Στην Ιταλία πήγα πολλές φορές. Μα στο Σαν Μαρίνο ανέβηκα πρώτη φορά. Κι όταν λέω ανέβηκα, το εννοώ. Γιατί το Σαν Μαρίνο βρίσκεται στημένο στην κορφή του ξερόλοφου Τιτάνα, σε ύψος 675 μ. περίπου.

Η λιλιπούτεια πολιτεία του Σαν Μαρίνο δεν έχει βέβαια μήτε μεγαλόπρεπα παλάτια, μήτε αρχοντικά και αξιόλογα ιστορικά μνημεία. Το μόνο σημαντικό που έχει να επιδείξει στον επισκέπτη είναι η μεγάλη του ηλικία, η μικροσκοπικότητά του και η γραφικότητά του. Καθώς αναφέρει η παράδοση ο τόπος πρωτοκατοικήθηκε από ένα Δαλματό φυγάδα, που τον λέγανε Μαρίνο γύρω στον τρίτο αιώνα, δηλαδή την περίοδο που είχε προχωρήσει η αποσύνθεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κι από τότε ταμπουρωμένο μέσα στα πέτρινα τείχη του ζούσε απομονωμένο για πολλούς αιώνες και χαιρόταν την ησυχία του, τη γαλήνη του και κανείς δεν το πρόσεχε.

Σήμερα, το μικρό τούτο κρατίδιο είναι απλωμένο σε μια έκταση 61 τετρ. χιλ. και τρέφει πάνω - κάτω 22.000 ψυχές.

Το Σαν Μαρίνο, κατά περίεργο τρόπο, από την αρχή κιόλας της ίδρυσής του διακυβερνήθηκε δημοκρατικά. Κι ίσαμε σήμερα τη δημοκρατία κράτησε για πολίτευμά του. Αξίζει να σημειώσουμε, πως τα πρώτα χρόνια το μικρό αυτό κρατίδιο το διοικούσε μια συνέλευση, «η ARENGO» που την αποτελούσαν οι αρχηγοί των οικογενειών. Αργότερα, στα 1253 έφτιαξε κι ένα Σύνταγμα με δημοκρατικές αρχές. Καθώς μας πληροφόρησαν, το Σαν Μαρίνο σε όλο το μακρόχρονο βίο του έμεινε δημοκρατικό, λεύτερο κι ανεξάρτητο. Ποτέ κανένας δεν ορέχτηκε να το κατακτήσει. Ακόμα ως το Μουσολίνι, την εποχή της φασιστικής δικτατορίας δε σκέφτηκε να το υποτάξει. Αυτά είναι τα παράξενα και πονηρά της ιστορίας.

Το Σαν Μαρίνο, κουρνιασμένο σε τούτη την «αϊτοφωλιά», θες γιατί ήταν απόμερο, θες γιατί ήταν μια σπιθαμή γης, θες γιατί δεν είχε να προσφέρει τίποτα, δεν προκαλούσε κι οι διάφοροι στρατηλάτες που τύγχανε να φτάσουν δω πάνω του ρίχνανε μια ματιά συμπάθειας και το προσπερνούσαν, αφήνοντάς το να ζει ήσυχο μέσα στη μικρότητά του.

Κάποτε, όταν πέρασε από τούτο το «οχυρωμένο» κρατίδιο ο Μέγας Ναπολέοντας τόσο πολύ το «συμπόνεσε» που του πρόσφερε κανόνια και στρατιώτες για να επεκταθεί. Οι κυβερνήτες όμως του Σαν Μαρίνο αρνήθηκαν την προσφορά του αυτοκράτορα. Ο τόπος που κατοικούσαν τους έφτανε αρκεί να είχαν την ησυχία τους και την ανεξαρτησία τους. Στις μέρες μας, ύστερα από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, για να σιγουρέψουν αυτή την ανεξαρτησία, που τόσους αιώνες διατηρήσανε, δέχτηκαν να υπογράψουν μια συνθήκη στα 1953. Και για να κρατήσουν τη δημοκρατική φυσιογνωμία στο πολίτευμά τους εκλέγουν κάθε πέντε χρόνια ένα Συμβούλιο - το Consilio Grande e Generale - με εξήντα μέλη, που ασκεί τη Διοίκηση. Το συμβούλιο αυτό ορίζει και τους διοικητικούς αρχηγούς (Capitani Reggenti) για τα εννέα «κάστρα» με θητεία έξι μηνών. Πάντως, οι κάτοικοι του Σαν Μαρίνο είναι Ιταλοί, αφού μιλάνε ιταλικά και το νόμισμά τους ήταν η ιταλική λιρέτα. Μα για να δείξουν πως είναι αυτόνομο κι ανεξάρτητο κράτος έχουν δικιά τους σημαία - μπλε και άσπρη - με το έμβλημα της δημοκρατίας κολλημένο στο κέντρο.

