Η κραυγαλέα απουσία δημοσίων δομών στη χώρα για την αντιμετώπιση των ψυχικά πασχόντων, αλλά και ο εκφυλισμός της λεγόμενης Ψυχιατρικής Μεταρρρύθμισης σε μια διαδικασία απλής απονοσοκομειοποίησης και εκχώρησης των υπηρεσιών ψυχιατρικής περίθαλψης στους ιδιώτες, αναδείχτηκαν χτες, κατά τη διάρκεια συνεδρίου, με θέμα την «Πορεία της Ελληνικής Ψυχιατρικής την τελευταία εικοσαετία και την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση». Το συνέδριο οργάνωσαν η Επιστημονική Ενωση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (ΨΝΑ) και τα «Τετράδια Ψυχιατρικής».

Οπως επισημάνθηκε, στην Ελλάδα υπάρχουν 200.000 χρονίως ψυχικά πάσχοντες, απ' τους οποίους 19.000 έχουν ανάγκη από ειδικές υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και 3.900 ασθενείς χρειάζονται κλίνη σε εναλλακτικές ψυχιατρικές δομές. Η κατάσταση σήμερα όμως έχει ως εξής:

• Η χώρα χρειάζεται 90 Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής (ΚΨΥ), αλλά διαθέτει αυτή τη στιγμή μόλις 37.
• Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν 479 κρεβάτια σε ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων, ενώ χρειάζονται 3.000 κρεβάτια (οι ανάγκες είναι καλυμμένες μόνο κατά 19%).
• Υπάρχουν 2.400 θέσεις σε στεγαστικές δομές, ενώ χρειάζονται τουλάχιστον 3.900.
• Συνολικά υπάρχουν 6.000 θέσεις αποκατάστασης, ενώ χρειάζονται 19.000.

Στα πλαίσια του προγράμματος αποασυλοποίησης «Ψυχαργώς» δημιουργήθηκαν 265 νέες δομές κυρίως από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), προκειμένου να απορροφηθούν τα κοινοτικά κονδύλια, αλλά η χρηματοδότησή τους έχει ημερομηνία λήξης και η ποιότητα διαβίωσης των ασθενών σε αυτές δεν είναι εξασφαλισμένη. Συνολικά η απορροφητικότητα του «Ψυχαργώς» κινείται στο 9%, με αποτέλεσμα να μην έχουν δημιουργηθεί οι απαραίτητες κοινοτικές δομές που θα αντικαταστήσουν τα υπάρχοντα ψυχιατρεία που οδεύουν στο κλείσιμο.

Στο συνέδριο επισημάνθηκε ότι το πολλά υποσχόμενο εγχείρημα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης εξαντλήθηκε τελικά σε μια διαδικασία απονοσοκομειοποίησης, δηλαδή αριθμητικής συρρίκνωσης του αριθμού των διαθέσιμων κλινών των μεγάλων ψυχιατρείων και μεταφορά των ασθενών σε ξενώνες και οικοτροφεία κυρίως μέσω των ΜΚΟ. Τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα αποασυλοποίησης - τονίστηκε - έχουν καταφέρει ενδεχομένως να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής για μερικές δεκάδες ασθενών, αλλά η κατάσταση για τους χιλιάδες ασθενείς παραμένει άθλια. Δεδομένης της απουσίας δομών πρόληψης και αντιμετώπισης της ψυχικής νόσου η «λύση» που προβάλλεται, ιδιαίτερα για τα πιο φτωχά τμήματα του πληθυσμού είναι ο εγκλεισμός σε κάποιο νοσοκομείο. Ετσι, παρατηρείται το φαινόμενο, όσο μειώνεται ο αριθμός των ψυχιατρικών κλινών, να αυξάνεται και ο αριθμός των εγκλεισμένων, ιδιαίτερα των αναγκαστικών νοσηλειών. Την ίδια στιγμή, η πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας, αλλά και η αποασυλοποίηση εκχωρούνται στους ιδιώτες.

Ανατριχιαστικά ήταν και τα στοιχεία που αφορούν τη διεθνή εμπειρία απ' τη διάλυση των δημοσίων δομών ψυχιατρικής. Στην Αμερική και την Ιταλία, που μειώθηκαν οι ψυχιατρικές κλίνες χωρίς τη δημιουργία των απαραίτητων δομών στην κοινότητα, οι ψυχικά ασθενείς βρίσκονται άστεγοι στους δρόμους. Ετσι, στις ΗΠΑ το ποσοστό θνησιμότητας στους ψυχικά ασθενείς αυξήθηκε από 5,7 ανά 100.000 κατοίκους το 1979 σε 15,5 ανά 100.000 κατοίκους το 1995.