Είναι ένα από τα γνωστότερα και κοντινότερα, από άποψη απόστασης, προάστια της γαλλικής πρωτεύουσας. Τα οικοδομικά τετράγωνα με τις εργατικές κατοικίες που φιλοξενεί είναι ιδιαιτέρως φημισμένα καθώς θεωρούνταν από τα χειρότερα, τουλάχιστον όσον αφορά στην εμφάνιση και την κατάστασή τους, στην ευρύτερη περιοχή του Παρισιού.

Αν και δε λείπουν τα βίαια περιστατικά, κατά τη διάρκεια των πρόσφατων επεισοδίων, δεν έγινε τίποτε το ιδιαίτερο. Οπως και η ίδια η δημαρχία ανακοίνωσε λιτά «κάηκαν μερικά αυτοκίνητα, κυρίως εγκαταλειμμένα, πυρπολήθηκαν λίγοι κάδοι απορριμμάτων, και έπεσαν 2 σφαίρες κατά αστυνομικών χωρίς να προκληθεί καμία σοβαρή ζημιά».

Το προάστιο La Courneuve (Λα Κουρνέβ) έχει συνηθίσει στην ένταση. Γι' αυτό και κανένας, ούτε οι τοπικές αρχές ούτε οι κάτοικοι φάνηκε να αναστατώνονται ιδιαιτέρως από τα πρόσφατα επεισόδια. Πόσο μάλλον που δεν πήραν έκταση και οι κάτοικοι, τα μέλη των διαφόρων κοινωνικών και συμβουλευτικών ενώσεων, ο δήμαρχος βρέθηκαν αμέσως στους δρόμους, μίλησαν με όσους πυρπόλησαν αυτοκίνητα, και έληξαν το θέμα εκεί. Η La Courneuve είναι ένα προάστιο με παράδοση δεκαετιών στην αριστερά, γεγονός που έχει αφήσει, σαφώς, το στίγμα του στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά της πλειοψηφίας των κατοίκων ενώ, μέχρι και σήμερα, η δημαρχία είθισται να διαφοροποιείται ακόμη και από τις κεντρικές θέσεις της επίσημης γαλλικής αριστεράς.

Συγκεκριμένα, ο προερχόμενος από το ΚΚ Γαλλίας δήμαρχος, Ζιλ Που, δε συμμερίστηκε τις εκκλήσεις για επιβολή της τάξης και επέμεινε στη θέση που έχει, επανειλημμένως, διατυπώσει περί αναγκαιότητας αντιμετώπισης της ουσίας των αιτίων που προκαλούν την οργή. Επίσης, δε σταμάτησε να επικρίνει τις γαλλικές δυνάμεις ασφαλείας και την αστυνομία για τη συμπεριφορά που επιδεικνύουν απέναντι στη νεολαία των γκέτο, αρνήθηκε να επιβάλει απαγόρευση κυκλοφορίας και διέψευσε κατηγορηματικά τις εκτιμήσεις του υπουργού Εσωτερικών Νικολά Σαρκοζί ότι η αύξηση του αριθμού των αστυνομικών στους δρόμους του προαστίου ήταν ο παράγοντας που επανέφερε, γρήγορα, τα πράγματα στη σειρά τους.

Φθάνω στην La Courneuve, πρωί Σαββάτου. Το κρύο ήταν τσουχτερό και η βροχή δε σταματούσε να πέφτει. Στο σταθμό του τρένου με περιμένει η Σοφί Ζιστ, εκπαιδευτικός αλλά και δημοτική σύμβουλος, βοηθός σε θέματα Παιδείας του δημάρχου. Φυσικά, η συζήτησή μας έγινε υπό την ιδιότητα της δημοτικής συμβούλου, λόγω της γνωστής εγκυκλίου περί μη επαφής των εκπαιδευτικών με δημοσιογράφους.

