Επιβεβαίωσαν και συνυπέγραψαν, όπως αναμενόταν, τις αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις για τη διάλυση και την ιδιωτικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης οι υπουργοί Παιδείας 45 χωρών της Ευρώπης οι οποίοι συμμετείχαν χτες και προχτές στη Σύνοδο στο Μπέργκεν της Νορβηγίας. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ), που προωθείται από τη λεγόμενη διαδικασία της Μπολόνια, στην οποία συμμετέχουν τα 25 κράτη-μέλη της ΕΕ κι επιπλέον οι: Ανδόρα, Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Βατικανό, Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία, Ρωσία, Ρουμανία, Σερβία-Μαυροβούνιο, Ελβετία, ΠΓΔΜ, Τουρκία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία. Οι πέντε τελευταίες χώρες έγιναν δεκτές στη διαδικασία μόλις προχτές στη Σύνοδο του Μπέργκεν.

Για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία σχετικά με τον προσανατολισμό των αποφάσεών τους, στις πρώτες αράδες του κοινού ανακοινωθέντος που εξέδωσαν χαιρετίζουν «την υποστήριξη των οργανώσεων που αντιπροσωπεύουν τις επιχειρήσεις και των κοινωνικών εταίρων», δηλώνοντας ότι αναμένουν με ενδιαφέρον την εντατικότερη συνεργασία μαζί τους για την επίτευξη των στόχων της Μπολόνια. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ανακήρυξαν επίσημο σύμβουλό τους την Ενωση Ευρωπαίων Βιομηχάνων, που μέχρι τώρα ήταν ανεπίσημος συνομιλητής και γνωμοδότης για τη διαδικασία.

Βασικό σημείο της απόφασής τους είναι το σπάσιμο των ενιαίων ανώτατων σπουδών σε τρεις κύκλους (προπτυχιακό, μεταπτυχιακό, διδακτορικό), όπως προέβλεπε από την αρχή η διαδικασία της Μπολόνια, μόνο που τώρα δίνουν έμφαση στην περιγραφή του τρίτου κύκλου (διδακτορικού) με την εξής περιγραφή: «Πιέζουμε τα πανεπιστήμια για να εξασφαλίσουμε ότι τα διδακτορικά προγράμματά τους προωθούν τη διεπιστημονική κατάρτιση και την ανάπτυξη των μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων, ικανοποιώντας κατά συνέπεια τις ανάγκες της ευρύτερης αγοράς απασχόλησης. Πρέπει να επιτύχουμε μια γενική αύξηση στους αριθμούς των υποψηφίων διδακτόρων που πραγματοποιούν ερευνητικές σταδιοδρομίες μέσα στον EΧAΕ. Θεωρούμε τους συμμετέχοντες στα προγράμματα του τρίτου κύκλου και ως σπουδαστές και ως αρχικού επιπέδου ερευνητές».

Αυτό σημαίνει ότι οι υποψήφιοι διδάκτορες δε θα είναι πλέον επιστήμονες που συνεχίζουν τις σπουδές τους για να παράγουν νέα γνώση και να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα, αλλά θα κάνουν διδακτορικό για να μπορούν να δουλέψουν στην παραγωγή ως επιστήμονες. Οι απόφοιτοι των δυο προηγούμενων κύκλων δε θα είναι επιστήμονες, αλλά μισοειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Το ότι οι διδάκτορες θα είναι «αρχικού επιπέδου ερευνητές» σημαίνει ότι η έρευνα «εξορίζεται» από τους δυο προηγούμενους κύκλους σπουδών. Ομως, η έρευνα είναι η ειδοποιός διαφορά της ανώτατης εκπαίδευσης από τις προηγούμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες, πράγμα που σημαίνει ότι οι δυο πρώτοι κύκλοι (προπτυχιακός και μεταπτυχιακός) δε θα είναι επί της ουσίας ανώτατη εκπαίδευση, αλλά μια χαμηλότερου επιπέδου επαγγελματική εκπαίδευση (ή ακόμα και κατάρτιση).

Βασικό εργαλείο για να επιβληθούν αυτά θα είναι η λεγόμενη αξιολόγηση. Οπως λέει μάλιστα το κοινό ανακοινωθέν, τώρα που «ένα μεγάλο μέρος των απαραίτητων νομοθετικών μεταρρυθμίσεων τίθεται σε ισχύ», είναι καθοριστικός ο ρόλος των ιδρυμάτων και των σπουδαστών για να προχωρήσουν όλα αυτά. Ετσι, με την «αξιολόγηση» οι κυβερνήσεις πιέζουν τα ιδρύματα για να συναινέσουν στην αυτοδιάλυσή τους και να προχωρήσουν ταχύτερα οι στόχοι του κεφαλαίου.

Παραπέρα, από το ανακοινωθέν του Μπέργκεν φαίνεται ότι ο ΕΧΑΕ και ο χώρος της «διά βίου κατάρτισης» θα αλληλοκαλύπτονται και θα αντιμετωπίζονται από κοινού, με τις ίδιες πολιτικές. Σημειώνεται ότι στους δυο πρώτους κύκλους της ανώτατης εκπαίδευσης θα μπορεί κάθε εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα να εισάγει και άλλες υποδιαιρέσεις κι ακριβώς επειδή θα κατακερματιστούν σε τόσο μεγάλο βαθμό οι σπουδές, τους χρειάζεται ένα σύστημα «αναγνώρισης τίτλων και περιόδων σπουδών». Θα έχουμε έτσι ένα μοντέλο, όπου οι απόφοιτοι της βασικής εκπαίδευσης θα μπαινοβγαίνουν σε ιδρύματα που θα πουλούν κατάρτιση ή κατ' ευφημισμόν «ανώτατη εκπαίδευση», για ένα μικρό χρονικό διάστημα, θα πιστοποιούν τις δεξιότητές τους, θα τσαλαβουτούν στην ημιαπασχόληση κι από κει πάλι στην ανεργία και πάλι στα θρανία για νέες πρόσκαιρες δεξιότητες.

Οι κύκλοι σπουδών, το σύστημα αναγνώρισης των κατακερματισμένων καταρτίσεων και το κοινό σύστημα «αξιολόγησης» (από ένα ευρωπαϊκό κέντρο θα ελέγχονται όλα τα εθνικά συστήματα «αξιολόγησης», όπως αυτό που πάει να επιβάλει τώρα και στη χώρα μας η υπουργός Παιδείας), είναι για τους υπουργούς ενδιάμεσοι στόχοι, για τους οποίους θα κριθούν στην επόμενη Σύνοδό τους, το 2007, στο Λονδίνο.