματα που προέρχεται στην πλειοψηφία του από ανθρώπους της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας (ΓΛΔ), που η διακηρυγμένη επίσημη πολιτική της ήταν: «Ποτέ πια πόλεμος από το γερμανικό έδαφος, γενικά ποτέ πια πόλεμος». Επίσης, όσα μέλη του ΚΟΔΗΣΟ προέρχονται από τις δυτικές περιοχές πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι είναι εμποτισμένα με αντιπολεμικό πνεύμα. Σε όλον αυτό τον κόσμο (μέλη και φίλους του ΚΟΔΗΣΟ) η δραστήρια συμμετοχή της Γερμανίας στη ΝΑΤΟική επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας όξυνε περισσότερο το αντιπολεμικό αίσθημα και γι' αυτό θα πρέπει να περίμεναν από την ηγεσία του κόμματος μια χωρίς εξαιρέσεις καταδίκη και απαγόρευση κάθε επέμβασης. Το ότι έγινε προσπάθεια να αφεθεί ανοιχτή η έγκριση - έστω και σαν εξαίρεση - δημιούργησε υποψίες και έκανε να ξεχειλίσει το ποτήρι της οργής σε μεγάλα τμήματα του κόμματος και τελικά στο συνέδριο.

Ωστόσο, δεν πρέπει να εντοπιστεί το ζήτημα μόνο στο κόμμα. Η άρνηση του συνεδρίου πρέπει να εξεταστεί ως γενικότερο ζήτημα στάσης απέναντι στη συμμετοχή του γερμανικού στρατού στον πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας. Ως έκφραση βούλησης και ένα είδος απαίτησης προς τη γερμανική κυβέρνηση να συνδράμει στην επίλυση των συγκρούσεων μόνο με ειρηνικά μέσα.

Πάντως, η επιτυχία της ηγετικής μειοψηφίας στο συνέδριο στο θέμα της απόρριψης των στρατιωτικών επεμβάσεων (μετά από πρόταση προσθήκης του επίτιμου προέδρου Χανς Μόντρο) έγινε προσπάθεια να «νερωθεί» κάπως: Αφήνει τη δυνατότητα μακροχρόνια να επανεξεταστεί το ζήτημα. Θετική πάντως είναι η απόφαση του συνεδρίου να γίνει πρόταση διεθνούς πολιτικής συζήτησης για δημιουργία αποπυρηνικοποιημένης ζώνης από τη Βαλτική ως τη Μαύρη Θάλασσα.

Για να παραμείνουμε όμως στο θέμα των πολεμικών επεμβάσεων ας σημειώσουμε ότι μερικοί υπέρμαχοί τους έφεραν επιχειρήματα που ήταν αδύνατο να πείσουν τους ψηφοφόρους. Ανέφεραν, π.χ., ότι ο βορειοβιετναμέζικος στρατός «νόμιμα» μπήκε στη Σαϊγκόν. Φυσικότατα, βέβαια, αφού επρόκειτο για απελευθερωτικό αγώνα του λαού του Βιετνάμ. `Η ότι ο ίδιος στρατός έκανε επέμβαση για να σώσει το σφαγιαζόμενο λαό από τη δολοφονική κλίκα του Πολ Ποτ.

Σοβαρές διαφωνίες μεταξύ πλειοψηφίας και μειοψηφίας στην ηγετική ομάδα του ΚΟΔΗΣΟ υπάρχουν και σε άλλα βασικής μορφής ζητήματα. Η πλειοψηφία, όπως δηλώνει, είναι υπέρ του σοσιαλισμού, αλλά υπέρ ενός «δημοκρατικού σοσιαλισμού», που θα πραγματοποιηθεί μέσω μεταρρυθμίσεων. Η μειοψηφία υποστηρίζει μαρξιστικές αντιλήψεις.