Γόνος, η ίδια, μεταναστών από την Ισπανία, που έφθασαν στη Γαλλία μετά το τέλος του ισπανικού εμφυλίου, η Σοφί ασχολείται χρόνια με τα κοινά και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Στις τελευταίες εκλογές συμμετείχε και εκλέχτηκε με το κοινό ψηφοδέλτιο της αριστεράς, στο οποίο συμμετείχαν το ΚΚ Γαλλίας, οι τροτσκιστές, οι πράσινοι, η εξωκοινοβουλευτική αριστερά.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να δούμε, φυσικά, δεν είναι άλλο από την cit των 4.000 ατόμων, ένα οικοδομικό τετράγωνο που αποτελείται από 2 πολυώροφες και τεράστιες εργατικές πολυκατοικίες. Ενα τετράγωνο που έχει γίνει σήμα κατατεθέν της La Courneuve αλλά και το πλέον γνωστό εργατικό σύμπλεγμα, τουλάχιστον στο Παρίσι. Η εικόνα είναι πραγματικά εντυπωσιακά θλιβερή. Φυσικά, δεν είναι η μοναδική εργατική γειτονιά στο προάστιο. Υπάρχουν και άλλες, μόνο που είναι λιγότερο αποκρουστικές.

Η Σοφί μάς δείχνει το σημείο όπου στις 19 του περασμένου Ιούνη έπεσε νεκρός από διασταυρούμενα πυρά αντίπαλων οικογενειών ο 11χρονος Σίντι - Αχμαντ Χαμάσε. «Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο αλλά τα τελευταία χρόνια είναι γεγονός ότι τέτοιου είδους περιστατικά έχουν μειωθεί σημαντικά», λέει. Το περιστατικό αξιοποίησε δεόντως ο υπουργός Εσωτερικών, Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος επισκέφθηκε την La Courneuve, λίγες μέρες αργότερα, στις αρχές Ιούλη. Οι δηλώσεις του εξόργισαν την τοπική κοινωνία.

«Ο Σαρκοζί υποστήριξε ότι η περιοχή θα ...απολυμανθεί», επισημαίνει η Σοφί. «Εκτός από την εντατικοποίηση της αστυνομοκρατίας, μίλησε επίσης και για θέσεις εργασίας, που κανείς μέχρι σήμερα δεν είδε. Ακόμη, όμως, και σε αυτό το θέμα, η τοποθέτησή του ήταν εξοργιστική. Προανήγγειλε, αρχικώς, 46 θέσεις εργασίας, απευθυνόμενος στους περίπου 3.000 άνεργους της περιοχής. Και συμπλήρωσε ότι "θα κριθεί ποιος θα πάρει τη δουλιά από το πόσο θα μπορεί να ξυπνά νωρίς το πρωί". Αν αυτό δεν ήταν εξευτελισμός και κοροϊδία στα μούτρα των ανθρώπων που υποφέρουν, τότε τι να πει κανείς».

Τότε, η αντίδραση του δημάρχου και της πλειοψηφίας του δημοτικού συμβουλίου ήταν άμεση. Επιτέθηκαν στον Σαρκοζί για το ύφος και τη συμπεριφορά του. Επισήμαναν ότι η «αντίληψη του υπουργού Εσωτερικών για την εργασία, ο ανηλεής ανταγωνισμός και η φιλελευθεροποίηση της αγοράς, είναι αντιλήψεις που ο πληθυσμός της La Courneuve έχουν απορρίψει με την ψήφο τους στο δημοψήφισμα για την ευρωπαϊκή συνθήκη, οπότε ψήφισαν "όχι" με ποσοστό μεγαλύτερο του 70%».

