Μετά από τέσσερις τροποποιήσεις, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ενέκρινε, ομόφωνα, το αμερικανοβρετανικό σχέδιο απόφασης για την «επόμενη ημέρα» στο Ιράκ, εγκαινιάζοντας, έτσι, μια νέα φάση νομιμοποιημένης κατοχής. Οι δηλώσεις ικανοποίησης «εισβολέων» και «διαφωνούντων» κατέκλυσαν τα ΜΜΕ, δίνοντας τροφή σε πολλούς αναλυτές να μιλήσουν για το τέλος «του ρήγματος» που είχε δημιουργηθεί «στη διεθνή κοινότητα» εξαιτίας της αμερικανοβρετανικής εισβολής και κατοχής.

Τόσο, όμως, σε αυτό καθ' αυτό το κείμενο της απόφασης όσο και σε όσα μπορεί κανείς να διακρίνει ανάμεσα στις γραμμές, δε λείπουν τα «σκοτεινά» και διφορούμενα σημεία, που αντανακλούν, άλλωστε, και τη σύγκρουση συμφερόντων και οικονομικής κυριαρχίας που βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα στις ισχυρές δυνάμεις του πλανήτη, έστω και αν οι τόνοι μοιάζουν να έχουν χαμηλώσει. Και φυσικά, ουδεμία σχέση οι ενδοϊμπεριαλιστικές αυτές αντιπαραθέσεις έχουν με το καλό και την πραγματική ανακούφιση του Ιράκ και του ιρακινού λαού, που μοιάζει, προς το παρόν, απλώς να έχει μετατραπεί στο κατ' εξοχήν «πεδίο μάχης».

Η απόφαση 1546 του ΟΗΕ προβλέπει ότι η «προσωρινή κυβέρνηση του Ιράκ» αναλαμβάνει, από τις 30 Ιούνη, την πλήρη κυριαρχία και την πλήρη ευθύνη για το μέλλον της χώρας. Αναλαμβάνει το καθήκον να συγκαλέσει μια «εθνική αντιπροσωπευτική σύνοδο» που θα εκλέξει ένα «προσωρινό Κοινοβούλιο, όχι αργότερα από τις 31 Ιανουαρίου του 2005». Το Κοινοβούλιο αυτό θα εκλέξει, με τη σειρά του, μια νέα «μεταβατική κυβέρνηση», η οποία θα συνεργάζεται με ένα 100μελές συμβουλευτικό Σώμα, και θα αναλάβει να ολοκληρώσει τη σύνταξη Συντάγματος προκειμένου η χώρα να πάει σε ελεύθερες εκλογές μέχρι τις αρχές του 2006.

Μέχρι τότε, οι «προσωρινές» ή «μεταβατικές» ή όπως αλλιώς και αν ονομαστούν, ιρακινές κυβερνήσεις «αναλαμβάνουν τον έλεγχο της διαχείρισης των πετρελαϊκών εσόδων του Ιράκ». Επίσης, αναλαμβάνουν την υποχρέωση της διαφύλαξης της σταθερότητας και της ασφάλειας στο Ιράκ «σε συνεργασία και σε συντονισμό με την πολυεθνική δύναμη που θα παραμείνει στη χώρα», δηλαδή με τις κατοχικές δυνάμεις. Τέλος, έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν την αποχώρηση της «πολυεθνικής δύναμης», που σε αντίθετη περίπτωση θα μείνει στη χώρα «μέχρι τις αρχές του 2006 και για την ακρίβεια μέχρι να ολοκληρωθεί η αναγκαία πολιτική διαδικασία στο Ιράκ»!

Αν κανείς δεν είναι εξοικειωμένος με τη διπλωματική γλώσσα και με τη διαμορφωθείσα κατάσταση στο Ιράκ, θα μπορούσε, ίσως, να αποδεχτεί ότι, υπό μία έννοια, η απόφαση 1546 κινείται σε «μια θετική κατεύθυνση», όπως άλλωστε εκτίμησαν τόσο οι «διαφωνούντες» του Συμβουλίου Ασφαλείας, όσο και η ΕΕ, αλλά και το Ιράν. Τα φαινόμενα, όμως, απατούν.

