Οταν μιλάμε για νεολαία, εννοούμε άτομα της προεφηβικής ηλικίας, δηλαδή 11-12 ετών και πάνω, μέχρι και την ηλικία των 25 ετών. Πρόκειται, δηλαδή, για την πιο σημαντική περίοδο της ζωής του ανθρώπου, κατά την οποία το άτομο συμπληρώνει και ολοκληρώνει τις σπουδές, τις επαγγελματικές βλέψεις και την προσωπικότητά του. Φυσικά, την περίοδο αυτή, δεν πρέπει να τη δούμε ξεκομμένη από τις προηγούμενες, τη νηπιακή και την παιδική, που παίζουν ακόμα πιο σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη γενικά του ανθρώπου. Κατά τη νηπιακή και παιδική περίοδο, ο ρόλος των γονιών κατ' αρχήν και στη συνέχεια των δασκάλων είναι αποφασιστικός, όπως επίσης και κείνος των συνομηλίκων της γειτονιάς. Από τα μηνύματα που θα δεχτεί σ' αυτήν την ηλικία το παιδί, εξαρτάται η παραπέρα πορεία του. Πρόκειται για τη διαδικασία κοινωνικοποίησης. Σ' αυτήν τη φάση και ο κοινωνικός περίγυρος με τις επιδράσεις του δεν είναι μικρότερης σημασίας.

Βασική κατευθυντήρια τάση γι' αυτές τις ηλικίες, αλλά κύρια την παιδική και εφηβική (11-12 έως 18 περίπου χρόνων), αποτελεί η συναισθηματική κύρια απεξάρτηση, ένα είδος δευτερογέννησης.

Με τη γέννηση, το βρέφος απελευθερώνεται από τον ομφάλιο λώρο της μητέρας του, αλλά εξακολουθεί να συνδέεται και να επηρεάζεται απ' αυτή συναισθηματικά. Οσο αναπτύσσεται σωματικά και αποκτά δυνατότητες αυτοεξυπηρέτησης, τόσο μειώνεται η συναισθηματική εξάρτηση, αν φυσικά σ' αυτό βοηθήσουν και οι γονείς, κατάλληλα ενημερωμένοι. Σε αντίθετη περίπτωση, η συναισθηματική εξάρτηση συνεχίζεται, με συνέπεια το παιδί, αλλά και ο έφηβος να δυσκολεύεται στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του, έτσι που όταν έρθει η ώρα σημαντικών αποφάσεων, όπως, λ.χ., επάγγελμα, δημιουργία οικογένειας, σπουδές κ.τλ. να χωλαίνει, όπως επίσης και στο ζήτημα της ιδεολογικοπολιτικής του τοποθέτησης. Οι γονείς από τη μεριά τους, κάτω μάλιστα από καπιταλιστικές συνθήκες κοινωνικοπολιτικής και οικονομικής οργάνωσης, προσπαθούν να εμφυσήσουν κανόνες επιβίωσης, που ισχύουν στο συγκεκριμένο σύστημα αφ' ενός και αφ' ετέρου να καθυστερήσουν τη συναισθηματική ολοκλήρωση των παιδιών και εφήβων, ιδίως οι γονείς εκείνοι, που νομίζουν ότι η κατάσταση είναι δεδομένη και χωρίς προοπτική ανατροπής της. Ετσι δημιουργούνται ανώριμες προσωπικότητες ή και ανάπηρες, παιδιά και νέοι της μαμάς και του μπαμπά. Πρόκειται για αφύσικες καταστάσεις, που οφείλονται στις κρατούσες ξεπερασμένες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Αλλος παράγοντας, που επιδεινώνει τη θέση των σημερινών κύρια νέων, είναι η αντίφαση που παρατηρείται μεταξύ των κανόνων συμπεριφοράς που ισχύουν στην οικογένεια και το σχολείο και κείνων της ταξικής κοινωνίας του ανταγωνισμού, της θεοποίησης του ατομικού συμφέροντος, του κέρδους, της επικράτησης του ισχυρού κ.ο.κ.

Η προσαρμογή σ' αυτήν τη σχιζοειδή κατάσταση είναι συχνά οδυνηρή και γιατί η φυσιολογική εξέλιξη του παιδιού είναι η βαθμιαία πορεία του από το νηπιακό εγωκεντρισμό στην παιδική κοινωνικοποίηση, που ολοκληρώνεται με την εφηβεία, τη συμμετοχή στην ομάδα, στα κοινά και κύρια μέσω της εργασίας.

Γι' αυτούς τους επιγραμματικά αναφερθέντες λόγους, η προσέγγιση και ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας είναι μια λεπτή και δύσκολη υπόθεση, γιατί το σύστημα έχει τα μέσα και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του να την οδηγήσει στην ενσωμάτωση (σχολείο, εκκλησία, κοινωνικοπολιτικός περίγυρος κ.ο.κ.).