«Η La Courneuve έγινε πραγματικά εργατικό προάστιο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξηγεί η Σοφί. Οι εργάτες τότε ζούσαν πραγματικά σε παραπήγματα. Οταν στη δεκαετία του '60 χτίστηκαν αυτές οι εργατικές πολυκατοικίες ήταν πρόοδος. Τότε, ήταν στη δικαιοδοσία της δημαρχίας του Παρισιού. Σταδιακά πέρασαν στην εδώ δημαρχία, καθώς το προάστιο διογκώθηκε με εκπληκτικούς ρυθμούς. Ολοι οι εργάτες, οι μετανάστες, μεταφέρθηκαν εδώ από τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Ενδεικτικό είναι ότι ανάμεσα στα 1962 με 1968, ο πληθυσμός έφθασε από τις 25.322 τις 43.318. Οι υποδομές φυσικά δεν ήταν επαρκείς αλλά τότε υπήρχε δουλιά. Από τις αρχές της δεκαετίας του '80, τα πράγματα άρχισαν να γίνονται πολύ άσχημα και το '90 έφθασαν εδώ που είναι σήμερα. Τώρα, η ανεργία συνθλίβει τα πάντα. Ορισμένοι έχουν εγκαταλείψει το προάστιο. Ο πληθυσμός, πια, δεν ξεπερνά τις 36.000».

Προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, τουλάχιστον από την άποψη της στέγασης, έχουν ήδη αρχίσει. Τρεις μεγάλες εργατικές πολυκατοικίες έχουν γκρεμιστεί και έχουν αντικατασταθεί από καινούριες. «Βέβαια, τα ενοίκια είναι κάπως υψηλότερα, παραδέχεται η Σοφί, συμπληρώνοντας, όμως, ότι για ένα διαμέρισμα περίπου 70 τετραγωνικών μέτρων, σε μια τέτοια πολυκατοικία, πληρώνει κανείς, κατά μέσο όρο, 550 ευρώ. Είναι πολύ χαμηλότερο από ό,τι στο Παρίσι, όπου για ένα, ανάλογων διαστάσεων, διαμέρισμα, και σε παλαιά κτίρια, το ενοίκιο ξεκινά από τα 1.000 ευρώ. Και εδώ υπάρχουν και τα κρατικά βοηθήματα».

Εχοντας πλέον καθίσει σε ένα ζεστό καφέ για να συνέλθουμε από το κρύο, η Σοφί συνεχίζει την «περιήγηση». Μας μιλά για την αστυνομική βία, την απαράδεκτα περιφρονητική συμπεριφορά της αστυνομίας, την αυξημένη εγκληματικότητα, για τα ναρκωτικά, για «όλες εκείνες τις παραμέτρους, όπως λέει, που είναι συνυφασμένες με ό,τι σημαίνει γκέτο. Ομως, το ζήτημα, υπογραμμίζει, δεν είναι ρατσιστικό. Η έκφρασή του μπορεί αλλά η ουσία του είναι ταξική. Δεν είναι λίγες οι οικογένειες εδώ που το ετήσιο εισόδημά τους δεν ξεπερνά τα 5.000 ευρώ. Νομίζω ότι είναι σαφές ότι επιβιώνουν, αν το καταφέρνουν, μόνο με τη βοήθεια των διαφόρων επιδομάτων. Δουλιά δεν υπάρχει και αυτό ζητούν».

Μας εξηγεί πώς το βάρος της όλης κατάστασης πέρασε σταδιακά στους ώμους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, χωρίς να της δοθούν οι πόροι για να αντεπεξέλθει. «Την ευθύνη για τις εργατικές κατοικίες, όπως και για όλα σχεδόν τα πράγματα στην περιοχή, την έχει ο δήμος. Το υπουργείο Εσωτερικών επιχορηγεί τους δήμους, ετησίως, με συγκεκριμένα κονδύλια. Αυτά, όμως, διαμορφώνονται ανάλογα με τα έσοδα των δήμων. Τι σημαίνει αυτό;

Σημαίνει πρακτικά ότι οι δήμοι όπου ο πληθυσμός είναι φτωχός, άρα έχουν ανάγκη μεγαλύτερης κρατικής βοήθειας, παίρνουν μικρότερα κονδύλια από ό,τι οι δήμοι που είναι σε καλή κατάσταση. Παραδείγματος χάριν, στην La Courneuve, μόνο το 25% των κατοίκων είναι σε θέση να πληρώνει, με βάση το εισόδημά του, δημοτικά τέλη. Υπάρχουν οικογένειες ολόκληρες που ζουν σε ένα αυτοκίνητο, ή που δεν έχουν ρεύμα. Αρα, τα έσοδα του δήμου δεν είναι πολλά και κατά συνέπεια, μικρά είναι και τα κονδύλια του υπουργείου Εσωτερικών. Είναι ένας φαύλος κύκλος που δεν μπορεί να σταματήσει παρά μόνο με ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος».