Ουσιαστικά, η κατοχή δε λήγει, παρά μόνο στα χαρτιά και στην επίσημη διπλωματική ορολογία, μετονομαζόμενη σε «πολυεθνική δύναμη». Οι εκατοντάδες χιλιάδες ξένοι στρατιώτες παραμένουν στο Ιράκ και παραμένουν υπό αμερικανική διοίκηση. Η «προσωρινή ιρακινή κυβέρνηση» θα «συντονίζεται» με την πολυεθνική δύναμη και θα «συναποφασίζει» για «ευαίσθητες στρατιωτικές επιχειρήσεις», αλλά δε θα έχει δικαίωμα βέτο σε περίπτωση που διαφωνεί με ορισμένες αποστολές που θα χρήζουν της περίπτωσης που ο Κόλιν Πάουελ ονόμασε «ζητήματα υψίστης ασφαλείας».

Γαλλία, Γερμανία και Ρωσία επέμεναν αρκετά στην υιοθέτηση μιας πρόβλεψης βέτο. Ουάσινγκτον και Λονδίνο, όμως, πέτυχαν να μη συμπεριληφθεί έχοντας έναν άσο στο μανίκι: τη γραπτή συμφωνία με τα σχέδιά τους της «προσωρινής ιρακινής κυβέρνησης», με την υπογραφή του «πρωθυπουργού» Ιγιάντ Αλάουι. Σε αυτό το σημείο, βρίσκεται ένα άλλο «σκοτεινό» σημείο της «μεταβίβασης της εξουσίας».

Ολόκληρη η «νέα» ιρακινή κυβέρνηση διορίστηκε, όπως είχε διοριστεί και το Προσωρινό Συμβούλιο. Προηγήθηκαν διαπραγματεύσεις με τη συμμετοχή του κατοχικού διοικητή, Πολ Μπρέμερ. Ενδεικτικό, ίσως, της διαδικασίας, είναι ότι ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Λακντάρ Μπραχίμι, που υποτίθεται ότι ήταν ο μοναδικός υπεύθυνος για τη σύσταση της κυβέρνησης, δήλωνε κυνικά: «Ο Μπρέμερ είναι ο απόλυτος δικτάτορας. Εχει τα λεφτά, έχει το στρατό, έχει την εξουσία. Τίποτε δε θα γίνει χωρίς την υπογραφή του».

Ο ΟΗΕ θα είχε, ίσως, διασωθεί από έναν νέο διασυρμό αν είχε επιτραπεί στον Μπραχίμι να αποχωρήσει από τις συνομιλίες, με βάση και την προαναφερθείσα άποψή του. Ο ΓΓ Κόφι Ανάν, όμως, του έδωσε εντολή να μείνει μέχρι τέλους και να νομιμοποιήσει με την έγκρισή του, μια κυβέρνηση που αποτελείται, και πάλι, από «τα καλά παιδιά της Ουάσιγκτον». Το ότι ο πρωθυπουργός Ιγιάντ Αλάουι έχει να παρουσιάσει μια «πλούσια» καριέρα πράκτορα, ξεκινώντας από τις μυστικές υπηρεσίες του Σαντάμ, περνώντας στη βρετανική «M16» και καταλήγοντας στη CIA, ενώ, ταυτοχρόνως, φέρεται να είναι η πηγή της «έγκυρης πληροφορίας περί δυνατότητας ενεργοποίησης του ιρακινού απαγορευμένου οπλοστασίου εντός 45 λεπτών», δίνει μια απλή γεύση για το σε ποιους παραδίδεται η εξουσία.

Και για την περίπτωση που ακόμη και αυτοί οι «άνθρωποι της Ουάσιγκτον», κάποια στιγμή, αποφασίσουν να διαφωνήσουν, έχει προβλεφτεί το κάθε υπουργείο και ο κάθε νευραλγικός τομέας της οικονομίας και της άσκησης πολιτικής, να πλαισιώνεται από ένα πολυμελές «συμβούλιο Αμερικανών ειδικών». Και αν αυτό δεν είναι αρκετό για να «πειστούν» όσοι αίφνης αποκτήσουν δική τους άποψη, το μεταβατικό Κοινοβούλιο που θα εκλεγεί από τη σύνοδο που θα «επιλέξουν η ιρακινή κυβέρνηση με την πολυεθνική δύναμη», θα έχει δικαίωμα βέτο σε κυβερνητικές αποφάσεις.