Οι διαφορές εκφράστηκαν ανοιχτά στη διάρκεια του συνεδρίου. Είναι χαρακτηριστικά όσα είπαν σχετικά ο Λόταρ Μπίσκι και ο Γκρέγκορ Γκίζι στις ομιλίες τους. Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος ανέφεραν το όνομα του Μαρξ και του Ενγκελς, αλλά ο Μπίσκι έκανε λόγο για την Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Εδουάρδο Μπερνστάιν. Υπογράμμισε ότι το ΚΟΔΗΣΟ οφείλει «να χρησιμοποιήσει τα δυνατά σημεία και των δυο, αλλά επίσης να αποφύγει τα λάθη των δύο». Αποσιώπησε φυσικά ότι ο Μπερνστάιν αποστάτησε από το μαρξισμό, ενώ αντίθετα η Λούξεμπουργκ έμεινε ως το τέλος της μαρτυρικής ζωής της μαρξίστρια και ότι έχει αφιερώσει ολόκληρο βιβλίο («Κοινωνική Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;») για να αποκαλύψει και καταδικάσει τις αντιμαρξιστικές αντιλήψεις του Μπερνστάιν. Ο Μπίσκι είπε επίσης: «Αυτή η συζήτησή μας για το πρόγραμμα δεν επιτρέπεται ούτε να απολυτοποιήσει τις δυνατότητες μεταρρυθμιστικής διαμόρφωσης αυτής της κοινωνίας, ούτε να αρνηθεί τη σημαντική αναπτυξιακή μεταρρυθμιστική δυναμική της». Το ΚΟΔΗΣΟ, είπε ο Μπίσκι, είναι αντικαπιταλιστικό, αλλά βλέπει διαφορές μεταξύ του λεγόμενου καπιταλισμού της Ρηνανίας, της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης, που έχει «χαρακτηριστικά κρατικής πρόνοιας», και του αδάμαστου αγγλοσαξονικού και αμερικανικού καπιταλισμού. Γι' αυτό το λόγο το ΚΟΔΗΣΟ θα προτείνει μεταρρυθμιστικά προγράμματα για την «ανακατανομή του πλούτου» και για την πολιτική της απασχόλησης. Κατηγορηματικότερος ο Γκίζι στο θέμα των μεταρρυθμίσεων. Οι εναλλακτικές μεταρρυθμιστικές λύσεις, είπε, πρέπει να εκφράζονται στο πρόγραμμα του ΚΟΔΗΣΟ. «Πρέπει σήμερα να αρχίσουμε να αλλάξουμε κάτι. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να περιμένουν 100 χρόνια» (εννοεί το σοσιαλισμό).

Απευθυνόμενος στους αντιπάλους της γραμμής της πλειοψηφίας, στους «δογματικούς», όπως τους ονομάζει, είπε ότι αυτοί δίνουν σημασία στο να «τους φοβηθεί ο κόσμος, ενώ εγώ θέλω να τον κερδίσω». Στο άνοιγμα του ΚΟΔΗΣΟ προς την κοινωνία πρέπει να χρησιμοποιείται ακόμα και άλλη γλώσσα «και όχι η αριστερή δογματική συνήθεια».

Στη συνέντευξη Τύπου που επακολούθησε ο Γκίζι διευκρίνισε πού βρίσκονται οι κίνδυνοι και πού οι δυνατότητες επιτυχίας του ΚΟΔΗΣΟ. Απάντησε σε σχετικό ερώτημα ως εξής: «Οι δυνατότητες επιτυχίας υφίστανται στα ελλείμματα που δημιουργήθηκαν από την παγκοσμιοποίηση, ώστε η καπιταλιστική κοινωνία, όπως αυτή υπάρχει στην Ομοσπονδιακή Γερμανία, διατρέχει δύο διαδικασίες. Οτι δηλαδή τα μη καπιταλιστικά στοιχεία της διαρκώς μειώνονται και ντεμοντάρονται και ότι η κοινωνία είναι επί το έργον να απονομιμοποιηθεί η ίδια. Αυτή θέτει στο προσκήνιο την οικονομία, σαν να μην υπήρχε πολιτιστική, κοινωνική και οικολογική ευθύνη. Σε μια τέτοια κατάσταση ένα σοσιαλιστικό κόμμα έχει ανεξάρτητο ιστορικό καθήκον, μέσα στο οποίο υφίστανται τεράστιες δυνατότητες να βρει περισσότερη αποδοχή στην κοινωνία. Να πείσει τους ανθρώπους ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις... Θεωρητικά το κόμμα θα μπορούσε να βαδίσει άλλο δρόμο, να εξελιχθεί προς τα πίσω, να αυτοπεριχαρακωθεί, να ιδεολογικοποιηθεί, να δημιουργήσει φαινομενικές πραγματικότητες, να ζήσει σαν αίρεση από φόβο επαφής με την κοινωνία και την αυτοαλλαγή του, που προέρχεται από αυτή (την επαφή)».

Η ηγετική πλειοψηφία είχε από καιρό υποβάλει τις προγραμματικές θέσεις του ΚΟΔΗΣΟ, που σε βασικά σημεία δε συμφωνούν με τις απόψεις του Μαρξιστικού Φόρουμ, της Κομμουνιστικής Πλατφόρμας και άλλων δυνάμεων του ΚΟΔΗΣΟ.

Ο Ντίτερ Κλάιν, μέλος της εθνικής ηγεσίας και ένας από τους βασικούς συντάκτες των θέσεων, υποστήριξε ότι αυτές «είναι αντικαπιταλιστικές, αλλά ένα μικρό κόμμα (όπως το ΚΟΔΗΣΟ) πρέπει να κάνει συμβιβασμούς». Αν, είπε, «κατά τη γνώμη μου, το κόμμα θέλει να κάνει γνωστές και αποδεκτές τις μεταρρυθμιστικές αντιλήψεις του σε ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας, αυτό δεν μπορεί να το κάνει μόνο με μαρξιστικές κατηγορίες, αλλά πρέπει να χρησιμοποιεί και μοντέρνες έννοιες». Το νέο πρόγραμμα, αν τελικά μετά από καιρό γίνει αποδεκτό, δε θα απορρίπτει «απόλυτα» τον καπιταλισμό, στον οποίο υπάρχουν και «πλεονεκτήματα», είπε.