Η νεολαία «Δε συνιστά ιδιαίτερη τάξη... Λόγω της θέσης της στην κοινωνία, η νεολαία και το κίνημά της δεν μπορεί να προβάλλει αυτοτελή πρόταση διεξόδου, παρά μόνον ως αναπόσπαστο στοιχείο της εργατικής τάξης και του εργατικού κινήματος» (Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη για τα προβλήματα της Νεολαίας, Ιούλης 2005, σελ. 5).

Η νεολαία κάθε εποχής αποκτά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με βάση τα νέα κοινωνικοπολιτικά και τα οικονομικο-επιστημονικά δεδομένα, το επίπεδο ανάπτυξης των μέσων παραγωγής, το βαθμό εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, τις συνθήκες ικανοποίησης των βασικών της αναγκών, το πολιτιστικό περιβάλλον, τις αγωνιστικές παραδόσεις του λαού κ.τλ. Ομως, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά «δεν αναιρούν το... διαχρονικό γνώρισμα να αναζητεί η νεολαία ιδεώδη, ιδανικά, τη μεγάλη ενεργητικότητά της, το συναισθηματισμό και την επιμονή» (Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη για τη Νεολαία σελ. 6).

Το ζητούμενο, όμως, είναι όχι μόνο να μελετήσουμε σε βάθος την ψυχολογία και συνεπώς τη συμπεριφορά της σημερινής νεολαίας, αλλά πώς θα επιδράσουμε σ' αυτήν αποτελεσματικά και θα την προσελκύσουμε στους αγώνες και τα οράματα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της για έναν καλύτερο κόσμο μακριά από την καπιταλιστική βαρβαρότητα.

Από τα βασικά χαρακτηριστικά της νεολαίας γενικά είναι ότι παρά τις επιδράσεις του αστικού καθεστώτος διατηρεί την αγνότητα προθέσεων, πράξεων και συμπεριφοράς. Με δυο λόγια, δεν έχει διαφθαρεί, γιατί από τη φύση της αποτελεί το μέλλον της ανθρωπότητας και συνεπώς είναι πιο κοντά σε ό,τι ανθρώπινο. Αυτό φαίνεται από τα συναισθήματα που εκφράζονται με αγάπη για το συνάνθρωπο με συμπόνια, αλληλεγγύη, φιλική διάθεση, έρωτα, προσήλωση στις αρχές της αξιοκρατίας, αλλά και της κοινωνικής δικαιοσύνης, από την αγανάκτηση για τα «κακώς κείμενα», γενικά, που, όμως, δε διοχετεύεται πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Το γεγονός αυτό είναι η βάση για να προσεγγίσει κανείς τους νεολαίους. Για να συμβεί όμως η επαφή ενός νεολαίου με κάποιον άλλο ή κι ενός μεγαλύτερου, πρέπει αυτά τα άτομα να είναι γενικά εντάξει. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, ένα ασυνεπές άτομο, ακόμα και στην ώρα συνάντησης μ' ένα νεολαίο ή που άλλα λέει κι άλλα πράττει στις σχέσεις του με τους άλλους, να πείσει.

Τα παιδιά και οι νέοι έχουν ένα είδος αισθητήριου συνέπειας, αξιοκρατίας και δικαιοσύνης. Μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις ανισόρροπων ατόμων λείπει ένα τέτοιο αισθητήριο ή και σε άτομα διεφθαρμένα. Επίσης τα παιδιά, κύρια, αλλά και οι νέοι δεν κάνουν αυτά που τους λες να κάνουν, αλλά τι κάνεις εσύ ο ίδιος. Οταν οι γονείς και οι δάσκαλοι παραπονιούνται ότι οι νέοι δεν ακολουθούν τις συμβουλές τους ή ότι κάνουν του κεφαλιού τους, καλό θα είναι να ψάξουν πώς οι ίδιοι λειτουργούν στην πράξη, στις σχέσεις τους με τους άλλους στην καθημερινή τους συμπεριφορά. Πιο συγκεκριμένα, οι επαφές των ΚΝιτών και στελεχών ή και μελών και στελεχών του Κόμματος πρέπει να χαρακτηρίζονται από το υψηλότερο δυνατό επίπεδο της κομμουνιστικής ηθικής υπό την ευρεία έννοια, όπως εμείς οι κομμουνιστές την εννοούμε. Οι σχέσεις μας γενικά με εξωκομματικούς και ιδιαίτερα με νεολαίους είναι μια πολύ λεπτή υπόθεση και πρέπει να μελετηθεί παραπέρα. Σ' αυτό μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά και η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος για τα προβλήματα της Νεολαίας και τη στήριξη της ΚΝΕ.

Σ' αυτήν την τόσο σοβαρή υπόθεση πρέπει να ζητηθεί και η γνώμη των ειδικών, μελών του Κόμματος ή και εξωκομματικών, που θέλουν να βοηθήσουν ή ακόμα να δημιουργηθεί επιτροπή, που θα μελετά σε μόνιμη βάση τα προβλήματα της Νεολαίας και κυρίως μεθόδους ριζοσπαστικοποίησής της.

Γ. Δ. Χατζάτογλου

τ. καθηγητής ΤΕΙ