Κορυφή, ίσως, του παγόβουνου ήταν η εκλογή του Σέικ Γκάζι αλ Γιαουάρ, στην προεδρία. Πρόκειται για έναν επιχειρηματία, εξόριστο επί χρόνια στη Σαουδική Αραβία, ο οποίος χαίρει εκτίμησης από την ιρακινή κοινή γνώμη λόγω της θέσης του ως μέλος μίας από τις μεγαλύτερες φυλές του Ιράκ αλλά και λόγω της κριτικής που είχε ασκήσει στις κατοχικές δυνάμεις, όντας, όμως, στο διορισμένο Κυβερνητικό Συμβούλιο και έχοντας επιλεγεί από την κατοχική διοίκηση. Ακόμη, πάντως, και αν ο Γιαουάρ είχε τη διάθεση να προχωρήσει σε βήματα απογαλακτισμού από την κατοχή, δεν έχει τη δυνατότητα: οι εξουσίες του είναι άκρως περιορισμένες και για να λάβει απόφαση θα πρέπει να συμφωνούν μαζί του και οι 2 αντιπρόεδροί του, ενδεχόμενο σχετικά δύσκολο.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι σε ένα πρώτο διπλωματικό επίπεδο, ΗΠΑ - Βρετανία πέτυχαν τους στόχους τους, έστω και αν, η δυσχερής κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στο Ιράκ, τις ανάγκασε να επιστρέψουν στον ΟΗΕ, που είχαν παραγκωνίσει, και να δώσουν την ικανοποίηση στους «διαφωνούντες» να εκφέρουν άποψη και να απαιτούν τροποποιήσεις. Εκτός, όμως, από τη διπλωματική επιτυχία της, για δεύτερη φορά, νομιμοποίησης της κατοχής, επί του πρακτέου, τίποτε δε φαίνεται να αλλάζει για τη «συμμαχία των προθύμων».

«Ουσιαστικά, η απόφαση αυτή δεν άλλαξε τίποτε, ούτε για την πραγματικότητα του ιρακινού λαού αλλά ούτε και για αυτήν των κατοχικών δυνάμεων. Ρωσία, Γαλλία και Γερμανία, συναίνεσαν αλλά δε δίνουν τίποτε πρακτικό και αυτό είναι που ΗΠΑ - Βρετανία έχουν μεγαλύτερη ανάγκη στην παρούσα φάση» υποστηρίζει ο Τόμπι Ντοντζ, του Πανεπιστημίου του Γουάργικ, ο οποίος παραμένει σφοδρός επικριτής της εισβολής και της κατοχής στο Ιράκ.

Ως ένα βαθμό αυτή η εκτίμηση είναι σωστή. Γάλλοι, Ρώσοι και Γερμανοί διπλωμάτες δεν κουράστηκαν να επαναλαμβάνουν ότι «δεν τίθεται θέμα αποστολής στρατευμάτων τους στο Ιράκ». Χαρακτηριστικά, ένας Ρώσος διπλωμάτης δήλωνε ότι «οι περίπου 140.000 ξένοι στρατιώτες που βρίσκονται σήμερα εκεί, είναι υπεραρκετοί για μια πολυεθνική δύναμη. Δε χωράμε περισσότεροι».

Ο Γάλλος Πρόεδρος, μάλιστα, δεν έχασε την ευκαιρία στη συνεδρίαση της G8, που ακολούθησε την υιοθέτηση της απόφασης 1546, να απαντήσει ευθέως στη νέα έκκληση του Προέδρου Μπους για ανάμειξη του ΝΑΤΟ στο Ιράκ. Δήλωσε ότι «όχι μόνο δεν το θεωρεί απαραίτητο, αλλά εκτιμά ως αρνητική μια τέτοια κίνηση, αφού στόχος είναι η σταδιακή απόσυρση των ξένων στρατευμάτων και όχι η ενίσχυσή τους».

Με δεδομένη την παταγώδη αποτυχία της κατοχικής διοίκησης να εκπαιδεύσει και να στήσει, κατά το δοκούν, ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας, δηλαδή απολύτως ελεγχόμενα ένοπλα σώματα που θα εκτελούν εντολές, η παράταση της στρατιωτικής κατοχής στο Ιράκ, έστω και υπό το μανδύα της πολυεθνικής δύναμης, καθίσταται προβληματική. Ηδη, έχει παραταθεί η θητεία των Αμερικανών στρατιωτών ενώ η συντήρηση της αμερικανικής στρατιωτικής δύναμης στο Ιράκ ξεπερνά τα 4 δισεκατομμύρια μηνιαίως.