Τούτο, λοιπόν, το μικρό κρατίδιο - μπηγμένο στα σωθικά της Ιταλίας - ήρθαμε να δούμε και να το γνωρίσουμε.

Το πούλμαν που μας μετέφερε, γλιστρούσε ανάμεσα σε καταπράσινα περιβόλια και αμπέλια και το μάτι δε χόρταινε την ομορφιά του ιταλικού τοπίου, ίσαμε που φτάσαμε στα ριζά του λόφου που στην κορυφή του βρισκόταν το Σαν Μαρίνο. Οταν, κάποια στιγμή, το πούλμαν έφτασε στην κεντρική πλατεία της πολιτείας, με τις οδηγίες της όμορφης αστυνομικίνας με τα μακριά μαλλιά, το μίνι, και τα μεγάλα σκουλαρίκια, ο οδηγός το παρκάρισε ανάμεσα σ' ένα πλήθος τουριστικά αυτοκίνητα. Η ομάδα μας δίχως καθυστέρηση ξεχύθηκε στα μικρομάγαζα και τα εστιατόρια.

Η ξενάγηση άρχισε ύστερα από δυο ώρες, χρόνος που θεωρήθηκε αρκετός για να αδειάσουν οι γυναίκες μας τα μαγαζιά και να γευτούμε τα σπαγγέτι, τα λουκάνικα, τα «τοπικά γλυκά» και το μοσχάτο ντόπιο κρασί. Η ξεναγός μπροστά κι εμείς σαν «πρόβατα» ξοπίσω της ανηφορίζουμε για την παλιά ιστορική πόλη που ήταν κλεισμένη στο κάστρο. Σιγοπερπατώντας, φτάσαμε κάποια στιγμή μπροστά στο Διοικητήριο (Παλάτσο πούμπλικος). Ενας φρουρός, με τη χαρακτηριστική στολή του στεκόταν μπροστά στην είσοδο και δύο άλλοι γυρόφερναν.

Σαν ξεμπερδέψαμε με το Διοικητήριο, πήγαμε στο χώρο του «Μπελβεντέρε» για να απολαύσουμε τη θέα. Στο πλάτωμα του Μπελβεντέρε ήταν στημένος ο ανδριάντας του Bartolomio Borchesi στα δεξιά και στα αριστερά ο σταθμός του Φενικιλέρ. Στη συνέχεια, επισκεφθήκαμε το σπίτι του Γαριβάλντι, που έμενε όταν ήρθε εδώ να κρυφτεί κυνηγημένος από τους Αυστριακούς, τον καιρό που αγωνιζόταν για την απελευθέρωση της Ιταλίας. Ανάμεσα στα άλλα αξιοθέατα που επισκεφθήκαμε ήταν το μικρό φρούριο Ρόκο, τη Μητρόπολη, την πινακοθήκη, και την εκκλησία του Σαν Φραντζέσκο. Αποσταμένος κάπως γυρόφερνα τη ματιά μου, πίνοντας έναν καφέ, και χαιρόμουνα το γραφικό τοπίο, το τόσο ειδυλλιακό και γιομάτο ρομαντισμό και σκεφτόμουν γιατί οι κάτοικοι του Σαν Μαρίνο προτίμησαν να θρονιάσουν εδώ τον «κερδώο Ερμή» κι όχι την πανέμορφη θεά Αφροδίτη, με τους μικρούς φτερωτούς έρωτες. Αραγε, δε θα ήταν προτιμότερο τούτη η πολιτεία να προσφερόταν στα νιόπαντρα ζευγάρια να περνάνε το μήνα του μέλιτος και στα ερωτευμένα να χαίρονται την αγάπη τους! Πραγματικά, το Σαν Μαρίνο, το μαγευτικό τούτο κρατίδιο θα μπορούσε να ήταν ένα «Κάπρι» με χίλια δύο αισθητικά ενδιαφέροντα και ποιητικές συγκινήσεις.

Με τούτα τα λογιάσματα έφυγα από το Σαν Μαρίνο και την ελπίδα πως κάποια μέρα οι κάτοικοί του θα του δώσουν τη φυσιογνωμία που του ταιριάζει.