Ημουν ήδη δυο μέρες στη Φλωρεντία, όταν αποφάσισα να συνεχίσω την περιήγηση στην κεντρική Ιταλία, επισκεπτόμενος τη γειτονική Πίζα. Κατέβηκα στην είσοδο του ξενοδοχείου, όπου δυο πατριώτες, πετώντας αρχοντοβλαχικά τα αποτσίγαρα χάμω, ξεκινούσαν τις βαθυστόχαστες κρίσεις τους. Είχα ακούσει το προηγούμενο βράδυ ελληνικά στους διαδρόμους και περίμενα το πρωί να συναντήσω αυτό το οργανωμένο γκρουπ. Είπα να πω μια «καλημέρα» στους δυο τύπους, μα μου κόπηκε η όρεξη.

«Είδες; ούτε Αλβανούς, ούτε τίποτα. Τους έχουν διώξει όλους. Μόνο εμείς οι μ.... τους έχουμε κρατήσει». Τις προηγούμενες 48 ώρες, εργαζόμενοι σκληρά σε δυο - όπως υπολόγισα - δεκάωρες βάρδιες, Αλβανοί μετανάστες είχαν ολοκληρώσει την ανακαίνιση της εισόδου στο ξενοδοχείο. Στο προσωπικό καθαριότητας η πλειοψηφία ήταν γυναίκες από τη Σλοβενία και την Κροατία. Στην πόλη, έξω από το ιστορικό κέντρο, συναντούσες σε κάθε γωνιά Αφρικανούς και Ασιάτες μετανάστες. Αλλά οι Ελληναράδες μας, μέσα σε δώδεκα ώρες παραμονής τους στην πόλη, εκ των οποίων τις οκτώ κοιμώμενοι, στις 8:30 το πρωί έβγαλαν το συμπέρασμα, το οποίο ήθελαν εξ αρχής να βγάλουν. Τους άφησα στην αυτογνωσία τους κι απομακρύνθηκα γρήγορα - γρήγορα.

Η Πίζα απέχει κάπου 370 χιλιόμετρα από την Ανκόνα, η οποία αποτελεί τη «γέφυρα» με την καθ' ημάς Πάτρα. Η απόστασή της από τη Φλωρεντία είναι περίπου εβδομήντα χιλιόμετρα. Η πρόσβαση οδικώς από την πρωτεύουσα της Τοσκάνης γίνεται είτε μέσω της autostrada, είτε μέσω του επαρχιακού δικτύου το οποίο είναι πολύ καλό, δίχως στροφές, δίχως διόδια, με δυο λωρίδες ανά ρεύμα κυκλοφορίας και το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

Καθ' οδόν για την πόλη, το μόνο που γνώριζα γι' αυτήν ήταν ο κεκλιμένος της πύργος, ως κάτι το παράδοξο, όπως και η μεγάλη της ναυτική δύναμη στο μεσαίωνα. Πριν οι Πιζάνοι νικηθούν από τους Γενουάτες και κατόπιν υποδουλωθούν στους Φλωρεντίνους, όπως διάβασα αργότερα, σε αυτόν τον ανελέητο ανταγωνισμό των πόλων - κρατών της ιταλικής χερσονήσου.

Τελικά, ουδέν το παράδοξο στη φύση, αρκεί να μη βάλει το χεράκι του ο άνθρωπος. Η Πίζα είναι κτισμένη δίπλα στον ποταμό Αρνο, σε μια περιοχή που τα παλαιότερα χρόνια συχνά πλημμύριζε, εξ ου και το σαθρό υπέδαφος. Ολα τα παλαιά οικοδομήματα της πόλης (πριν η μηχανική προοδεύσει και εφεύρει καλύτερους τρόπους θεμελίωσης) έχουν κλίση, άλλα μικρότερη - άλλα μεγαλύτερη. Γι' αυτό και όταν άρχισε να χτίζεται ο πύργος (προοριζόταν για εκκλησιαστικό κωδωνοστάσιο), το 1174, κανένας δεν ανησύχησε για την κλίση που άρχισε να παίρνει. Η κατασκευή του άργησε να ολοκληρωθεί (1372), αλλά αυτό έχει να κάνει με την παρακμή της Πίζας και τα στερημένα οικονομικά της, και όχι με ανησυχίες περί κατάρρευσης. Αρχισε να γέρνει επικίνδυνα μόνο έπειτα από δυο - αποτυχημένες φυσικά - προσπάθειες μηχανικών να τον επιδιορθώσουν (η μία επί Μουσολίνι).