Ο Πρόεδρος Μπους κατάφερε να αποσπάσει 187 δισεκατομμύρια δολάρια από το Κογκρέσο, όμως, οι στρατιωτικοί επιτελείς υπολογίζουν ότι μετά το Σεπτέμβρη θα χρειαστεί επιπλέον οικονομική βοήθεια. Ενόψει και αμερικανικών εκλογών, φαντάζει απίθανο ο Λευκός Οίκος να πετύχει την εκταμίευση επιπλέον κονδυλίων και κατά συνέπεια η κατάσταση μοιάζει να γίνεται ολοένα και δυσχερέστερη.

Ανάλογα προβλήματα υπάρχουν και στον οικονομικό τομέα. Εξαιτίας της αστάθειας και της δράσης της ιρακινής αντίστασης, τα σχέδια των Ράμσφελντ - Γούλφοβιτς, περί κάλυψης των εξόδων της ανοικοδόμησης από τα έσοδα του ιρακινού πετρελαίου δεν ευόδωσαν. Το αντίθετο, μάλλον, συμβαίνει. Ουδείς, όμως, φαίνεται διατεθειμένος να συνεισφέρει οικονομικά χωρίς ανταλλάγματα.

Οι «διαφωνούντες» του Συμβουλίου Ασφαλείας, όπως και η ΕΕ, χαιρέτισαν τη νομιμοποίηση της κατοχής αλλά κατέστησαν σαφές ότι θα συναινέσουν σε επενδύσεις και όχι σε χορηγίες. Γι' αυτό άλλωστε, και κανένας δεν αντέδρασε όταν το προσωρινό Κυβερνητικό Συμβούλιο, υπό την καθοδήγηση της κατοχικής διοίκησης, αποφάσισε την ιδιωτικοποίηση του συνόλου της ιρακινής οικονομίας. Η αρχική άρνηση της Ουάσιγκτον να μοιραστεί τη λεία της με όσους «δε βοήθησαν» και η βιασύνη της να διανείμει σε ημετέρους τις πλέον προσοδοφόρες επενδύσεις, σήμερα, φαίνεται να επανεξετάζεται, ελλείψει χρημάτων.

Σε όλα αυτά, θα πρέπει να προσθέσει κανείς και τη δυσαρέσκεια των Κούρδων του Ιράκ, που υποστήριξαν πολιτικά και πρακτικά με 75.000 μαχητές, την αμερικανοβρετανική εισβολή, εξαιτίας της μη διασφάλισης των αιτημάτων τους για αυτονομία και για δικαίωμα άσκησης βέτο στη διαμόρφωση της κεντρικής ιρακινής πολιτικής, μέσα στην απόφαση 1546. Οι εκπρόσωποι των κουρδικών παρατάξεων δεν έκρυβαν την πικρία τους για τον «παραγκωνισμό» τους. Και προειδοποιούσαν με απόσυρση της υποστήριξής τους, ενδεχόμενο που θα εντείνει ακόμη περισσότερο την ήδη υπάρχουσα αστάθεια και το χάος που επικρατεί στην κατεχόμενη χώρα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι ηλίου φαεινότερο ότι το κείμενο που ψηφίστηκε εκφράζει, μάλλον, τους ελιγμούς και τις κόντρες ανάμεσα στις ισχυρές δυνάμεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της «διεθνούς κοινότητας» με το βλέμμα στραμμένο σε αυτό που η Ουάσιγκτον ονόμασε «αναδιαμόρφωση της Μείζονος Μέσης Ανατολής», παρά οτιδήποτε άλλο. Οσο για τον ιρακινό λαό, μοιάζει, στην παρούσα φάση, να επωμίζεται το σημαντικότατο ρόλο του αναχώματος στην εφαρμογή των όποιων γεωστρατηγικών σχεδίων για την ευρύτερη περιοχή, καθώς από τις εξελίξεις στο Ιράκ εξαρτώνται, σε ένα σημαντικό βαθμό, οι επόμενες κινήσεις των «επίδοξων» κυριάρχων της σκακιέρας της Ευρασίας.