Εννοείται ότι οι αντίπαλοι των θέσεων και της «μεταρρυθμιστικής» γραμμής στις ομιλίες τους έδωσαν την απάντησή τους. Ο καθηγητής Χόιερ, εκπρόσωπος του Μαρξιστικού Φόρουμ, δήλωσε στο τέλος του συνεδρίου ότι είναι ευχαριστημένος από τα αποτελέσματά του και βλέπει ότι η θέση των κομμουνιστών μέσα στο κόμμα ενισχύθηκε. Πιστεύει, όπως είπε, ότι ο καιρός των «διαχωριστικών γραμμών» ανήκει στο παρελθόν και ότι η Σίλβια-Υβόνη Κάουφμαν θα ήταν μια καλή υποψήφια για τη θέση του νέου προέδρου του κόμματος.

Στο τέλος του συνεδρίου οι αντιπρόσωποι, όρθιοι, τραγούδησαν τη Διεθνή. Ενα καλό σημάδι. Αρκεί όμως αυτό για να καλύψει το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στις δύο αντίπαλες γραμμές, τη μαρξιστική και τη μεταρρυθμιστική;

Ηδη μια μέρα μετά το συνέδριο διαφαίνεται ότι οι συγκρουόμενες αντιλήψεις προετοιμάζονται για την επόμενη μάχη στο συνέδριο του φθινοπώρου. Ο Γκρέγκορ Γκίζι σε ραδιοφωνική δήλωσή του ζήτησε «την αναθεώρηση» της απόφασης «κατά των στρατιωτικών επεμβάσεων». Ο Αντρέ Μπρι, ευρωβουλευτής του κόμματος και ένας από τους πιο ακραίους αναθεωρητές του, δήλωσε στην εφημερίδα «Βελτ» ότι μετά το συνέδριο «απειλείται σοβαρά» η ύπαρξη του ΚΟΔΗΣΟ και για τη «σωτηρία» του ζήτησε το τιμόνι του κόμματος να γυρίσει «ριζικότατα».

Ο Ντίτερ Ντεμ, ένας από τους αντιπροέδρους του ΚΟΔΗΣΟ, βλέπει ότι υπάρχει κρίση, «η οποία όμως δεν είναι καταστροφή». Το κομματικό πρόβλημα γι' αυτόν δεν είναι οι αντιμαχόμενες «πτέρυγες», αλλά «το αδύνατο κέντρο του, που είναι διασπασμένο σε πολλά μικρά στρατόπεδα και γι' αυτό το λόγο δεν μπορεί να δράσει για ενσωμάτωση». Ο Ντίτμαρ Μπαρτς, διευθυντής του κομματικού μηχανισμού, είναι της γνώμης ότι κατά την εκλογή της νέας κομματικής ηγεσίας, το φθινόπωρο, θα μπορούσε να ξανασυζητηθεί το θέμα των στρατιωτικών επεμβάσεων. Θεωρεί ότι οι αποφάσεις που πήρε το συνέδριο για τη συνέχιση των συζητήσεων για το πρόγραμμα και για το καταστατικό δίνουν στο ΚΟΔΗΣΟ τη δυνατότητα να μείνει ένα κόμμα «με σοσιαλιστικό πρόγραμμα».

Από την αντίπερα πλευρά ο καθηγητής Μιχαήλ Μπενιαμίν, ηγετικό στέλεχος της Κομμουνιστικής Πλατφόρμας, δηλώνει ότι υπάρχει κρίση, «αλλά η κρίση θα ήταν μεγαλύτερη, αν το αποτέλεσμα (όσον αφορά τις στρατιωτικές επεμβάσεις) ήταν αντίθετο. Τότε όχι λίγοι σύντροφοι θα επέστρεφαν το κομματικό βιβλιάριό τους». Θα ήταν επιζήμιο, είπε, αν εκ των υστέρων προσπαθήσουν να ανατρέψουν την απόφαση.

Ηταν επόμενο. Τα αστικά κόμματα χαίρονται για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στο ΚΟΔΗΣΟ και επειδή πιστεύουν (άδικα βέβαια) ότι η βελανιδιά έπεσε, προσπαθούν το καθένα από αυτά, ιδιαίτερα το SPD, να πάρει μερίδιο από τον πεσμένο κορμό.

Η γνώμη σοβαρών κομματικών στελεχών είναι ότι η ιδεολογική μάχη θα συνεχιστεί και θα οξυνθεί, αλλά δε βλέπουν στον (άμεσο) ορίζοντα τον κίνδυνο μιας διάσπασης.

Από μια δήλωση του Γκίζι και ορισμένων άλλων ηγετικών στελεχών φαίνεται πιθανό να επιδιωχτεί η διαγραφή ορισμένων μελών της οργάνωσης του ΚΟΔΗΣΟ του Αμβούργου, που στη διάρκεια του συνεδρίου «διακρίθηκαν» για το θορυβώδη τρόπο της εμφάνισής τους.