Η Σοφί αναγνωρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα ταυτότητας στη νεολαία των γκέτο, εκτιμώντας ότι αυτό οφείλεται ακριβώς στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που μεγάλωσαν. «Εδώ, στο δήμο μας, συμβιώνουν άνθρωποι από 44 διαφορετικές χώρες καταγωγής: άνθρωποι από αραβικές ή αφρικανικές χώρες, Κινέζοι, άνθρωποι από την Ινδονησία και τη Σρι Λάνκα. Τα παιδιά τους είναι Γάλλοι. Λόγω, όμως, της οικονομικής κατάστασης πολλών από αυτών, η κοινωνικοποίηση των παιδιών περιορίζεται στα όρια της εργατικής πολυκατοικίας ή του γκέτο. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά αυτά, εκτός όλων των άλλων, έχουν και σύγχυση ταυτότητας».

Μας τονίζει ότι σε καμία περίπτωση τα επεισόδια που έγιναν δεν έχουν κάποια θρησκευτική χροιά. Συμπληρώνει, όμως, ότι ιδιαίτερα μετά το 2001, τα ΜΜΕ, το κράτος, η αστυνομία ακόμη και οι απλοί πολίτες έχουν αρχίσει να κοιτούν «με μισό μάτι» τους μουσουλμάνους, ακόμη και όσους δεν ασχολούνται ιδιαιτέρως με τη θρησκεία, με αποτέλεσμα να τους ωθούν σε περαιτέρω κοινωνικό αποκλεισμό. «Φοβάμαι ότι θα φθάσουμε να έχουμε πρόβλημα θρησκείας και θα δημιουργηθεί εκ του μηδενός», λέει σκεφτική.

Κάνουμε μια τελευταία βόλτα στις cits. Περιμένοντας το τρένο της αναχώρησης, η Σοφί κλείνει τη συνάντησή μας. «Κοίτα, εδώ πραγματικά έγιναν πολύ λίγα πράγματα. Ο ίδιος ο κόσμος των γκέτο φρόντισε γι' αυτό. Και όλες αυτές οι εκδοχές που βγήκαν στα ΜΜΕ και τις αξιοποίησε και ο Σαρκοζί, περί ταραχών από τα κυκλώματα των ναρκωτικών είναι ψέματα.

Με βάση τις επαφές που έχουμε με πολλούς άλλους δήμους, σε διαβεβαιώ, και θα στο πουν και άλλοι, ότι σε όποιο προάστιο το δίκτυο της εμπορίας ναρκωτικών πραγματικά ελέγχει τα γκέτο, δεν κουνήθηκε φύλλο. Και ήταν αναμενόμενο, κανένας έμπορος δεν ήθελε να του χαλάσουν τη δουλιά. Αυτό δε σημαίνει ότι τα ναρκωτικά δεν υπάρχουν άφθονα σε όλα τα γκέτο. Αλλά πρέπει να βάζουμε και τα πράγματα στη θέση τους.

Η νεολαία των γκέτο είναι βίαιη. Είναι παιδιά με σωρεία προβλημάτων. Δεν είναι όμως απόβλητα, ούτε μόνο υπόκοσμος. Είναι παιδιά που έγιναν έτσι λόγω του διαρκούς και εντεινόμενου κοινωνικού αποκλεισμού, λόγω της συνεχούς ανεργίας, της απόρριψης, της απελπισίας, της εναγώνιας προσπάθειάς τους να επιβιώσουν σε μια χώρα που είναι η πατρίδα τους και τους φέρεται σαν σε σκουπίδια. Είναι τα παιδιά των κατώτερων στρωμάτων της γαλλικής εργατικής τάξης. Και ξέρεις, ακόμη δεν αντέδρασαν, ούτε ως σύνολο, ούτε ως ένταση, σε αναλογία με το αδιέξοδο που βιώνουν».