Ο πύργος, λοιπόν, βρίσκεται στη λεγόμενη Piazza dei Mirakolli - «αυλή των θαυμάτων» σε ελεύθερη απόδοση - δίπλα στον υπερμεγέθη καθεδρικό ναό (1063 - 1160) και το λεγόμενο Βαπτιστήριο (άρχισε να κατασκευάζεται το 1153), οικοδόμημα που συναντάται σχεδόν σε κάθε μεσαιωνική πόλη της Ιταλίας. Και τα τρία αυτά κτίρια ακολουθούν τον φημισμένο ρομανικό ρυθμό, είναι επενδυμένα με το τόσο χαρακτηριστικό λευκό - πράσινο μάρμαρο της Τοσκάνης και περιτριγυρισμένα από ένα μεσαιωνικό τείχος. Και ο ναός και το Βαπτιστήριο έχουν κλίση, αλλά όχι τόσο ορατή, λόγω κοντύτερου ύψους και πλατύτερης βάσης από ό,τι το κωδωνοστάσιο.

Στο γρασίδι που στεφανώνει τον τόπο, γύρω από τα τρία αυτά κτίρια και μέχρι το τείχος, εκατοντάδες ντόπιοι και τουρίστες αναπαύονται, παίζουν με τα παιδιά τους, παίρνουν πόζες, βγάζουν φωτογραφίες, ή κάνουν ουρά έξω από ένα μειωμένης χωρητικότητας δημόσιο αποχωρητήριο. Απέναντι, σε πάγκους, μικροπωλητές διαθέτουν - σε τιμές κάπως τσιμπημένες για το ελληνικό πορτοφόλι - «ενθύμια» αμφίβολης αισθητικής και χρηστικότητας. Σημείο αναφοράς και εκμετάλλευσης τι άλλο; ο γερτός πύργος. Π.χ. πύργος - μινιατούρα - πρες παπιέ ή πύργος - μολυβοδοχείο ή αναπτήρας ή κούπα του καφέ κλπ.

Αν καταφέρετε να ξεκολλήσετε από την «αυλή των θαυμάτων», κάντε μια βόλτα προς το σύγχρονο κέντρο της Πίζας. Χρειάζονται περίπου είκοσι λεπτά οδοιπορίας, αλλά μιλάμε εδώ για μια πόλη που περπατιέται. Αποπνέει δε αέρα πολιτισμού. Ισως καθόλου τυχαία στο Πανεπιστήμιό της (ιδρύθηκε το 1343) σπούδασε κι εργάστηκε ο Γαλιλαίος. Ο Αρνος που τη διαπερνά και οι γέφυρες που ενώνουν τις δυο πλευρές της πόλης, προσθέτουν το χρώμα τους. Αν μεταβείτε εκεί με ΙΧ, να είστε προετοιμασμένοι ότι έχει παντού παρκόμετρα. Αποφύγετε τη στάθμευση στο κέντρο. Πέντε λεπτά απόσταση πιο έξω, η τιμή στάθμευσης μπορεί να είναι μειωμένη ακόμα και στο μισό, καθώς δεν είναι παντού ενιαία αλλά κυμαίνεται (τουλάχιστον μέχρι πριν από λίγους μήνες) από ένα μέχρι δύο ευρώ την ώρα.

Σε πέντε χιλιόμετρα απόσταση από την Πίζα είναι το Λιβόρνο, φημισμένο λιμάνι της δυτικής Ιταλίας, η γεωπολιτική και οικονομική άνοδος του οποίου συνδυάζεται με την πτώση της δύναμης της Πίζας. Δυστυχώς, δεν πρόλαβα να το επισκεφτώ. Δε με ένοιαζε τόσο ως αξιοθέατο όσο για τις συνήθειες των κατοίκων. Λέγεται ότι στις κερκίδες της ποδοσφαιρικής ομάδας της πόλης, το φίλαθλο ναυτεργατικό στοιχείο του Λιβόρνο συνηθίζει να υψώνει σημαίες με σφυροδρέπανα. Κι ούτε ανέχεται πολλά από τις «Brigade Rossonere» της Μίλαν.